Ilargiaren aldi: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

10:15, 20 iraila 2021ko berrikusketa

«Ilberri» orriak hona dakar. Hil berria dena oroitarazteko testuari buruzko artikulua hau da: «Hilberri»

Ilargiaren aldiak:
1 - ilberria
2-3-4 - ilgora
5 - ilbetea
6-7-8 - ilbehera

Ilargiaren aldia Ilargiak itxura jakin bat duen denbora-tartea da. Itxura hau Eguzkiak argitutako Ilargi zatia da, Lurretik ikusia.

Eguzkiak Ilargiaren azaleraren erdia argitzen du (ilargi eklipseetan izan ezik) eta horregatik da distiratsua. Baina ikusgai den hemisferio argituaren zatia aldagarria da %100 (ilbetea) eta %0 (ilberria) artean.

Ilargiak bi ziklo nabarmen ditu, goranzko-beheranzko zikloa zerumugan gora eta behera ikusten duguna, eta ilberri-ilbete zikloa Eguzkiaren eta Ilargiaren kokapenen arabera Ilargia argiz betetzen eta husten ikusten duguna, ikusgarriena.^[1] Hori dela-eta, ilargiaren aldiak denbora neurtzeko erabili izan dira antzinatik, eta egutegiak sortzeko erabili.

Izenak

Lau dira ilargiaren aldiak, euskaraz:

Ilberri-ilbete zikloa

Ilargia handitzen eta txikitzen ikusten dugu, ziklo ezaguna da. forma duenean handitzen ari da eta aldiz forma duenean txikitzen ari da. Eguzkiaren inguruan egiten duen errotazioaren ondorio da eta ziklo honetako bira bat betetzeko 29,53 egun inguru behar du, zehazki 29 egun, 12 ordu, 44 minutu eta 2,9 segundo.^[1]

Ilbetea edo ilargi betea: ilargia oso-osorik argituta ikusten den gaua, Lurrak itzalik egiten ez diolako.
Ilbehera, beherapena edo ilzaharra:^[2] egunetik egunera ilargia txikiagoa ikusten dugun tartea, ilargi betea ikusten dugun unetik hasita. Ilargi betetik berrirako tartea.
Ilberria edo ilargi berria: ilargiaren zatitxorik ere ikusten ez den gaua, Lurrak itzalak erabat estaltzen duelako.
Ilgora edo gorapena: egunetik egunera ilargia handiagoa ikusten dugun tartea, ilargia ikusten ez den unetik hasita. Ilargi berritik beterako tartea.

Goranzko-beheranzko zikloa

Lurraren inguruan ematen duen biran, ilargiak gorantz eta beherantz egiten du, hau da, aldatu egiten da ilargiaren orbita periodoak ostertzarekiko duen itxurazko altuera. Ziklo horretan, bira bat osatzeko 27,3 egun inguru behar du; zehazki, 27 egun, 7 ordu, 43 minutu eta 11,5 segundo.^[1]

Goranzko ilargi edo nodoa: egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta gorago ikusten dugu zerumugarekiko.^[3]

Beheranzko ilargi edo nodoa: egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta beherago ikusten dugu zerumugarekiko.^[3]

Iraupena

Bi ilbeteren arteko iraupena 29 egun 12 ordu 44 minutu eta 2,9 segundo da, hau da, 29,53 egun inguru (zehatzago ${\frac {1}{{\frac {1}{27,322}}-{\frac {1}{365,25}}}}$ Kopernikok aurkitutako formularen arabera). Ilargiaren aldi sinodikoa da.

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c Jakoba Errekondo / Antton Olariaga (il.), Landareak Lantzen 2018 - Urte Osoko Gida-Liburua, Argia firme, ISBN: 978-84-697-5275-3, EAN: 9788469752753
↑ Ilargi sarrera Harluxet hiztegi entziklopedikoan.
↑ ^a ^b Ilgora eta ilbehera, Euskaltzaindia

Ikus, gainera

Hil eta Hilabete
Ilgora Gorria

Kanpo estekak

(Ingelesez) Ilargiren aldiak edozein egunetan
(Frantsesez) Ilargi egutegia egunez egun

Datuak: Q26388
Multimedia: Lunar phases / Q26388

[Landareak-1] Jakoba Errekondo / Antton Olariaga (il.), Landareak Lantzen 2018 - Urte Osoko Gida-Liburua, Argia firme, ISBN: 978-84-697-5275-3, EAN: 9788469752753

[2] Ilargi sarrera Harluxet hiztegi entziklopedikoan.

[ilgora-3] Ilgora eta ilbehera, Euskaltzaindia

[1]

[2]

[3]

@@ 14. lerroa: / 14. lerroa: @@
 Lau dira ilargiaren aldiak, [[euskara]]z:
-=== ''Ilberri-ilbete zikloa'' ===
+=== Ilberri-ilbete zikloa ===
 Ilargia handitzen eta txikitzen ikusten dugu, ziklo ezaguna da. [[Fitxategi:Moon symbol crescent.svg|15px
-]] forma duenean handitzen ari da eta aldiz [[Fitxategi:Moon symbol decrescent.svg|15px]] forma duenean txikitzen ari da. Eguzkiaren inguruan egiten duen errotazioaren ondorio da eta ziklo honetako bira bat betetzeko 29.53 egun inguru behar du, zehazki 29 egun, 12 ordu, 44 minutu eta 2.9 segundo.<ref name=Landareak/>
+]] forma duenean handitzen ari da eta aldiz [[Fitxategi:Moon symbol decrescent.svg|15px]] forma duenean txikitzen ari da. Eguzkiaren inguruan egiten duen errotazioaren ondorio da eta ziklo honetako bira bat betetzeko 29,53 egun inguru behar du, zehazki 29 egun, 12 ordu, 44 minutu eta 2,9 segundo.<ref name=Landareak/>
+* ''Ilbetea'' edo ''ilargi betea'': ilargia oso-osorik argituta ikusten den gaua, Lurrak itzalik egiten ez diolako.
-* ''Ilbetea''
-* ''Ilbehera/Beherapena'' edo ''ilzaharra'':<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=ilargi ''Ilargi'' sarrera] Harluxet hiztegi entziklopedikoan.</ref> ilargi betea ikusten dugun unetik hasi eta egunetik egunera ilargia txikiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi betetik berrirako tartea.
+* ''Ilbehera, beherapena'' edo ''ilzaharra'':<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=ilargi ''Ilargi'' sarrera] Harluxet hiztegi entziklopedikoan.</ref> egunetik egunera ilargia txikiagoa ikusten dugun tartea, ilargi betea ikusten dugun unetik hasita. Ilargi betetik berrirako tartea.
+* ''Ilberria'' edo ''ilargi berria'': ilargiaren zatitxorik ere ikusten ez den gaua, Lurrak itzalak erabat estaltzen duelako.
-* ''Ilberria''
-* ''Ilgora/Gorapena'': ilargia ikusten ez den unetik hasi eta egunetik egunera ilargia handiagoa ikusten dugun tartea. Ilargi berritik beterako tartea.
+* ''Ilgora'' edo ''gorapena'': egunetik egunera ilargia handiagoa ikusten dugun tartea, ilargia ikusten ez den unetik hasita. Ilargi berritik beterako tartea.
 [[Fitxategi:2011-11-19-Waning crescent moon.jpg|thumb|Ilzaharra.]]
-=== ''Goranzko-beheranzko zikloa'' ===
+=== Goranzko-beheranzko zikloa ===
-Lurraren inguruan ematen duen biran, ilargiak gorantz eta beherantz egiten du, hau da, bere [[orbita periodo]]aren itxurazko altuera ostertzarekiko aldatu egiten da. Ziklo honetan bira bat osatzeko 27.3 egun inguru behar du, zehazki 27 egun, 7 ordu, 43 minutu eta 11.5 segundo.<ref name=Landareak/>
+Lurraren inguruan ematen duen biran, ilargiak gorantz eta beherantz egiten du, hau da, aldatu egiten da ilargiaren [[orbita periodo]]ak ostertzarekiko duen itxurazko altuera. Ziklo horretan, bira bat osatzeko 27,3 egun inguru behar du; zehazki, 27 egun, 7 ordu, 43 minutu eta 11,5 segundo.<ref name=Landareak/>
 * ''Goranzko ilargi'' edo ''nodoa'': egunetik egunera ilargiaren orbita gero eta gorago ikusten dugu zerumugarekiko.<ref name=ilgora>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=1&catid=121&id=4401&lang=eu&view=article Ilgora eta ilbehera], Euskaltzaindia</ref>