Erromatar Inperioa: berrikuspenen arteko aldeak

Erromatar Inperioa
	K.a. 27 – 1453
	Autokrazia
	Goiburua; Senatus Populusque Romanus (SPQR)
	Erromatar Inperioaren kokapena
Geografia
Hiriburua	Erroma
Biztanleria	88.000.000
Azalera	6.000.000 km²
Kultura
Hizkuntza(k)	Latina
Historia
Zesar Augusto enperadore bihurtzen da	K.a. 27
Ezeztatua	1453
	Erromatar Errepublika
Bizantziar Inperioa	[[Image:\|border\|20px]]
Mendebaldeko Erromatar Inperioa

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

12:24, 15 urria 2020ko berrikusketa

Erromatar Inperioa^[1] (latinez: Imperium Romanum) Augustok sortu eta hurrengo mendeetan Antzinako Erromako agintariek erabili zuten sistema politikoa da. Historialariek bitan banandu dute Erromatar Inperioa: Printzipatuan eta Dominatuan. Lehengoan, enperadorearen botere absolutua Errepublikako ohituren azpian ezkutatzen zen. Dominatuan, berriz, botere inperiala argiago erakusten zen, urrezko koroen eta erritu sakratuen bidez.

Halaber, Erromatar Inperioa esapideak Erromaren menpe zegoen eremua ere adierazten du. Hiriaren hedapena inperioa sortu baino askoz lehenago hasi zen, baina zabalkuntza handiena sistema inperialarekin lortu zen, Traianoren agintaldian hain zuzen ere. Garai horretan, erromatarrek, gutxi gorabehera 5.900.000 km² zituzten haien menpe. Hortaz, Europako Antzinateko Inperiorik handiena bilakatu zen erromatarrena.

Sorrera

K.a. I. mendearen erdialdean, Julio Zesarrek, Ponpeiok eta Krasok hitzarmen sekretua, Lehen Triunbiratoa, osatu zuten, Errepublika haien menpe gera zedin. Nolanahi ere, jelosiak sortu ziren haien artean, eta borrokatzeari ekin zioten berriz erromatarrek. Zesar, garaile aterata, diktadore bilakatu zen. Hala ere, K.a. 44an, bere laguntzaile batzuek, Brutok eta Kasiok besteak beste, Zesar hil zuten, Zesarrek monarkia berreiz ezarri nahi zuelakoan. Hiltzaileen kontra egiteko, Bigarren Triunbiratoa osatu zuten zesartar garrantzitsuenek: Oktaviok, Lepidok eta Marko Antoniok. Berriro, nagusitasuna bilatu nahian, haien artean mendeko hirugarren gerra zibila piztu zen. K.a. 31n, Actium batailaren ostean, Oktavio Erromako buru bakarra bihurtu zen.^[2]

Arerio guztiak garaituta, Augustok botere osoa bereganatu zuen, Errepublikako ohiturei eta erei eutsi bazien ere. Ondorengoa, Tiberio, hautatu zuen, Julio-Klaudiar leinua sortuz. Erromaren menpeko lurraldea zabaldu zen, eta barneko segurtasunak jarraitu zuen, enperadoreen ustelkeriak ustelkeria.

Gailurra

Flaviar leinuak lekukoa hartu zuen. Hurrengoa Antoniar leinua izan zen, zeinekin Inperioak zenit politiko, ekonomiko eta kulturala lortu zuen. Traianok, Dazia konkistatzerakoan, bertako urre-meatzeak bereganatzeaz gain, Inperioko zabalkuntza handiena lortu zuen.

180 eta 235 bitartean, Severar leinuan zehar, armadak gero eta botere gehiago eskuratu zuen. Ondorengotza armada edo Pretoriar Goardiaren esku geratu zen. Beste kausa batzuekin batera, horrek III. mendeko krisialdia eragin zuen.

Krisialdia Dioklezianok Tetrarkia osatu zuenean bukatu zen. Inperioa lau zatitan banatu zuen, errazago goberna zezaten. Hala ere, aldi bereko enperadoreek haien kontra borrokatu zuten gailentasunaren bila. Teodosioren heriotzarekin, betiko erdibitu zen Inperioa. Mendebaldeko erdia, barbaroen etengabeko erasopean 476ko irailaren 4an desagertu zen, Odoakro germaniarrak azken enperadorea, Romulo Augustulo boteretik bota zuenean. Ekialdeko erdiak zorte handiagoa izan zuen. Bizantzioko Inperioa bihurtuta (hiriburua Bizantzion edo Konstantinoplan baitzegoen) 1.000 urte gehiago iraun zuen.

Erromatar Inperioaren gainbehera

Sakontzeko, irakurri: «Erromatar Inperioaren gainbehera»

Arbogasto jeneralak eta Eugenio haren gramatikazko irakasleak Valentiniano II.a enperadorea 392an hil egin zuten. Arbogasto jenerala jentila zen eta jentiltasuna Erroman berrezarri nahi zuen. Hala ere, inperioren ekialdeko zatian beste enperadore bat zeukaten, Teodosio I. alegia. Beraz, armada bat prestatu zuten eta haren aurka egitea erabaki zuten. 394. urtean bi armadek elkar borrokatu zuten Frijido ibaian. Teodosiorenak garaitu zuen eta Eugeniori lepoa moztu zioten. Arbogastok, bestalde, bere buruaz beste egin zuen. Hala, inperioak berriro buru bakar bat izan zuen: Teodosio.

Horrek mendebaldean Estilikon jatorri barbaroko jenerala jarri zuen. 395. urtean Teodosio I.a zendu zen Milanen, inperioaren hiriburua zena. Haren heriotzarekin batera inperioaren betirako zatiketa etorriko zen. Bi seme gazte-gazteak zituen: Honorio eta Arkadio. Gazteegiak zirenez, ezin zuten gobernatu eta hura zela kausa, jeneral bana zeukaten tutore gisa. Honoriori mendebaldea zegokion eta esan dugunaren arabera Estilikon zeukan tutore. Ekialdea, bestetik, Arkadiori egokitu zitzaion eta Flavio Rufino zeukan tutore.

Gobernu sistema

Enperadorea

Enperadorearen botereak legezko oinarria zeukan, tribunoen eta prokontsulen botereak baitzituen (potestas tribunicia eta imperium proconsulare). Tribunoen botereak (Errepublikako plebeko tribunoen bezalakoak) enperadore sakratu bilakatzen zuten, eta Erromako gobernu zibilaren gaineko ahalmena ematen zion, tartean Senatuko burua izatekoa eta hango bilkurak zuzentzekoa.

Prokontsulen botereak (Errepublikako gobernatzaile militarren bezalakoak) agintea ematen zion erromatar armadaren gainean. Halaber, Errepublika garaian Senatuari eta biltzarrei eman zitzaien botereak zituen enperadoreak, besteak beste, gerra deklaratzeko eskubidea, edo itunak berrestekoa, edo kanpoko liderrekin negoziatzekoa.

Lehen zentsoreek egiten zituzten betebeharrak ere egiten ahal zituen enperadoreak, hala nola senatuaren kidetza kontrolatzea. Horretaz gain, enperadoreak instituzio erlijiosoak zituen bere mende, zeren, enperadorea izanik, Pontifex Maximus titulua baitzeukan eta lau apezetxe nagusietako kidea baitzen.

Legezko xehetasun horiek Inperioaren lehendabiziko urteetan zehar zehaztu ziren, baina, denborak aurrera egin ahala galdu egin ziren, eta enperadorearen boterea gero eta monarkikoagoa bilakatu zen. Praktikan, enperadorearen botere eta autoritate nagusia armada bere mende izateak ematen zion. Enperadoreak ordaintzen zien soldaduei, eta horiek, urtero, zin egin behar izaten zioten.

Enperadorea hiltzen zen bakoitzean, egonezina nagusitzen zen modu batean edo bestean. Teorian, senatuari zegokion hurrengo enperadorea izendatzea, baina enperadore gehienek hautatu zuten ondorengoa, gehienbat senide bat. Enperadore berriak bilatu behar zuen gizarteak eta armadak onartzen zutela, panorama politikoa egonkortzeko.

Armada

Armadaren aginte gorena enperadoreari zegokion. Probintzietan, gobernadore probintzialari zegokion agintea (baina hau, aldi berean, enperadorearen menpe zegoen, nahi zuenean baztertu zezakeena), aldi baterako enperadoreak ere bere gain har zezakeelarik. Legioen kopurua garai inperial osoan aldatu zen, gehienezko kopurua hogeita hamarretik gertu zegoelarik.

Zaldun eta senatarien klase altuak armadatik desagertuz joan ziren, eta legioak hiritarren artean errekrutatu behar ziren, lehenik Italian eta gero pixkanaka kantonatuta zeuden probintzietan (mauroak, traziarrak eta batez ere iliriarrak nabarmendu ziren), honela, Adrianotik, erreklutamendua, ia soilik legioa zerbitzatzen zen probintzietan egin zen; azkenik, mertzenarioetara jo zen. Proletarioen sarrerarekin armada profesionalizatu egin zen, soldadu hauek matxinada eta arpilaketarako erraztasun gehiago zuten arren. Igoerak merituengatik, mesedeengatik edo diruagatik irabazten ziren. Zerbitzu-denbora handituz joan zen pixkanaka, eta ez ziren salbuespenezkoak hogeita hamar urte edo gehiagoko zerbitzuak; horren ondoren, sari ekonomikoa, herritartasuna eta pribilegioak lortzen ziren, hala nola udal-kargu batzuk eskuratzea.

Legioak armategiak (armamentos) eta fabrikazio eta konponketa tailerrak zituen. Soldaduek soldata bat jasotzen zuten, inperioko dohainak, tronurako sarrera, jaiak edo matxinadak, opariak (stillaturae) eta gerrako harrapakina zirela eta. Eguneroko janari anoa hazten joan zen, eta garia, gatza, ardoa, ozpina, haragi freskoa eta haragi gazia ematen zitzaion.

Kanpalekuak plaza indartsu bihurtu ziren. Harresiak eta dorreak zituzten, eta barrutik lau zatitan banatzen ziren, bi bide perpendikularrez markatuak. Bainugela, bilera-gela, kaperak, bulegoak, kartzela, ospitalea eta biltegiak zituzten. Merkatariak, artistak, prostitutak eta beste batzuk beren inguruetara joaten ziren eta hiri-pilaketak eratzen ziren, eta kanpoko auzoak hazten ziren biztanle zibilentzat (canabae), bainu-etxeekin, anfiteatroekin eta beste eraikin publiko batzuekin. Inguruko lurrak ganadurako larre gisa erabiltzen ziren, eta horiek inguruko nekazariei alokatzen zitzaizkien.

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Erromatar Inperioa

Oharrak

↑ Mendebaldeko Erromatar Inperioa 476. urtean desegin zen. Ekialdeko Erromatar Inperioa 1453an. Bi Inperio horiek Erromatar Inperioaren zati ziren, 395ean sortu zirelarik

Erreferentziak

Kanpo estekak

Erromatar Inperioa Slide Sharen.
(Ingelesez): Erromatar Inperioaren atlasa.
(Ingelesez): The Roman Law Library.
(Frantsesez): Erromatar enperadoreak.
(Gaztelaniaz): Erromatar Inperioa Youtuben hamar minututan.
(Gaztelaniaz): Bideoak Youtuben.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Erromatar Inperioa

Datuak: Q2277
Multimedia: Roman Empire / Q2277

[1] Mendebaldeko Erromatar Inperioa 476. urtean desegin zen. Ekialdeko Erromatar Inperioa 1453an. Bi Inperio horiek Erromatar Inperioaren zati ziren, 395ean sortu zirelarik

[2] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

[3] ttps://mihistoriauniversal.com/edad-antigua/imperio-romano/

[Oharra 1]

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{Wikipedia1000}}
 {{HezkuntzaPrograma|Kultura klasikoa}}
-BERMUDEZ LISTO
-,ENSI TONTISIMO
 {{Antzinako herrialde infotaula
 | izena= Erromatar Inperioa
@@ 37. lerroa: / 33. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Roman_Empire_Map.png|thumb|350px|[[Trajano|Traianok]] lortu zuen [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] zabalkuntza handiena.]]
 [[Fitxategi:Caesar.jpg|thumb|Gaio [[Julio Zesar]].]]
+'''Erromatar Inperioa'''<ref>EIMA: [http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[latin]]ez: ''Imperium Romanum'') [[Zesar Augusto|Augustok]] sortu eta hurrengo mendeetan Antzinako [[Erroma]]ko agintariek erabili zuten sistema politikoa da. Historialariek bitan banandu dute Erromatar Inperioa: [[Printzipatua]]n eta [[Dominatua]]n. Lehengoan, enperadorearen botere absolutua Errepublikako ohituren azpian ezkutatzen zen. Dominatuan, berriz, botere inperiala argiago erakusten zen, urrezko koroen eta erritu sakratuen bidez.
-*
-*{{es}}: [https://www.youtube.com/watch?v=UF_yHrFP1Ls Erromatar Inperioa Youtuben hamar minututan.]
+Halaber, Erromatar Inperioa esapideak [[Erroma]]ren menpe zegoen eremua ere adierazten du. Hiriaren hedapena inperioa sortu baino askoz lehenago hasi zen, baina zabalkuntza handiena sistema inperialarekin lortu zen, [[Trajano|Traianoren]] agintaldian hain zuzen ere. Garai horretan, erromatarrek, gutxi gorabehera 5.900.000 km² zituzten haien menpe. Hortaz, [[Europa]]ko Antzinateko Inperiorik handiena bilakatu zen erromatarrena.
-*{{es}}: [https://www.youtube.com/playlist?list=PLtrPXV54DcNlFBH6MRn8XMV-XquxVoEX5 Bideoak Youtuben.]
+== Sorrera ==
+[[K.a. I. mendea]]ren erdialdean, [[Julio Zesar]]rek, [[Ponpeio]]k eta [[Marko Lizinio Kraso|Krasok]] hitzarmen sekretua, [[Lehen Triunbiratua|Lehen Triunbiratoa]], osatu zuten, Errepublika haien menpe gera zedin. Nolanahi ere, jelosiak sortu ziren haien artean, eta borrokatzeari ekin zioten berriz erromatarrek. [[Julio Zesar|Zesar]], garaile aterata, diktadore bilakatu zen. Hala ere, K.a. 44an, bere laguntzaile batzuek, [[Marko Bruto|Brutok]] eta [[Kasio]]k besteak beste, [[Julio Zesar|Zesar]] hil zuten, Zesarrek monarkia berreiz ezarri nahi zuelakoan. Hiltzaileen kontra egiteko, [[Bigarren Triunbiratua|Bigarren Triunbiratoa]] osatu zuten zesartar garrantzitsuenek: [[Zesar Augusto|Oktaviok]], [[Marko Emilio Lepido|Lepidok]] eta [[Marko Antonio]]k. Berriro, nagusitasuna bilatu nahian, haien artean mendeko hirugarren gerra zibila piztu zen. K.a. 31n, Actium batailaren ostean, [[Zesar Augusto|Oktavio]] Erromako buru bakarra bihurtu zen.<ref>https://mihistoriauniversal.com/edad-antigua/imperio-romano/</ref>
+Arerio guztiak garaituta, [[Zesar Augusto|Augustok]] botere osoa bereganatu zuen, [[Erromatar Errepublika|Errepublikako]] ohiturei eta erei eutsi bazien ere. Ondorengoa, [[Tiberio]], hautatu zuen, [[Julio-Klaudiar leinua]] sortuz. [[Erroma]]ren menpeko lurraldea zabaldu zen, eta barneko segurtasunak jarraitu zuen, enperadoreen ustelkeriak ustelkeria.
+== Gailurra ==
+[[Flaviar leinu]]ak lekukoa hartu zuen. Hurrengoa [[Antoniar leinu]]a izan zen, zeinekin Inperioak zenit politiko, ekonomiko eta kulturala lortu zuen. [[Trajano|Traianok]], [[Dazia]] konkistatzerakoan, bertako urre-meatzeak bereganatzeaz gain, Inperioko zabalkuntza handiena lortu zuen.
+[[180]] eta [[235]] bitartean, [[Severar leinu]]an zehar, armadak gero eta botere gehiago eskuratu zuen. Ondorengotza armada edo [[Pretoriar Guardia|Pretoriar Goardiaren]] esku geratu zen. Beste kausa batzuekin batera, horrek [[III. mendeko krisialdia]] eragin zuen.
+Krisialdia [[Diokleziano]]k [[Tetrarkia]] osatu zuenean bukatu zen. Inperioa lau zatitan banatu zuen, errazago goberna zezaten. Hala ere, aldi bereko enperadoreek haien kontra borrokatu zuten gailentasunaren bila. [[Teodosio I.a Handia|Teodosioren]] heriotzarekin, betiko erdibitu zen Inperioa. Mendebaldeko erdia, barbaroen etengabeko erasopean [[476]]ko [[irailaren 4]]an desagertu zen, [[Odoakro]] germaniarrak azken enperadorea, [[Romulo Augustulo]] boteretik bota zuenean. Ekialdeko erdiak zorte handiagoa izan zuen. [[Bizantziar Inperioa|Bizantzioko Inperioa]] bihurtuta (hiriburua Bizantzion edo Konstantinoplan baitzegoen) 1.000 urte gehiago iraun zuen.
+== Erromatar Inperioaren gainbehera ==
+{{sakontzeko|Erromatar Inperioaren gainbehera}}
+[[Arbogasto]] jeneralak eta [[Eugenio (umorista)|Eugenio]] haren gramatikazko irakasleak [[Valentiniano II.a]] [[erromatar enperadoreen zerrenda|enperadorea]] 392an hil egin zuten. Arbogasto jenerala jentila zen eta jentiltasuna Erroman berrezarri nahi zuen. Hala ere, inperioren ekialdeko zatian beste enperadore bat zeukaten, [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.]] alegia. Beraz, armada bat prestatu zuten eta haren aurka egitea erabaki zuten. 394. urtean bi armadek [[Frigidusko gudua|elkar borrokatu zuten Frijido ibaian]]. Teodosiorenak garaitu zuen eta Eugeniori lepoa moztu zioten. Arbogastok, bestalde, bere buruaz beste egin zuen. Hala, inperioak berriro buru bakar bat izan zuen: Teodosio.
+Horrek mendebaldean [[Flavius Stilicho|Estilikon]] jatorri barbaroko jenerala jarri zuen. 395. urtean Teodosio I.a zendu zen Milanen, inperioaren hiriburua zena. Haren heriotzarekin batera inperioaren betirako zatiketa etorriko zen. Bi seme gazte-gazteak zituen: [[Honorio]] eta [[Arkadio]]. Gazteegiak zirenez, ezin zuten gobernatu eta hura zela kausa, jeneral bana zeukaten tutore gisa. Honoriori mendebaldea zegokion eta esan dugunaren arabera Estilikon zeukan tutore. Ekialdea, bestetik, Arkadiori egokitu zitzaion eta [[Rufino (kontsula)|Flavio Rufino]] zeukan tutore.
+== Gobernu sistema ==
+=== Enperadorea ===
+Enperadorearen botereak legezko oinarria zeukan, tribunoen eta prokontsulen botereak baitzituen (''potestas tribunicia'' eta ''imperium proconsulare''). Tribunoen botereak ([[Erromatar Errepublika|Errepublikako]] [[plebeko tribuno]]en bezalakoak) enperadore sakratu bilakatzen zuten, eta Erromako gobernu zibilaren gaineko ahalmena ematen zion, tartean [[Erromako Senatua|Senatuko]] burua izatekoa eta hango bilkurak zuzentzekoa.
+Prokontsulen botereak (Errepublikako gobernatzaile militarren bezalakoak) agintea ematen zion erromatar armadaren gainean. Halaber, Errepublika garaian Senatuari eta biltzarrei eman zitzaien botereak zituen enperadoreak, besteak beste, [[gerra]] deklaratzeko eskubidea, edo itunak berrestekoa, edo kanpoko liderrekin negoziatzekoa.
+Lehen zentsoreek egiten zituzten betebeharrak ere egiten ahal zituen enperadoreak, hala nola senatuaren kidetza kontrolatzea. Horretaz gain, enperadoreak instituzio erlijiosoak zituen bere mende, zeren, enperadorea izanik, ''Pontifex Maximus'' titulua baitzeukan eta lau apezetxe nagusietako kidea baitzen.
+Legezko xehetasun horiek Inperioaren lehendabiziko urteetan zehar zehaztu ziren, baina, denborak aurrera egin ahala galdu egin ziren, eta enperadorearen boterea gero eta monarkikoagoa bilakatu zen. Praktikan, enperadorearen botere eta autoritate nagusia armada bere mende izateak ematen zion. Enperadoreak ordaintzen zien soldaduei, eta horiek, urtero, zin egin behar izaten zioten.
+Enperadorea hiltzen zen bakoitzean, egonezina nagusitzen zen modu batean edo bestean. Teorian, senatuari zegokion hurrengo enperadorea izendatzea, baina enperadore gehienek hautatu zuten ondorengoa, gehienbat senide bat. Enperadore berriak bilatu behar zuen gizarteak eta armadak onartzen zutela, panorama politikoa egonkortzeko.
+== Armada ==
+Armadaren aginte gorena enperadoreari zegokion. Probintzietan, gobernadore probintzialari zegokion agintea (baina hau, aldi berean, enperadorearen menpe zegoen, nahi zuenean baztertu zezakeena), aldi baterako enperadoreak ere bere gain har zezakeelarik. [[Erromatar legio|Legioen]] kopurua garai inperial osoan aldatu zen, gehienezko kopurua hogeita hamarretik gertu zegoelarik.
+Zaldun eta senatarien klase altuak armadatik desagertuz joan ziren, eta legioak hiritarren artean errekrutatu behar ziren, lehenik [[Italia]]n eta gero pixkanaka kantonatuta zeuden probintzietan ([[mauro]]ak, [[traziar]]rak eta batez ere [[iliriar]]rak nabarmendu ziren), honela, [[Adriano]]tik, erreklutamendua, ia soilik legioa zerbitzatzen zen probintzietan egin zen; azkenik, mertzenarioetara jo zen. Proletarioen sarrerarekin armada profesionalizatu egin zen, soldadu hauek [[matxinada]] eta arpilaketarako erraztasun gehiago zuten arren. Igoerak merituengatik, mesedeengatik edo diruagatik irabazten ziren. Zerbitzu-denbora handituz joan zen pixkanaka, eta ez ziren salbuespenezkoak hogeita hamar urte edo gehiagoko zerbitzuak; horren ondoren, sari ekonomikoa, [[Civitas|herritartasuna]] eta pribilegioak lortzen ziren, hala nola udal-kargu batzuk eskuratzea.
+Legioak armategiak (''armamentos'') eta fabrikazio eta konponketa tailerrak zituen. Soldaduek soldata bat jasotzen zuten, inperioko dohainak, tronurako sarrera, jaiak edo matxinadak, opariak (''stillaturae'') eta gerrako harrapakina zirela eta. Eguneroko janari anoa hazten joan zen, eta [[gari]]a, [[gatz]]a, [[ardo]]a, [[ozpin]]a, [[haragi]] freskoa eta haragi gazia ematen zitzaion.
+Kanpalekuak plaza indartsu bihurtu ziren. Harresiak eta dorreak zituzten, eta barrutik lau zatitan banatzen ziren, bi bide perpendikularrez markatuak. Bainugela, bilera-gela, kaperak, bulegoak, kartzela, ospitalea eta biltegiak zituzten. Merkatariak, artistak, prostitutak eta beste batzuk beren inguruetara joaten ziren eta hiri-pilaketak eratzen ziren, eta kanpoko auzoak hazten ziren biztanle zibilentzat (''canabae''), bainu-etxeekin, anfiteatroekin eta beste eraikin publiko batzuekin. Inguruko lurrak ganadurako larre gisa erabiltzen ziren, eta horiek inguruko nekazariei alokatzen zitzaizkien.
+== Ikus, gainera ==
+{{commonskat}}
+* [[Antzinako Erroma]]
+* [[Erromatar Errepublika]]
+* [[Erromatar enperadoreen zerrenda|Erromatar Enperadoreen zerrenda]]
+* [[Erromatar Inperioko probintziak]]
+* [[Antzinako Erromako erlijioa|Erromako erlijioa]]
+* [[Erromako historia|Erromako Historia]]
+* [[Erromatar Inperioko hizkuntzak]]
+== Oharrak ==
+{{erreferentzia zerrenda|taldea=Oharra}}
+== Erreferentziak ==
+{{erreferentzia_zerrenda}}
+== Kanpo estekak ==
+* [https://fr.slideshare.net/matxutxa/erromatar-inperioa-23280483 Erromatar Inperioa Slide Sharen.]
+* {{en}}: [http://dare.ht.lu.se Erromatar Inperioaren atlasa.]
+* {{en}}: [https://web.archive.org/web/20120831060912/http://web.upmf-grenoble.fr/Haiti/Cours/Ak/ The Roman Law Library.]
+* {{fr}}: [http://www.empereurs-romains.net Erromatar enperadoreak.]
+* {{es}}: [https://www.youtube.com/watch?v=UF_yHrFP1Ls Erromatar Inperioa Youtuben hamar minututan.]
+* {{es}}: [https://www.youtube.com/playlist?list=PLtrPXV54DcNlFBH6MRn8XMV-XquxVoEX5 Bideoak Youtuben.]
 {{commonskat}}
 {{Autoritate kontrola}}