Gartzia II.a Santxitz: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.217 edits
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
42.217 edits
26. lerroa: 26. lerroa:


== Ezkontzak eta seme-alabak ==
== Ezkontzak eta seme-alabak ==
Lehendabizikoz, [[Andregoto Garindoitz]], [[Garindo II.a Azearitz]] Aragoiko kondearen eta Antsa Gartzezen alaba. Semea [[Antso II.a Gartzez Abarka|Antso II.a]] zuten. Ezkontza honen ondorioz Erresuma biak batu ziren. Gartzeak Andregoto arbuiatu zuen 943 baino lehen eta hau [[Oibar]]ren zituen lurraldeetara joan zen non 971tik aurrera hil zen.<ref>[[San Pedro de Siresako monasterioa|Siresako]] kartularioaren arabera, 971ko ekainaren 29an, Andregoto Garindoitzek, Antso Gartxez bere semeak eta Urraka erreginak monasterioari ''Javierre de Martes'' hiribildua bere ondasun guztiekin batera eman zioten</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Ubieto Arteta|izena=Antonio|izenburua = Cartulario de Siresa| urtea = 1986| argitaletxea = Textos Medievales| isbn = 84-7013-217-2}}</ref> Hiru seme-alaba izan zituzten:
Lehenik [[Andregoto Garindoitz]]ekin, [[Garindo II.a Azearitz]] Aragoiko kondearen eta Antsa Gartzeitzen alabarekin, ezkondu zen. Ezkontza horren bitartez erresuma biak batu ziren. Gartziak Andregoto arbuiatu zuen 943 baino lehen, eta hau [[Oibar]]ren zituen lurraldeetara joan zen. Han hil zen [[971]] eta gero.<ref>[[San Pedro de Siresako monasterioa|Siresako]] kartularioaren arabera, 971ko ekainaren 29an, Andregoto Garindoitzek, Antso Gartzeitzek eta Urraka erreginak ''Javierre de Martes'' hiribildua haren ondasun guztiekin batera eman zioten monasterioari.</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Ubieto Arteta|izena=Antonio|izenburua = Cartulario de Siresa| urtea = 1986| argitaletxea = Textos Medievales| isbn = 84-7013-217-2}}</ref> Seme-alabak:
⚫
* [[Antso II.a Gartzeitz|Antso]], izengoitiz ''Abarka'', Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
⚫
* Tota<ref>991ko otsailaren 15ean, Antso Abarka erregeak eta Tota arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta Arzangiko mahasti bat eman zizkioten [[Leireko monasterioa]]ri</ref><ref>{{erreferentzia|abizena= Martín Duque|izena= Ángel J.| izenburua = Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII)| urtea = 1983|argitaletxea = Vianako Printzearen Erakundea| issn = 235-0625-8}}</ref>


943 baino lehen, [[Ramiro II.a Leongoa]]ren alaba [[Teresa Leongoa|Teresarekin]] ezkondu zen. Hiru seme-alaba bederen izan zituzten:<ref>{{erreferentzia|abizena=Etxegarai Garaikoetxea |izena=Mikel | izenburua = García Sánchez I | url = http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/es/garcia-sanchez-i/ar-53030/|argitaletxea = Enciclopedia Auñamendi [en línea], 2020, aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus | sartze-data =2020-11-3}}</ref>
⚫
* [[Antso II.a Gartzez Abarka|Antso II.a Gartzez]] "Abarka", Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
⚫
* [[Ramiro Gartzia Viguerakoa|Ramiro]], [[Viguerako Erresuma|Viguerako lehen erregea]].<ref name="mar"/> 981eko uztailaren 9an hil zen [[Almanzor]]ren kontra borrokatzen ari zela.<ref name="can"/>
⚫
* Tota Gartzez<ref>991ko otsailaren 15ean, [[Leireko monasterioa|Leiren]], Antso Gartzez "Abarka" erregeak eta Tota bere arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta mahatsondo bat Arzangin eman zizkioten</ref><ref>{{erreferentzia|abizena= Martín Duque|izena= Ángel J.| izenburua = Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII)| urtea = 1983|argitaletxea = Vianako Printzearen Erakundea| issn = 235-0625-8}}</ref>
* [[Urraka Gartzia (X. mendea)|Urraka Gartzez]],<ref name="can"/> lehendabizikoz [[Fernán González|Fernan Gonzalez]] Gaztelako kondea ezkondu zuen. 970ean alargun bilakatu zenean, Urraka Iruñera itzuli zen. 972ko uztailean, bigarrenez, [[Gilen Sanoitz Gaskoiniakoa|Gilen Gaskoniakoa]] ezkondu zuen.<ref name="mar"/> 1008an Urraka jada hilda zegoen, [[Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa]] bere semeak hala esan baitzuen.<ref>{{erreferentzia|abizena = Salazar y Acha|izena= Jaime de|izenburua = Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval|urtea = 2006|aldizkaria = En la España medieval| alea = 1|orrialdea = 37|issn= 0214-3038| url = http://revistas.ucm.es/index.php/ELEM/article/view/ELEM0606220029A/21565|ref=CITAREFSalazar y Acha2006}}</ref>
* [[Urraka Gartzeitz (X. mendea)|Urraka]],<ref name="can"/> lehenik [[Fernán González]] Gaztelako kondearekin ezkondu zen. 970ean alargundu zenean, Iruñera itzuli zen. 972ko uztailean, [[Gilen Sanoitz Gaskoiniakoa|Gilen Gaskoiniakoarekin]] ezkondu zen.<ref name="mar"/> 1008an hilik zegoen, haren seme [[Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa]]k hala esan baitzuen.<ref>{{erreferentzia|abizena = Salazar y Acha|izena= Jaime de|izenburua = Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval|urtea = 2006|aldizkaria = En la España medieval| alea = 1|orrialdea = 37|issn= 0214-3038| url = http://revistas.ucm.es/index.php/ELEM/article/view/ELEM0606220029A/21565|ref=CITAREFSalazar y Acha2006}}</ref>
⚫
* Semero Gartzeitz kondea. Kordoban izan zuten gatibu. 978an anaiekin batera joan zen, [[Gartzea Errandoitz]] kondeak hala eskatuta, Covarrubiasera.<ref>Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, {{lang|la|''Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex''}}</ref>

943 baino lehen, bigarrenez, [[Teresa Leongoa|Teresa Ramirez]], [[Ramiro II.a Leongoa]]ren alaba ezkondu zuen. Bi seme izan zituzten:
⚫
* [[Ramiro Gartzia Viguerakoa|Ramiro Gartzez]], [[Viguerako Erresuma|Viguerako lehen erregea]].<ref name="mar"/> 981eko uztailaren 9an hil zen [[Almanzor]] borrokatzen ari zela.<ref name="can"/>
⚫
* Semero Gartzez kondea. Kordoban izan zuten gatibu. 978an anaiekin batera joan zen, [[Gartzea Errandoitz|Gartzea Fernandez]] kondeak hala eskatuta, Covarrubiasera.<ref>Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, {{lang|la|''Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex''}}</ref>


{{genealogia}}
{{genealogia}}

12:40, 3 azaroa 2020ko berrikusketa

Gartzia II.a Santxitz

Naiarako erregea

931 - 970 (egutegi gregorianoa)
← Semeno Gartzeitz - Antso II.a Gartzeitz →
Bizitza
JaiotzaIruñeko Erresuma, 919 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea Iruñeko Erresuma
HeriotzaNafarroa Garaia, 970eko otsailaren 22a (50/51 urte)
Hobiratze lekuaDeioko gaztelua
Familia
AitaAntso I.a Gartzeitz
AmaTota Iruñekoa
Ezkontidea(k)Andregoto Garindoitz  (933 -  942)
Teresa Leongoa  (942 -  957)
Seme-alabak
Anai-arrebak
LeinuaXimeno etxea
Hezkuntza
Hizkuntzakeuskara
nafar-aragoiera
Jarduerak
Jarduerakagintaria

Gartzia II.a Santxitz[1][2] (latinez: Garsea Sanzonis; gaztelaniaz: García Sánchez I de Pamplona— (c. 919-970eko otsailaren 22a[3]) Iruñeko erregea (925 - 970) eta Aragoiko kondea (943-970) izan zen.

Biografia

Antso I.a Gartzeitz Iruñeko erregearen eta Tota erreginaren semea, ama Orti Gartzeitz erregearen iloba zuen.[4]

Aita hil zenean, 925ko abenduaren 10ean, Gartzia Santxitzek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, Semero Gartzez osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker (Abd ar-Rahman III.a bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen.

Harrezkero, nahiz eta Gartzea Sanoitz adin nagusikoa izan, amaren itzalari esker Iruñekoak nagusitasuna lortu zuen beste erresuma kristauen artean. 933an adin-nagusi bilakatu zenean, Gartziak Andregoto Garindoitz bere emaztegaiaren tutoretza lortu zuen eta, era berean, Aragoiko konderriaren agintaritza ere.[5] Egoera 943ra arte iraun zuen, lehenengo ezkontza indargabetu eta jada agirietan Teresa Ramirez bigarren emazteekin batera agertu zenean[3]

Gartzia Santxitzen hiru arrebak Leongo Erresumako erregeekin ezkondu ziren[3]: Urraka Ramiro II.arekin, Antsa Ordoño II.aarekin eta Oneka Alfontso IV.arekin. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: Ramiro II.a hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan.

937an, Ramiro II.a Leongoarekin eta Zaragozako walia zen Muhammad ibn Hashimekin bat egin zuen. Honen aurka, Abderraman III.ak Gartzearen lurraldeetara eraman zuen urte hartako bere espedizioa Calatayud eta Zaragozatik pasa ondoren.[6]

939. urtean, Gartzia Santxitzek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako Fernan Gonzalez eta Asturiasko eta Galiziako osteekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen Simancasko guduan.[5]

942an, Muhammad ibn Hashime Zaragozako waliak zuzendutako armada musulmanak iruindar armada mendean hartu zuen, Sen eta Men haitzak berreskuratuz. Berriro, Fernan Gonzalezen gaztelar armadaren laguntza zutelarik ere, apirilaren 5ean Tuterako guduan menderatuak izan ziren.[7]

953an Tota bere amarekin batera San Martin Albeldakoaren monasterioari Bagibel hiribildua eman zion.

961ean Gaztelako konderria eta Leongo Erresumaren arteko liskarretan parte hartu zuen, Fernan Gonzalez, Gaztelako kondea, harrapatuz, baino ez zien musulmanei entregatu.

963an Kordobako Al-Hakam II.a kalifaren aurka beste kristauen arteko elkartasuna osatu zuen baina omeiatarrek garaipena lortu zuten.[8]

970eko otsailaren 22an hil zen. Doneztebeko eliza txikiaren portikoan hilobiratu zuten, Deioko gazteluan.

Ezkontzak eta seme-alabak

Lehenik Andregoto Garindoitzekin, Garindo II.a Azearitz Aragoiko kondearen eta Antsa Gartzeitzen alabarekin, ezkondu zen. Ezkontza horren bitartez erresuma biak batu ziren. Gartziak Andregoto arbuiatu zuen 943 baino lehen, eta hau Oibarren zituen lurraldeetara joan zen. Han hil zen 971 eta gero.[9][10] Seme-alabak:

  • Antso, izengoitiz Abarka, Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
  • Tota[11][12]

943 baino lehen, Ramiro II.a Leongoaren alaba Teresarekin ezkondu zen. Hiru seme-alaba bederen izan zituzten:[13]

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia. 192. araua: Iruñeko eta Nafarroako Erresumako errege-erreginen izenak. .
  2. ↑ Gartzia Enekoitz (852-882) benetan errege izan bazen (eta horretan iturri guztiak ez datoz bat) Gartzia I.a izango zen, eta Gartzia Santxitz, orduan, Gartzia II.a. Eta Gartzia Enekoitz benetan errege izan ez bazen, Gartzia Santxitz erregea, orduan, Gartzia I.a izango zen.
  3. ↑ a b c d e Cañada Juste, Alberto. (1981). «Un milenario navarro: Ramiro Garcés, rey de Viguera» Príncipe de Viana 42 (162): 21-37. ISSN 0032-8472..
  4. ↑ Salas Merino, Vicente. (2008). La Genealogía de Los Reyes de España. (4. argitaraldia) Madril: Visión Libros, 216–218 or. ISBN 978-84-9821-767-4..
  5. ↑ a b c d Martínez Díez, Gonzalo. (2007). Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus. Madril: Marcial Pons Historia, 29 or. ISBN 978-84-96467-47-7..
  6. ↑ Encyclopedia Britannica. (2010). 'Abd ar-Rahman III. I: A-Ak - Bayes (15. argitaraldia) Chicago, IL, 17–18 or. ISBN 978-1-59339-837-8..
  7. ↑ Martínez Díez, Gonzalo. (2005). El condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda. Marcial Pons Historia, 372-373 or. ISBN 8495379945..
  8. ↑ Biografías y Vidas. García Sánchez I. .
  9. ↑ Siresako kartularioaren arabera, 971ko ekainaren 29an, Andregoto Garindoitzek, Antso Gartzeitzek eta Urraka erreginak Javierre de Martes hiribildua haren ondasun guztiekin batera eman zioten monasterioari.
  10. ↑ Ubieto Arteta, Antonio. (1986). Cartulario de Siresa. Textos Medievales ISBN 84-7013-217-2..
  11. ↑ 991ko otsailaren 15ean, Antso Abarka erregeak eta Tota arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta Arzangiko mahasti bat eman zizkioten Leireko monasterioari
  12. ↑ Martín Duque, Ángel J.. (1983). Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII). Vianako Printzearen Erakundea ISSN 235-0625-8..
  13. ↑ Etxegarai Garaikoetxea, Mikel. García Sánchez I. Enciclopedia Auñamendi [en línea], 2020, aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-11-3).
  14. ↑ Salazar y Acha, Jaime de. (2006). «Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval» En la España medieval (1): 37. ISSN 0214-3038..
  15. ↑ Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex

Kanpo estekak

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gartzia_II.a_Santxitz&oldid=8213107"(e)tik eskuratuta