Gurpil: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
16. lerroa: 16. lerroa:


== Erreferentziak ==
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}


== Kanpo estekak ==
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{autoritate kontrola}}
{{Makina sinpleak}}

{{erreferentzia zerrenda}}


[[Kategoria:Gurpilak]]
[[Kategoria:Gurpilak]]

14:31, 2 urria 2020ko berrikusketa

Gurpila

Gurpila (etimologia: gurdi bil[1]) edo txirringa ardatz baten inguruan bira egiten duen pieza mekaniko biribila da. Oinarrizko makina elementu bat da, eta makina sinpleen taldean sailkatu ohi da.

Gizakiaren asmakuntza funtsezkotzat jotzen da, suarekin batera. Garraioa ikaragarri errazteaz gainera, hainbat tresna eta gailutan funtsezko elementua da, errota, tornu eta abarretan, adibidez.

Gurpilaren ezaugarri garrantzitsuena honako hau da: biratu arren gurpilaren puntu bat beti kontaktuan dagoela lurrarekin, eta kontaktu puntu honek ez duela abiadurarik lurrarekiko, hots, ez da irristatzen (edo behintzat hori da helburua). Hori da gurpilaren oinarrizko printzipioa. Irristatzean sortzen den marruskadura indarra ezabatzea lortzen da, eta gurpila mugitzeko egin beharreko lana txikiagoa da.

Historia

Gurpila garai eta kultura ezberdinetan asmatu izana litekeena bada ere, historialarien ustez Mesopotamiakoak dira lehen gurpilak, neolitoaren bukaerakoak, eta piezaren lehen erabilera eltzegile-tornua dela dirudi.

Gerora gurdietan erabiltzen hasi ziren, eta animaliek tiraturiko gurdien erabilerarekin batera Mundu Zaharrean zehar zabaldu zen gurpila.

Amerikako kulturetan ez zen hedatu, garraiorako baliagarri liratekeen animalia handien faltagatik eta lurraldearen irregulartasunak erabilera mugatuko zukeelako, agian. Ekonomikoki erabilerarik ukan ez bazuen ere, gurpila ezagutzen zuten bertako kultura batzuek behintzat, europarren etorrera baino lehenagoko gurpildun jostailuak topatu baitira.

Erreferentziak

  1. Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.

Kanpo estekak