Lê dinastia

17. mendeko Vietnam, Nguyen eta Trinh jaunen aginte eremuekin, bi taldeak Le Dinastiaren zerbitzariak nominalki.

Lê Dinastia (vietnameraz: Nhà Hu Lê), Vietnameko aginte-lerro monarkiko luze bat izan zen izan zen, 1428tik 1788ra bitartean herrialdea gobernatu zuena. Vietnamgo dinastia luzeena da iraupenaren aldetik.

Historia

Dinastia 1428an iritsi zen boterera, Lê Lợi erregearen koroatzearekin, zeinak Ming armada txinatarra bota zuen herritik. 1527an, Mac dinastiak tronua usurpatu zuen, eta Lê dinastia 1533an indaberritu zitenean, zatiketa aro bat hasi zen Vietnamen, Hegoaldeko eta Iparraldeko Dinastien aroa izenaz ezagutzen den aldian, zeinean Mactarrak eta Letarrak lehian aritu behar izan zuten. Denboraren poderioz, Mac dinastia eremu txiki batera mugatu zuten Letarrek 1592an, eta, azkenik, 1677an desagertuta geratu zen.

Hala ere Lê enperadoreek botere teoriko bateratua erdietsi arren, aginte erreala ez Nguyễn jaunek zeikaten hegoaldean, eta Trịnh jaunek iparraldean, eta bi taldeen artean borrokak jarraitu zuen. Tây Sơn anaien matxinada nekazariak 1788an amaitu zuen Trinhdarren eta Nguyendarren boterearekin, eta ustez matxinatuen asmoa Lê dinastia botere osoaz berrezartzea zen, baina bere ondorioa izan zen errege-lerro zaharraren erorketa definitiboa.

Lê Dinastiaren gobernuak Vietnam handitu egin zuen, iparraldeko estatu txiki batetik egungo Vietnameko lurraldeetaraino. Beste eraldaketa inportante bat izan zen aurreko estatu eta gizarte eredu budista sistema konfuziar batek ordezkatzea. Paradoxikoki, erlijioaren gaian bezala, Lê enperadoreek Ming txintarrak egotzi arren, beste aldaketa asko egin zituzten txinatar sistemaren ereduari jarraituz, administrazio publikoan eta lege sisteman barne.

Kanpo estekak

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, katalanezko Wikipediako «Dinastia Lê» artikulutik itzuli da; zehazki, 2022-01-30eko bertsio honetatik. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.

• Datuak: Q10800789
• Multimedia: Later Lê dynasty / Q10800789