Irlandako Armada Errepublikazalea: berrikuspenen arteko aldeak
t Kamiruaga wikilariak «Irlandako Armada Errepublikarra» orria «Irlandako Armada Errepublikazalea» izenera aldatu du |
No edit summary |
||
1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
{{sakontzeko|Irlandako Armada |
{{sakontzeko|Irlandako Armada Errepublikazalea (argipena)}} |
||
[[Fitxategi:Hogan's_Flying_Column.gif|thumb|[[Irlandako Armada Errepublikarra (1917-1922)|IRA "Zaharraren"]] Tipperaryko 3. Brigadaren 2. Zutabe Mugikorraren kideak [[Irlandako Independentzia Gerra]]n zehar, 1921. urtea. Gainontzeko irlandar talde |
[[Fitxategi:Hogan's_Flying_Column.gif|thumb|[[Irlandako Armada Errepublikarra (1917-1922)|IRA "Zaharraren"]] Tipperaryko 3. Brigadaren 2. Zutabe Mugikorraren kideak [[Irlandako Independentzia Gerra]]n zehar, 1921. urtea. Gainontzeko irlandar talde errepublikazale paramilitar guztiek beren buruak jatorrizko talde honen ondorengotzat jo eta "Irlandako Armada Errepublikazalea" direla aldarrikatzen dute.]] |
||
'''Irlandako Armada |
'''Irlandako Armada Errepublikazalea''' edota '''IRA''', {{lang-ga|Óglaigh na hÉireann}} eta {{lang-en|Irish Republican Army}}, [[XX. mendea|XX.]] eta [[XXI. mendea|XXI. mendeetan]] [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]] aske den [[Irlandako Errepublika]] bat lortzeko helburuz [[irlandar errepublikanismo]]ren barnean dauden hainbat talde paramilitarrek jasotako izendapena da. |
||
Jatorrizko erakundea [[1917]]an [[Irlandar Boluntarioak]], [[Irlandako Armada Hiritarra]] eta beste zenbait talde armatu |
Jatorrizko erakundea [[1917]]an [[Irlandar Boluntarioak]], [[Irlandako Armada Hiritarra]] eta beste zenbait talde armatu errepublikazaleren kideen elkarketatik sortu zen, horietako batzuk [[Pazkoko matxinada|1916ko Pazko matxinadan]] erakunde horien eskutik parte hartu zuten eta beste batzuk [[Lehen Mundu Gerra]]n [[Britainiar Armada]]ko soldadu gisa borrokatuz eskarmentu militarra bereganatu eta desertatu ostean erakundera elkartu ziren, ironikoki [[Irlandako Independentzia Gerra]]n Britainiar Armada beraren aurka borrokatzeko. |
||
== IRA eta bere |
== IRA eta bere bereizketen genealogia == |
||
* [[Irlandako Armada |
* [[Irlandako Armada Errepublikazalea (1917-1922)]]: (''Old IRA'' edo ''IRA Zaharra'') [[Erresuma Batua]]ren aurka, [[Irlanda]]ren independentziaren alde, [[1916]] eta [[1921]] bitartean borrokatu zuen armada. Bake-akordioak bitan bereizi zuen armada. |
||
* [[Irlandako Armada |
* [[Irlandako Armada Errepublikazalea (1922-1969)|Irlandako Armada Errepublikzalea (1922-1969)]]: [[1922]]an [[Irlanda]]ren banaketa eta [[Ipar Irlanda]]ren sorrera ahalbideratzen zuen [[Anglo-irlandar Ituna|Anglo-irlandar itunaren]] aurka agertu eta [[Irlandako Gerra Zibila|Irlandako Gerra Zibilean]] zehar [[Irlandako Estatu Askea]]ren Armadaren aurka borrokatu zen. [[1969]]an berriro erdibitu zen. |
||
* [[Irlandako Armada |
* [[Irlandako Armada Errepublikazalea - Ofiziala|Irlandako Armada Errepublikazalea-Ofiziala]] (''Official IRA'') (1969-1973): [[Irlandako Gerra Zibila|Gerra zibiletik]] zetorren adarra zen hau. [[1973]]an armak utzi zituen, [[marxismo]]arekin lerrokatu eta klase gatazka nazionalaren kaltetan lehenetsi ondoren. |
||
* [[Behin-behineko Irlandako Armada |
* [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikazalea]] (''Provisional IRA, PIRA''): [[1969]]ko zatiketan sortu zen adar [[nazionalismo|nazionalista]]. [[2006]]an bere kanpaina armatua bukatutzat jo zuen. |
||
* [[Jarraipeneko Irlandako Armada |
* [[Jarraipeneko Irlandako Armada Errepublikazalea]] (''Continuity IRA, CIRA''): Behin-behineko IRAren zatiketa, [[1986]]an osatua, [[Sinn Féin]]ek [[Ipar Irlanda]]ko parlamentuan eserlekuak hartzearen kontrakoa. |
||
* [[Benetako Irlandako Armada |
* [[Benetako Irlandako Armada Errepublikazalea]] (''Real IRA, RIRA''): Behin-behineko IRAren zatiketa, [[1997]]an osatua eta [[Ostiral Santuko Hitzarmena|Ostiral Santuko Akordioaren]] aurkakoa. |
||
== Kanpo |
== Kanpo-estekak == |
||
{{autoritate kontrola}} |
{{autoritate kontrola}} |
||
20:34, 17 martxoa 2021ko berrikusketa
Irlandako Armada Errepublikazalea edota IRA, irlanderaz: Óglaigh na hÉireann eta ingelesez: Irish Republican Army, XX. eta XXI. mendeetan Erresuma Batutik aske den Irlandako Errepublika bat lortzeko helburuz irlandar errepublikanismoren barnean dauden hainbat talde paramilitarrek jasotako izendapena da.
Jatorrizko erakundea 1917an Irlandar Boluntarioak, Irlandako Armada Hiritarra eta beste zenbait talde armatu errepublikazaleren kideen elkarketatik sortu zen, horietako batzuk 1916ko Pazko matxinadan erakunde horien eskutik parte hartu zuten eta beste batzuk Lehen Mundu Gerran Britainiar Armadako soldadu gisa borrokatuz eskarmentu militarra bereganatu eta desertatu ostean erakundera elkartu ziren, ironikoki Irlandako Independentzia Gerran Britainiar Armada beraren aurka borrokatzeko.
IRA eta bere bereizketen genealogia
- Irlandako Armada Errepublikazalea (1917-1922): (Old IRA edo IRA Zaharra) Erresuma Batuaren aurka, Irlandaren independentziaren alde, 1916 eta 1921 bitartean borrokatu zuen armada. Bake-akordioak bitan bereizi zuen armada.
- Irlandako Armada Errepublikzalea (1922-1969): 1922an Irlandaren banaketa eta Ipar Irlandaren sorrera ahalbideratzen zuen Anglo-irlandar itunaren aurka agertu eta Irlandako Gerra Zibilean zehar Irlandako Estatu Askearen Armadaren aurka borrokatu zen. 1969an berriro erdibitu zen.
- Irlandako Armada Errepublikazalea-Ofiziala (Official IRA) (1969-1973): Gerra zibiletik zetorren adarra zen hau. 1973an armak utzi zituen, marxismoarekin lerrokatu eta klase gatazka nazionalaren kaltetan lehenetsi ondoren.
- Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikazalea (Provisional IRA, PIRA): 1969ko zatiketan sortu zen adar nazionalista. 2006an bere kanpaina armatua bukatutzat jo zuen.
- Jarraipeneko Irlandako Armada Errepublikazalea (Continuity IRA, CIRA): Behin-behineko IRAren zatiketa, 1986an osatua, Sinn Féinek Ipar Irlandako parlamentuan eserlekuak hartzearen kontrakoa.
- Benetako Irlandako Armada Errepublikazalea (Real IRA, RIRA): Behin-behineko IRAren zatiketa, 1997an osatua eta Ostiral Santuko Akordioaren aurkakoa.