Lankide:Ibai1984/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
No edit summary |
||
| 2. lerroa: | 2. lerroa: | ||
}}'''Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez''', (Santa Isabel de la Lajas, [[Kuba]], [[1919]]- [[Habana]], [[Kuba]], [[1963]])<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/benny-more-y-el-camino-de-la-leyenda-19-02-2021-11-02-44|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/el-barbaro-del-ritmo-benny-more-sigue-cantando-a-58-anos-de-su-muerte-19-02-2021-13-02-24|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> '''Benny Moré''' bezala ezagunagoa,<ref name=":1" /> [[kubatar]] [[Musika|musikaria]] izan zen. |
}}'''Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez''', (Santa Isabel de la Lajas, [[Kuba]], [[1919]]- [[Habana]], [[Kuba]], [[1963]])<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/benny-more-y-el-camino-de-la-leyenda-19-02-2021-11-02-44|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/el-barbaro-del-ritmo-benny-more-sigue-cantando-a-58-anos-de-su-muerte-19-02-2021-13-02-24|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> '''Benny Moré''' bezala ezagunagoa,<ref name=":1" /> [[kubatar]] [[Musika|musikaria]] izan zen. |
||
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, [[Mambo|mamboa]], [[Bolero|boleroa]], guaracha, [[Merengue|merenguea]] edota [[runba]].<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Laura Mercedes Giraldez|abizena=Collera|izenburua=El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=http://www.cubahora.cu/cultura/el-benny-lo-mas-autoctono-de-la-musica-cubana|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-13}}</ref> |
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, [[Mambo|mamboa]], [[Bolero|boleroa]], guaracha, [[Merengue|merenguea]] edota [[runba]].<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Laura Mercedes Giraldez|abizena=Collera|izenburua=El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=http://www.cubahora.cu/cultura/el-benny-lo-mas-autoctono-de-la-musica-cubana|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Ezizen hauek eduki zituen: Erritmoaren Barbaroa eta Mamboaren Printzea.<ref name=":6">https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html</ref> |
||
== Biografia == |
== Biografia == |
||
| ⚫ | Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]]. 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako |
||
=== Haurtzaroa eta gaztaroa === |
|||
| ⚫ | Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. ''Central Vertientes'' azukre-fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen bitartean<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Grandeza y certezas de Benny|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2019-08-23/grandeza-y-certezas-de-benny-23-08-2019-21-08-13|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref>, ''Conjunto Avance'' taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.<ref name=":1" /> |
||
| ⚫ | Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]].<ref name=":1" /> Bere ama Virginia Moré izan zen, eta aita Silvestre Gutiérrez.<ref name=":7">https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf</ref> 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako elkarteak laguntza eskaini zion Moréri umea zela, bere herenaitona erregea izana zelako. Haiengandik ikasi zuen hainbat tresna jotzen (orisha jainkoei deitzeko ospakizunetan erabiltzen zirenak).<ref name=":1" /> |
||
| ⚫ | Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. 1930ean familia herriz aldatu zen, Camagüey probintziako ''Central Vertientes'' azukre-fabrikatik gertu bizitzeko. Amak arropa garbitzen lan egiten zuen. Benny Morék azukre-fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen eta, bitartean<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Grandeza y certezas de Benny|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2019-08-23/grandeza-y-certezas-de-benny-23-08-2019-21-08-13|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":7" />, ''Conjunto Avance'' taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.<ref name=":1" /> |
||
| ⚫ | |||
=== Lehen urteak Habanan === |
|||
| ⚫ | 1936an heldu zen [[Habana|Habanara]] lehen aldiz, sei hilabeterako. Baina Vertientes herrira bueltatu zen, eta azukre kanaberak mozten aritu zen.<ref name=":7" /> 1940an Habanara bueltatu zen eta behin betiko geratu zen hiri hartan.<ref name=":0" /> Lau urte igaro zituen gitarra batekin kafe, taberna, hotel, jatetxe eta putetxeetan abesten.<ref name=":1" /> |
||
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.<ref name=":5" /> |
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.<ref name=":5" /> |
||
=== Mexikoko urteak === |
|||
Lázaro Corderoren taldearekin lanean hasi zen,<ref name=":1" /> eta baita Cauto |
Lázaro Corderoren taldearekin lanean hasi zen,<ref name=":1" /> eta baita Cauto taldearekin.<ref name=":3" /> Beranduago ''Trío Matamoros'' hirukotearekin abesten hasi zen. Hirukote honekin lehen diskoa grabatu zuen eta 1945ean bira bat egitera joan ziren [[Mexiko|Mexikora]]. Han, irratietan eta kabaretetan jotzen zuten.<ref name=":7" /> Taldeari kontratua amaitu zitzaionean, eta besteek Kubara itzultzea erabaki zutenean, Morék Mexikon geratzea erabaki zuen, bakarka abesten hasteko, eta orduan hasi zen Benny izena erabiltzen,<ref name=":1" /> asko miresten zuen [[Benny Goodman]]<nowiki/>en omenez<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Mauricio|abizena=Vicent|izenburua=Benny Moré, el bárbaro del son|hizkuntza=es|data=2019-08-18|url=https://elpais.com/cultura/2019/08/17/actualidad/1566066348_315643.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2021-03-13}}</ref>. 1946an Juana Bocanegra Durán erizainarakin ezkondu zen.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> |
||
[[Fitxategi:Benny Morè in Cienfuegos, Cuba.jpg|thumb|Benny Moréren estatua, [[Cienfuegos]] hirian]] |
[[Fitxategi:Benny Morè in Cienfuegos, Cuba.jpg|thumb|Benny Moréren estatua, [[Cienfuegos]] hirian]] |
||
Dámaso Pérez Pradoren orkestan aritu zen lehen abeslari gisa, eta hainbat disko grabatu zituen harekin.<ref name=":1" /><ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=DEMOS, Desarrollo de Medios, S. A. de|abizena=C.V|izenburua=La Jornada: Benny Moré tendrá placa en la Fonoteca Nacional|hizkuntza=es-MX|data=2019-08-28|url=https://jornada.com.mx/2019/08/28/espectaculos/a08n1esp|aldizkaria=jornada.com.mx|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Mexikon grabatutako hainbat pelikulatan ere parte hartu zuen.<ref name=":2" /> Ospe handia lortu zuen.<ref name=":5" /> |
Dámaso Pérez Pradoren orkestan aritu zen lehen abeslari gisa, eta hainbat disko grabatu zituen harekin.<ref name=":1" /><ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=DEMOS, Desarrollo de Medios, S. A. de|abizena=C.V|izenburua=La Jornada: Benny Moré tendrá placa en la Fonoteca Nacional|hizkuntza=es-MX|data=2019-08-28|url=https://jornada.com.mx/2019/08/28/espectaculos/a08n1esp|aldizkaria=jornada.com.mx|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Mexikon grabatutako hainbat pelikulatan ere parte hartu zuen.<ref name=":2" /> Ospe handia lortu zuen.<ref name=":5" /> |
||
=== Kubara itzulera === |
|||
1952an Kubara itzuli zen.<ref name=":3" /> Urte hartan [[Cienfuegos]]<nowiki/>eko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen |
1952an Kubara itzuli zen.<ref name=":3" /> Urte hartan [[Cienfuegos]]<nowiki/>eko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen<ref name=":1" /> eta [[Bebo Valdés]]<nowiki/>en taldearekin ere abestu zuen.<ref name=":7" /> 1953 hurrengo urtean bere orkestra propioa sortzea erabaki zuen, Kubako perkusioa sartuz.<ref name=":1" /> 1953ko abuztuaren 3an aurkeztu zuen Banda Gigante orkestra.<ref name=":3" /> Taldeko kide izan ziren, besteak beste, Fernando Alvarez abeslaria, Alfredo ''Chocolate'' Armenteros tronpetista, Generoso Jiménez tronbonista eta Rolando Laserie bateria. Arrakasta handia lortu zuten bai Kuban eta baita nazioartean ere.<ref name=":5" /> 1956 eta 1957 urteetan [[Venezuela]], [[Jamaika]], [[Haiti]], [[Kolonbia]], [[Panama]], [[Mexiko]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] ibili ziren, eta [[Oscar Sariak|Oscar sarien]] zeremonian ere jo zuten.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |
||
Morék ez zuen musikarik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak [[Pentagrama (musika)|pentagrametan]] ipintzeko.<ref name=":2" /> |
Morék ez zuen musikarik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak [[Pentagrama (musika)|pentagrametan]] ipintzeko.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Rafael Lam|abizena=Marimón|izenburua=Los músicos de Benny cuentan sus experiencias|hizkuntza=es|data=2013-08-24|url=http://www.cubahora.cu/cultura/los-musicos-de-benny-cuentan-sus-experiencias|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-14}}</ref> |
||
[[Kubako Iraultza|Kubako Iraultzaren]] ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.<ref name=":4" /> |
[[Kubako Iraultza|Kubako Iraultzaren]] ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.<ref name=":4" /> |
||
[[Zirrosi]] hepatiko baten ondorioz hil zen 1963an.<ref name=":2" /> |
Alkoholarekin zuen arazoaren ondorioz, [[Zirrosi]] hepatiko baten ondorioz hil zen 1963an.<ref name=":2" /><ref name=":6" /> |
||
== Diskografia aipagarria == |
== Diskografia aipagarria == |
||
| 41. lerroa: | 46. lerroa: | ||
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html |
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html |
||
https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf |
|||
https://www.cubahora.cu/cultura/los-musicos-de-benny-cuentan-sus-experiencias |
|||
https://projects.ncsu.edu/project/acontracorriente/spring_08/Acosta%20sobre%20More.pdf |
|||
https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html |
|||
15:16, 14 martxoa 2021ko berrikusketa
| Ibai1984/Proba orria | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jarduerak |
Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez, (Santa Isabel de la Lajas, Kuba, 1919- Habana, Kuba, 1963)[1][2] Benny Moré bezala ezagunagoa,[2] kubatar musikaria izan zen.
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, mamboa, boleroa, guaracha, merenguea edota runba.[3] Ezizen hauek eduki zituen: Erritmoaren Barbaroa eta Mamboaren Printzea.[4]
Biografia
Haurtzaroa eta gaztaroa
Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, Kuban.[2] Bere ama Virginia Moré izan zen, eta aita Silvestre Gutiérrez.[5] 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten esklabo beltzek, kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako elkarteak laguntza eskaini zion Moréri umea zela, bere herenaitona erregea izana zelako. Haiengandik ikasi zuen hainbat tresna jotzen (orisha jainkoei deitzeko ospakizunetan erabiltzen zirenak).[2]
Eskola utzi behar izan zuen nekazari lanetan hasteko. Han, repentista (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. 1930ean familia herriz aldatu zen, Camagüey probintziako Central Vertientes azukre-fabrikatik gertu bizitzeko. Amak arropa garbitzen lan egiten zuen. Benny Morék azukre-fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen eta, bitartean[2][6][5], Conjunto Avance taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.[2]
Lehen urteak Habanan
1936an heldu zen Habanara lehen aldiz, sei hilabeterako. Baina Vertientes herrira bueltatu zen, eta azukre kanaberak mozten aritu zen.[5] 1940an Habanara bueltatu zen eta behin betiko geratu zen hiri hartan.[1] Lau urte igaro zituen gitarra batekin kafe, taberna, hotel, jatetxe eta putetxeetan abesten.[2]
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.[3]
Mexikoko urteak
Lázaro Corderoren taldearekin lanean hasi zen,[2] eta baita Cauto taldearekin.[6] Beranduago Trío Matamoros hirukotearekin abesten hasi zen. Hirukote honekin lehen diskoa grabatu zuen eta 1945ean bira bat egitera joan ziren Mexikora. Han, irratietan eta kabaretetan jotzen zuten.[5] Taldeari kontratua amaitu zitzaionean, eta besteek Kubara itzultzea erabaki zutenean, Morék Mexikon geratzea erabaki zuen, bakarka abesten hasteko, eta orduan hasi zen Benny izena erabiltzen,[2] asko miresten zuen Benny Goodmanen omenez[7]. 1946an Juana Bocanegra Durán erizainarakin ezkondu zen.[2][7]
Dámaso Pérez Pradoren orkestan aritu zen lehen abeslari gisa, eta hainbat disko grabatu zituen harekin.[2][8] Mexikon grabatutako hainbat pelikulatan ere parte hartu zuen.[7] Ospe handia lortu zuen.[3]
Kubara itzulera
1952an Kubara itzuli zen.[6] Urte hartan Cienfuegoseko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen[2] eta Bebo Valdésen taldearekin ere abestu zuen.[5] 1953 hurrengo urtean bere orkestra propioa sortzea erabaki zuen, Kubako perkusioa sartuz.[2] 1953ko abuztuaren 3an aurkeztu zuen Banda Gigante orkestra.[6] Taldeko kide izan ziren, besteak beste, Fernando Alvarez abeslaria, Alfredo Chocolate Armenteros tronpetista, Generoso Jiménez tronbonista eta Rolando Laserie bateria. Arrakasta handia lortu zuten bai Kuban eta baita nazioartean ere.[3] 1956 eta 1957 urteetan Venezuela, Jamaika, Haiti, Kolonbia, Panama, Mexiko eta Estatu Batuetan ibili ziren, eta Oscar sarien zeremonian ere jo zuten.[4][5]
Morék ez zuen musikarik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak pentagrametan ipintzeko.[7][9]
Kubako Iraultzaren ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.[8]
Alkoholarekin zuen arazoaren ondorioz, Zirrosi hepatiko baten ondorioz hil zen 1963an.[7][4]
Diskografia aipagarria
- Pare... que llegó el Bárbaro (1958)[7]
Bitxikeriak
2019an Omara Portuondok Siempre tu voz izeneko disko bat atera zuen Benny Moréren abestiak interpretatuz.[7]
Erreferentziak
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)» Granma.cu (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m (Gaztelaniaz) «El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)» Granma.cu (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Collera, Laura Mercedes Giraldez. (2020-02-20). «El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)» Cubahora (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html
- ↑ a b c d e f https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «Grandeza y certezas de Benny» Granma.cu (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c d e f g (Gaztelaniaz) Vicent, Mauricio. (2019-08-18). «Benny Moré, el bárbaro del son» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) C.V, DEMOS, Desarrollo de Medios, S. A. de. (2019-08-28). «La Jornada: Benny Moré tendrá placa en la Fonoteca Nacional» jornada.com.mx (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) Marimón, Rafael Lam. (2013-08-24). «Los músicos de Benny cuentan sus experiencias» Cubahora (Noiz kontsultatua: 2021-03-14).
http://www.colombiainforma.info/benny-more-el-barbaro-del-ritmo/
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html
https://projects.ncsu.edu/project/acontracorriente/spring_08/Acosta%20sobre%20More.pdf