Fonologia: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
No edit summary |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
| ⚫ | |||
{{HezkuntzaPrograma|Hizkuntzak}} |
|||
| ⚫ | |||
Zenbait hizkuntzalarik fonetika ([[Mintzo|hizketaren]] hotsen ahoskatzea eta deskribapena) fonologiaren barruan sartzen dute. Fonetikan hotsen artikulazioa eta akustika aztertzen da, eta fonologian, berriz, esanahi aldaketak sortzen dituzten hotsen sistemak eta sistemaren barruko arauak. Adibidez, fonetikak [r] hotsaren ezaugarri fisikoak aztertzen ditu ''hari'' hitzean, eta fonologiak, berriz, ''hari'' eta ''harri'' hitzen arteko esanahi aldaketa eta /r/ eta / |
Zenbait hizkuntzalarik fonetika ([[Mintzo|hizketaren]] hotsen ahoskatzea eta deskribapena) fonologiaren barruan sartzen dute. Fonetikan hotsen artikulazioa eta akustika aztertzen da, eta fonologian, berriz, esanahi aldaketak sortzen dituzten hotsen sistemak eta sistemaren barruko arauak. Adibidez, fonetikak [r] hotsaren ezaugarri fisikoak aztertzen ditu ''hari'' hitzean, eta fonologiak, berriz, ''hari'' eta ''harri'' hitzen arteko esanahi aldaketa eta /r/ eta /ŕ/ fonemen arteko oposizioa.<p> |
||
Bestalde, azterketa [[Diakronia|diakronikoak]]<ref>Euskarari buruz [[Koldo Mitxelena]]k egindako [[doktore tesi]]a klasiko bilakatu da: {{Erreferentzia|izena=Luis|abizena=Michelena|izenburua=Fonética Histórica Vasca|hizkuntza=es|data=2013-01-04|url=https://www.ehu.eus/ojs/index.php/ASJU/article/view/8531|aldizkaria=Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo"|alea=0|zenbakia=0|issn=2444-2992|sartze-data=2019-06-14}}</ref> eta [[sinkronia eta diakronia|sinkronikoak]] egiten ditu fonologiak. Azterketa diakronikoetan hotsen sistemak historian zehar izan dituen aldaketak ikertzen ditu (adibidez, /h/ fonemaren erabilera eta bilakaera euskara zaharrean) eta azterketa sinkronikoetan hizkuntzaren une jakin bateko hotsen gertaerak; ''tz'' edo /c/ fonemaren banaketa adibidez, euskaraz hitzaren erdian eta bukaeran ahoskatzen dena, baina ez hitzaren hasieran. |
Bestalde, azterketa [[Diakronia|diakronikoak]]<ref>Euskarari buruz [[Koldo Mitxelena]]k egindako [[doktore tesi]]a klasiko bilakatu da: {{Erreferentzia|izena=Luis|abizena=Michelena|izenburua=Fonética Histórica Vasca|hizkuntza=es|data=2013-01-04|url=https://www.ehu.eus/ojs/index.php/ASJU/article/view/8531|aldizkaria=Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo"|alea=0|zenbakia=0|issn=2444-2992|sartze-data=2019-06-14}}</ref> eta [[sinkronia eta diakronia|sinkronikoak]] egiten ditu fonologiak. Azterketa diakronikoetan hotsen sistemak historian zehar izan dituen aldaketak ikertzen ditu (adibidez, /h/ fonemaren erabilera eta bilakaera euskara zaharrean) eta azterketa sinkronikoetan hizkuntzaren une jakin bateko hotsen gertaerak; ''tz'' edo /c/ fonemaren banaketa adibidez, euskaraz hitzaren erdian eta bukaeran ahoskatzen dena, baina ez hitzaren hasieran. |
||
12:49, 21 ekaina 2021ko berrikusketa
Fonologia gramatikaren azpiatal bat da, eta horregatik, baita hizkuntzalaritzarena ere. Fonetikak ez bezala, fonologiak hotsak nola funtzionatzen dituen aztertzen du, (hizkuntza jakin batean edo hizkuntzan, orokorrean), fonemak aztertuz.
Zenbait hizkuntzalarik fonetika (hizketaren hotsen ahoskatzea eta deskribapena) fonologiaren barruan sartzen dute. Fonetikan hotsen artikulazioa eta akustika aztertzen da, eta fonologian, berriz, esanahi aldaketak sortzen dituzten hotsen sistemak eta sistemaren barruko arauak. Adibidez, fonetikak [r] hotsaren ezaugarri fisikoak aztertzen ditu hari hitzean, eta fonologiak, berriz, hari eta harri hitzen arteko esanahi aldaketa eta /r/ eta /ŕ/ fonemen arteko oposizioa.
Bestalde, azterketa diakronikoak[1] eta sinkronikoak egiten ditu fonologiak. Azterketa diakronikoetan hotsen sistemak historian zehar izan dituen aldaketak ikertzen ditu (adibidez, /h/ fonemaren erabilera eta bilakaera euskara zaharrean) eta azterketa sinkronikoetan hizkuntzaren une jakin bateko hotsen gertaerak; tz edo /c/ fonemaren banaketa adibidez, euskaraz hitzaren erdian eta bukaeran ahoskatzen dena, baina ez hitzaren hasieran.
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskarari buruz Koldo Mitxelenak egindako doktore tesia klasiko bilakatu da: (Gaztelaniaz) Michelena, Luis. (2013-01-04). «Fonética Histórica Vasca» Anuario del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo" 0 (0) ISSN 2444-2992. (Noiz kontsultatua: 2019-06-14).
Ikus, gainera
Kanpo estekak
|
Artikulu hau hizkuntzalaritzari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |