Lankide:Ibai1984/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
|||
| 2. lerroa: | 2. lerroa: | ||
}}'''Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez''', (Santa Isabel de la Lajas, [[Kuba]], [[1919]]- [[Habana]], [[Kuba]], [[1963]])<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/benny-more-y-el-camino-de-la-leyenda-19-02-2021-11-02-44|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/el-barbaro-del-ritmo-benny-more-sigue-cantando-a-58-anos-de-su-muerte-19-02-2021-13-02-24|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> '''Benny Moré''' bezala ezagunagoa,<ref name=":1" /> [[kubatar]] [[Musika|musikaria]] izan zen. |
}}'''Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez''', (Santa Isabel de la Lajas, [[Kuba]], [[1919]]- [[Habana]], [[Kuba]], [[1963]])<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/benny-more-y-el-camino-de-la-leyenda-19-02-2021-11-02-44|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2021-02-19/el-barbaro-del-ritmo-benny-more-sigue-cantando-a-58-anos-de-su-muerte-19-02-2021-13-02-24|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref> '''Benny Moré''' bezala ezagunagoa,<ref name=":1" /> [[kubatar]] [[Musika|musikaria]] izan zen. |
||
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, [[Mambo|mamboa]], [[Bolero|boleroa]], guaracha, [[Merengue|merenguea]] edota [[runba]].<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Laura Mercedes Giraldez|abizena=Collera|izenburua=El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=http://www.cubahora.cu/cultura/el-benny-lo-mas-autoctono-de-la-musica-cubana|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Ezizen hauek eduki zituen: Erritmoaren Barbaroa eta Mamboaren Printzea.<ref name=":6">https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html</ref> |
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, [[Mambo|mamboa]], [[Bolero|boleroa]], guaracha, [[Merengue|merenguea]] edota [[runba]].<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Laura Mercedes Giraldez|abizena=Collera|izenburua=El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)|hizkuntza=es|data=2020-02-20|url=http://www.cubahora.cu/cultura/el-benny-lo-mas-autoctono-de-la-musica-cubana|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-13}}</ref> Ezizen hauek eduki zituen: Erritmoaren Barbaroa eta Mamboaren Printzea.<ref name=":6">https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html</ref> |
||
| ⚫ | Morék formazio autodidakta eduki zuen<ref name=":8">ACOSTA, Leonardo (2008), "Benny Moré, the musician", ''A contra corriente'', 3. zenbakia, 122-126. orrialdeak. Hemen kontsultatua (2021eko martxoaren 14an): https://projects.ncsu.edu/project/acontracorriente/spring_08/Acosta%20sobre%20More.pdf</ref> eta ez zuen musika akademikorik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak [[Pentagrama (musika)|pentagrametan]] ipintzeko.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Rafael Lam|abizena=Marimón|izenburua=Los músicos de Benny cuentan sus experiencias|hizkuntza=es|data=2013-08-24|url=http://www.cubahora.cu/cultura/los-musicos-de-benny-cuentan-sus-experiencias|aldizkaria=Cubahora|sartze-data=2021-03-14}}</ref> |
||
== Biografia == |
== Biografia == |
||
=== Haurtzaroa eta gaztaroa === |
=== Haurtzaroa eta gaztaroa === |
||
Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]].<ref name=":1" /> Bere ama Virginia Moré izan zen, eta aita Silvestre Gutiérrez.<ref name=":7">https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf</ref> 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako elkarteak laguntza eskaini zion Moréri umea zela, bere herenaitona erregea izana zelako. |
Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, [[Kuba|Kuban]].<ref name=":1" /> Bere ama Virginia Moré izan zen, eta aita Silvestre Gutiérrez.<ref name=":7">https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf</ref> 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten [[Esklabotza|esklabo]] [[Beltz (pertsona)|beltzek]], kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako elkarteak laguntza eskaini zion Moréri umea zela, bere herenaitona erregea izana zelako.<ref name=":1" /> Elkarte (cabildo) hauek antolatutako jaialdietan parte hartzen zuen, bai kongotar edo [[bantu]] jatorrikoenetan eta baita lucumí edo [[Joruba|jorubatarrenetan]]. Ziurrenik han ikasi zituen afro-kubatar abestiak, dantzak eta errituak eta baita perkusioa jotzen ere.<ref name=":8" /> |
||
Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. 1930ean familia herriz aldatu zen, |
Eskola utzi behar izan zuen [[nekazari]] lanetan hasteko. Han, ''repentista'' (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. 1930ean familia herriz aldatu zen, [[Camagüeyko probintzia|Camagüeyo probintziako]] ''Central Vertientes'' [[azukre]] fabrikatik gertu bizitzeko. Amak arropa garbitzen lan egiten zuen. Benny Morék azukre fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen eta, bitartean<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Grandeza y certezas de Benny|hizkuntza=es|url=http://www.granma.cu/cultura/2019-08-23/grandeza-y-certezas-de-benny-23-08-2019-21-08-13|aldizkaria=Granma.cu|sartze-data=2021-03-13}}</ref><ref name=":7" />, ''Conjunto Avance'' taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.<ref name=":1" /> |
||
=== Lehen urteak Habanan === |
=== Lehen urteak Habanan === |
||
1936an heldu zen [[Habana|Habanara]] lehen aldiz, sei hilabeterako. Baina Vertientes herrira bueltatu zen, eta azukre |
1936an heldu zen [[Habana|Habanara]] lehen aldiz, sei hilabeterako. Baina Vertientes herrira bueltatu zen, eta [[Azukre-kanabera|azukre-kanaberak]] mozten aritu zen.<ref name=":7" /> 1940an Habanara bueltatu zen eta behin betiko geratu zen hiri hartan.<ref name=":0" /> Lau urte igaro zituen gitarra batekin [[kafetegi]], [[taberna]], [[hotel]], [[jatetxe]] eta [[Putetxe|putetxeetan]] abesten.<ref name=":1" /> |
||
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.<ref name=":5" /> |
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.<ref name=":5" /> |
||
| 22. lerroa: | 24. lerroa: | ||
=== Kubara itzulera === |
=== Kubara itzulera === |
||
1952an Kubara itzuli zen.<ref name=":3" /> Urte hartan [[Cienfuegos]]<nowiki/>eko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen<ref name=":1" /> eta [[Bebo Valdés]]<nowiki/>en taldearekin ere abestu zuen.<ref name=":7" /> 1953 hurrengo urtean bere orkestra propioa sortzea erabaki zuen, Kubako perkusioa sartuz.<ref name=":1" /> 1953ko abuztuaren 3an aurkeztu zuen Banda Gigante orkestra.<ref name=":3" /> Taldeko kide izan ziren, besteak beste, Fernando Alvarez abeslaria, Alfredo ''Chocolate'' Armenteros tronpetista, Generoso Jiménez tronbonista eta Rolando Laserie bateria. Arrakasta handia lortu zuten bai Kuban eta baita nazioartean ere.<ref name=":5" /> 1956 eta 1957 urteetan [[Venezuela]], [[Jamaika]], [[Haiti]], [[Kolonbia]], [[Panama]], [[Mexiko]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] ibili ziren, eta [[Oscar Sariak|Oscar sarien]] zeremonian ere jo zuten.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |
1952an Kubara itzuli zen.<ref name=":3" /> Urte hartan [[Cienfuegos]]<nowiki/>eko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen<ref name=":1" /> eta [[Bebo Valdés]]<nowiki/>en taldearekin ere abestu zuen.<ref name=":7" /> 1953 hurrengo urtean bere orkestra propioa sortzea erabaki zuen, Kubako perkusioa sartuz.<ref name=":1" /> 1953ko abuztuaren 3an aurkeztu zuen Banda Gigante orkestra.<ref name=":3" /> Taldeko kide izan ziren, besteak beste, Fernando Alvarez abeslaria, Alfredo ''Chocolate'' Armenteros tronpetista, Generoso Jiménez tronbonista eta Rolando Laserie bateria. Arrakasta handia lortu zuten bai Kuban eta baita nazioartean ere.<ref name=":5" /> 1956 eta 1957 urteetan [[Venezuela]], [[Jamaika]], [[Haiti]], [[Kolonbia]], [[Panama]], [[Mexiko]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] ibili ziren, eta [[Oscar Sariak|Oscar sarien]] zeremonian ere jo zuten.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |
||
| ⚫ | Morék ez zuen |
||
[[Kubako Iraultza|Kubako Iraultzaren]] ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.<ref name=":4" /> |
[[Kubako Iraultza|Kubako Iraultzaren]] ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.<ref name=":4" /> |
||
| 43. lerroa: | 43. lerroa: | ||
http://www.colombiainforma.info/benny-more-el-barbaro-del-ritmo/ |
http://www.colombiainforma.info/benny-more-el-barbaro-del-ritmo/ |
||
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html |
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html |
||
https://projects.ncsu.edu/project/acontracorriente/spring_08/Acosta%20sobre%20More.pdf |
|||
15:56, 14 martxoa 2021ko berrikusketa
| Ibai1984/Proba orria | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jarduerak |
Bartolomé Maximiliano Moré Gutiérrez, (Santa Isabel de la Lajas, Kuba, 1919- Habana, Kuba, 1963)[1][2] Benny Moré bezala ezagunagoa,[2] kubatar musikaria izan zen.
Genero ugari landu zituen: sona eta son montunoa, mamboa, boleroa, guaracha, merenguea edota runba.[3] Ezizen hauek eduki zituen: Erritmoaren Barbaroa eta Mamboaren Printzea.[4]
Morék formazio autodidakta eduki zuen[5] eta ez zuen musika akademikorik ikasi eta ez zekien partiturarik irakurtzen. Horregatik, bere inguruko musikarien laguntza behar izaten zuen berak sortutako abestiak pentagrametan ipintzeko.[6][7]
Biografia
Haurtzaroa eta gaztaroa
Santa Isabel de las Lajas herrian jaio zen, Kuban.[2] Bere ama Virginia Moré izan zen, eta aita Silvestre Gutiérrez.[8] 18 anaia zituen eta bera zen zaharrena. Bere herenaitona Moré kondearen esklaboa zenez, handik zetorkion abizena. Bere herenaitona herriko errege izendatu omen zuten esklabo beltzek, kongoen tradizioari jarraiki. XIX. mendean kongoar jatorriko beltz askatuek sortutako elkarteak laguntza eskaini zion Moréri umea zela, bere herenaitona erregea izana zelako.[2] Elkarte (cabildo) hauek antolatutako jaialdietan parte hartzen zuen, bai kongotar edo bantu jatorrikoenetan eta baita lucumí edo jorubatarrenetan. Ziurrenik han ikasi zituen afro-kubatar abestiak, dantzak eta errituak eta baita perkusioa jotzen ere.[5]
Eskola utzi behar izan zuen nekazari lanetan hasteko. Han, repentista (inprobisatzaile) gisa abesten zuen beste nekazarien aurrean. 1930ean familia herriz aldatu zen, Camagüeyo probintziako Central Vertientes azukre fabrikatik gertu bizitzeko. Amak arropa garbitzen lan egiten zuen. Benny Morék azukre fabrikarako orgatilak mugituz lan egiten zuen eta, bitartean[2][9][8], Conjunto Avance taldea sortu zuen, eta beranduago hirukote bat sortu zuen.[2]
Lehen urteak Habanan
1936an heldu zen Habanara lehen aldiz, sei hilabeterako. Baina Vertientes herrira bueltatu zen, eta azukre-kanaberak mozten aritu zen.[8] 1940an Habanara bueltatu zen eta behin betiko geratu zen hiri hartan.[1] Lau urte igaro zituen gitarra batekin kafetegi, taberna, hotel, jatetxe eta putetxeetan abesten.[2]
CMQ irratiko lehiaketa batera aurkeztu zen bi aldiz, eta bigarrengo aldian lehen saria irabazi zuen.[3]
Mexikoko urteak
Lázaro Corderoren taldearekin lanean hasi zen,[2] eta baita Cauto taldearekin.[9] Beranduago Trío Matamoros hirukotearekin abesten hasi zen. Hirukote honekin lehen diskoa grabatu zuen eta 1945ean bira bat egitera joan ziren Mexikora. Han, irratietan eta kabaretetan jotzen zuten.[8] Taldeari kontratua amaitu zitzaionean, eta besteek Kubara itzultzea erabaki zutenean, Morék Mexikon geratzea erabaki zuen, bakarka abesten hasteko, eta orduan hasi zen Benny izena erabiltzen,[2] asko miresten zuen Benny Goodmanen omenez[6]. 1946an Juana Bocanegra Durán erizainarakin ezkondu zen.[2][6]
Dámaso Pérez Pradoren orkestan aritu zen lehen abeslari gisa, eta hainbat disko grabatu zituen harekin.[2][10] Mexikon grabatutako hainbat pelikulatan ere parte hartu zuen.[6] Ospe handia lortu zuen.[3]
Kubara itzulera
1952an Kubara itzuli zen.[9] Urte hartan Cienfuegoseko Orquesta Aragón taldearekin grabatu zuen[2] eta Bebo Valdésen taldearekin ere abestu zuen.[8] 1953 hurrengo urtean bere orkestra propioa sortzea erabaki zuen, Kubako perkusioa sartuz.[2] 1953ko abuztuaren 3an aurkeztu zuen Banda Gigante orkestra.[9] Taldeko kide izan ziren, besteak beste, Fernando Alvarez abeslaria, Alfredo Chocolate Armenteros tronpetista, Generoso Jiménez tronbonista eta Rolando Laserie bateria. Arrakasta handia lortu zuten bai Kuban eta baita nazioartean ere.[3] 1956 eta 1957 urteetan Venezuela, Jamaika, Haiti, Kolonbia, Panama, Mexiko eta Estatu Batuetan ibili ziren, eta Oscar sarien zeremonian ere jo zuten.[4][8]
Kubako Iraultzaren ondoren, irlan geratzea erabaki zuen, nahiz eta kanpoan birak egiteko eta diskoak grabatzeko dirutzak eskaini zizkioten.[10]
Alkoholarekin zuen arazoaren ondorioz, Zirrosi hepatiko baten ondorioz hil zen 1963an.[6][4]
Diskografia aipagarria
- Pare... que llegó el Bárbaro (1958)[6]
Bitxikeriak
2019an Omara Portuondok Siempre tu voz izeneko disko bat atera zuen Benny Moréren abestiak interpretatuz.[6]
Erreferentziak
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Benny Moré y el camino de la leyenda (+Video)» Granma.cu (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m (Gaztelaniaz) «El Bárbaro del Ritmo, Benny Moré, sigue cantando a 58 años de su muerte (+Video)» Granma.cu (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Collera, Laura Mercedes Giraldez. (2020-02-20). «El Benny, lo más autóctono de la música cubana (+Video)» Cubahora (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b c https://www.telesurtv.net/news/benny-more-vivo-siempre-natalicio-20190823-0054.html
- ↑ a b ACOSTA, Leonardo (2008), "Benny Moré, the musician", A contra corriente, 3. zenbakia, 122-126. orrialdeak. Hemen kontsultatua (2021eko martxoaren 14an): https://projects.ncsu.edu/project/acontracorriente/spring_08/Acosta%20sobre%20More.pdf
- ↑ a b c d e f g (Gaztelaniaz) Vicent, Mauricio. (2019-08-18). «Benny Moré, el bárbaro del son» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ (Gaztelaniaz) Marimón, Rafael Lam. (2013-08-24). «Los músicos de Benny cuentan sus experiencias» Cubahora (Noiz kontsultatua: 2021-03-14).
- ↑ a b c d e f https://latinpop.fiu.edu/SECCION04Mpt2.pdf
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) «Grandeza y certezas de Benny» Granma.cu (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) C.V, DEMOS, Desarrollo de Medios, S. A. de. (2019-08-28). «La Jornada: Benny Moré tendrá placa en la Fonoteca Nacional» jornada.com.mx (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
http://www.colombiainforma.info/benny-more-el-barbaro-del-ritmo/
https://elpais.com/elpais/2019/03/10/mas_se_perdio_en_la_habana/1552222362_905017.html