Italiera: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
Savh (eztabaida | ekarpenak)
488 edits
t 83.53.112.113 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Hasley wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
Etiketa: lehengoratzea
18. lerroa: 18. lerroa:
|maparen testua = Urdin iluna: ama hizkuntza<br /> urdina: administrazio hizkuntza<br /> urdin argia: bigarren hizkuntza edo ez ofiziala<br /> lauki berdea: hiztun talde handia
|maparen testua = Urdin iluna: ama hizkuntza<br /> urdina: administrazio hizkuntza<br /> urdin argia: bigarren hizkuntza edo ez ofiziala<br /> lauki berdea: hiztun talde handia
}}
}}
'''Italianoak italianoz hitz egiten zuten eta oso onak ziren kaka egiten.'''

'''Italiera'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang|it|''Italiano''}}) [[latin]]etik datorren [[hizkuntza erromantzeak|hizkuntza erromantze]] bat da. 70 milioi hiztun ditu, batez ere [[Italia]]n. Hortik kanpo, hiztunen kopuruaren arabera ordenaturik, herrialde hauetan ere modu esanguratsuan mintzatzen da: [[Alemania]], [[Argentina]], [[Suitza]], [[Frantzia]], [[Brasil]], [[Belgika]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[Britainia Handia]], [[Kanada]], [[Australia]], [[Mexiko]] eta [[Uruguai]]n.{{sfn|Berloco|2018}}{{sfn|Simone|2010}}
'''Italiera'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang|it|''Italiano''}}) [[latin]]etik datorren [[hizkuntza erromantzeak|hizkuntza erromantze]] bat da. 70 milioi hiztun ditu, batez ere [[Italia]]n. Hortik kanpo, hiztunen kopuruaren arabera ordenaturik, herrialde hauetan ere modu esanguratsuan mintzatzen da: [[Alemania]], [[Argentina]], [[Suitza]], [[Frantzia]], [[Brasil]], [[Belgika]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[Britainia Handia]], [[Kanada]], [[Australia]], [[Mexiko]] eta [[Uruguai]]n.{{sfn|Berloco|2018}}{{sfn|Simone|2010}}


20:37, 3 azaroa 2020ko berrikusketa

Italiera
italiano — Italiano
Urdin iluna: ama hizkuntza
urdina: administrazio hizkuntza
urdin argia: bigarren hizkuntza edo ez ofiziala
lauki berdea: hiztun talde handia
Datu orokorrak
Lurralde eremuaItalia, Malta, Argentina, Uruguai, Somalia, Brasil, Libia, Etiopia eta beste hainbat estatutan Europa eta Ameriketan
Hiztunak70 milioi
Rankinga19–20. (lehia estuan turkiera eta urduarekin)
OfizialtasunaItalia, Suitza, San Marino, Vatikano Hiria, Eslovenia, Kroaziako Istria eskualdean, Somaliako eskualde hizkuntza
UNESCO sailkapena1: ziurra
AraugileaAccademia della Crusca
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza
indoeuropar hizkuntzak
hizkuntza italikoak
hizkuntza erromantzeak
Italo-erromantze
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiasubjektu aditza objektua, silabadun hizkuntza, noun-adjective (en) Itzuli eta pro-drop language (en) Itzuli
Denbora gramatikalakpast anterior (en) Itzuli, past imperfect (en) Itzuli, orainaldia, present perfect (en) Itzuli, preterite (en) Itzuli, pluperfect (en) Itzuli, conditional present (en) Itzuli, conditional perfect (en) Itzuli, present subjunctive (en) Itzuli, past subjunctive (en) Itzuli, imperfect subjunctive (en) Itzuli, subjunctive pluperfect (en) Itzuli, present imperative (en) Itzuli, present infinitive (en) Itzuli, past infinitive (en) Itzuli, present participle (en) Itzuli, past participle (en) Itzuli, present gerund (en) Itzuli eta past gerund (en) Itzuli
Modu gramatikalakindikatiboa, baldintzazko modua, subjuntiboa, agintera, infinitiboa, partizipioa eta gerundioa
Genero gramatikalakgenero maskulinoa eta genero femeninoa
Kasu gramatikalaknominatiboa
AlfabetoaItalian alphabet (en) Itzuli eta latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1it
ISO 639-2ita
ISO 639-3ita
Ethnologueita
Glottologital1282
Wikipediait
Linguasphere51-AAA-q
ASCL2401
IETFit

Italiera[1] (Italiano) latinetik datorren hizkuntza erromantze bat da. 70 milioi hiztun ditu, batez ere Italian. Hortik kanpo, hiztunen kopuruaren arabera ordenaturik, herrialde hauetan ere modu esanguratsuan mintzatzen da: Alemania, Argentina, Suitza, Frantzia, Brasil, Belgika, AEB, Britainia Handia, Kanada, Australia, Mexiko eta Uruguain.[2][3]

Oro har, hiztegiaren aldetik, italiera latinetik hurbilenen dagoen hizkuntzatzat jotzen da. Gramatikari dagokionez, errumaniera hurbilena omen da eta, ahoskeraz denaz bezainbatean, sardiniera.

Hiztunen geografia

Italiatik kanpo, honakoa da munduko italieradunen banaketa geografikoa:

Hizkuntza batua

Italiera batua Toskanako dialektoan dago oinarriturik, hegoaldeko eta iparraldeko dialektoen arteko bitartekoan. 1861ean, herrialdeko batasuna lortu ondoren, hedatzen hasi zen, dialektoen kalterako.

Hala ere, italiera estandarraren benetako hedakuntza zinemak, telebistak eta kontsumoaren gizarteak ekarri zuten II. Mundu Gerraren ondoren, Italiako beste hizkuntza eta dialektoak ordezkatuz, Pier Paolo Pasolinik begi kritikoz nabarmendu zuenez.

Dialektoak

Iparraldekoak

  • Piemontese.
  • Lombardo.
  • Genovese edo ligure.
  • Emiliano.
  • Romagnolo.
  • Veneto.

Erdialde eta hegoaldekoak

  • Toscano.
  • Romanesco.
  • Dialekto umbriarrak.
  • Abruzzese.
  • Campano.
  • Pugliese.
  • Tarantino.
  • Salentino.
  • Kalabriera.
  • Siziliera.

Historia

Egungo italiera tuskanieran oinarritzen da, Errenazimendutik literatura eta kulturako hizkuntza bihurtua. 1583an, Firenzen Accademia della Crusca erakundea sortu zen, filologia eta hizkuntzalaritzaren ingurukoa. 1612an, berriz, lehenengo hiztegia egin zuten.

XIX. mendeko Risorgimientoak, Piemonteko mugimendu liberalaren epelean, Italia batzea bilatu zuen eta, horretarako, italiar naziotasuna hizkuntzan funtsatu zuten, eliteen aspaldiko literatur eta administrazio hizkuntza zen aldetik. 1860an, baina, italiera estatu berriko biztanleen % 2,5en ohiko hizkuntza zen. Kontsumoko gizartearen etorrerak XX. mendeko 60ko hamarkadan izugarri azkartu zuen Italiako herritar gehienen hizkuntza ordezkapena, italieraren alde.

Italierazko hitzak eta esamolde batzuk

Elkarrizketa informala, euskara-italieraz:

Kaixo Ciao
Ondo, eta zu? Bene e tu?
Ni ere Anch'io
Nongoa zara? Di dove sei?
Napolesekoa naiz Sono di Napoli / Sono napoletano (maskulinoa), napoletana (femeninoa)
Eta zu? E tu?
Milanekoa naiz Sono di Milano / Sono milanese
Zein lanbide duzu? Che lavoro fai? / Cosa fai (nella vita)?
Ikaslea naiz Sono studente
Zer taldetakoa zara? Di che squadra sei?
Napolesekoa naiz Sono del Napoli
Ondo, ondo Bene, bene
Adio Arrivederci (orokorra) / Arrivederla (formala) / Ciao! (informala)
Ikusi arte Ci vediamo / Arrivederci
Bai / Ez Sì / No
Noski! Certo! / Certamente! / Naturalmente!
Topa! Salute!
Zer moduz? Come stai? (informala) / Come sta? (formala) / Come state? (plurala) / Come va? (orokorra)
Egun on! Buon giorno!
Arratsalde on! Buona sera!
Gabon! Buona notte! (lotara joatean) / Buona serata! (ongi ibili gauean)
Egun ona izan! Buona giornata! (formala)
On egin! Buon appetito!
Zorte on! Buona fortuna!
Maite zaitut Ti amo (maitaleen artean bakarrik) / Ti voglio bene (maitale, adiskide, senide, etab.)
Ongi etorri Benvenuto/-i (maskulino bati / solaskideak bi sexuetakoak badira) / Benvenuta/-e (femenino bati / femenino batzuei)
Mesedez Per piacere / Per favore / Per cortesia
Eskerrik asko Grazie! (orokorra) / Ti ringrazio! (informala) / La ringrazio! (formala) / Vi ringrazio! (plurala)

Ikus, gainera

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
  2. ↑ Berloco 2018.
  3. ↑ Simone 2010.

Kanpo estekak

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.


Europako bandera Europar Batasuneko hizkuntza ofizialak Europako bandera

Alemana · Bulgariera · Daniera · Errumaniera · Eslovakiera · Esloveniera · Estoniera · Finlandiera · Frantsesa · Gaelera · Gaztelania · Greziera · Hungariera · Ingelesa · Italiera · Letoniera · Lituaniera · Maltera · Nederlandera · Poloniera · Portugesa · Suediera · Txekiera

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Italiera&oldid=8213405"(e)tik eskuratuta