Magia

Pentagrama eraztunean, magiarekin lotutako ikurra.

Magia deitzen zaie gaur egun ezagutzen diren naturaren legeen aurka doazen praktika, arte edota izaki guztiei. Magia magi hitzetik dator. Magiak Babilonia zaharrean zeuden pertsona erlijiosoak ziren.

Etimologia

Latinezko magīa hitzetik dator, aldi berean grezierazko μαγεία mageia ("naturazgaindiko nolakotasuna") eta grezierazko magiké ("arte magiko" terminoan erabiltzen zena seguruenik, tekhné "arte" hitzarekin batera), magikós-en (‘magiko’) femeninoa dena, magos-etik dator (‘apaiz-klase erudituko kide dena").

Termino hau maguš (mágush) antzinako persiarretik dator, seguruenik *magh- protoindoeuropar errotik datorrena, "gai izan" edo "gaitasuna izan" esan nahi duena.

Antzinako hitz protoindoeuropar horretatik (K. a. III. mende erdialde eta amaieratik) sanskritoko māiā ("ilusio", "truko", "engainu", "aztikeria", "sorginkeria") eragin zuen, lehen aldiz Rig-veda-n aipatzen dena (Indiako textu zaharrena, K.a. II. mende erditik). Hitz hori sanskritoko māi ("obratu", "mugitu") errotik dator.

Magiaren kontextualizazioa

Kausen inguruan aritzen diren teologia, filosofia eta zientzia ortodoxoek ez bezala, magia, autoformulatzeko eta autodefinitzeko, kausa aztertu behar ez zaien efektu multzoen manifestazioa bezala definitzen da. Kausa ezagutzeak magia zapuzten du eta pentsamolde magikoak beste pentsmolde batzuetara migratzen du (“efektu magiko”-etatik metonimia historikoa medikuntza eta farmakologiara doa).

Magiaren existentziaren onarpenaren bidez, inplizituki onartzen da efektu magikoaren kausa abstrakto edo pseudoabstraktoa; hau da, parafernalia pseudologiko guztia garatzen duen egia primario printzipio gisa. Duela denbora askotik, arrazoiak, kriterioak, logikak eta zentzumenek hauteman ez dezaketena ezagutu eta erabiltzera aspiratzen da. Hauek dira, gutxienez, magia generikoaren hiru oinarrizko elementuak:

• “Miragarri” bezala hautematen den efektu bat, gertatzen den momentuan kausa ezezaguna daukana.
• Magiak ez ditu axioma inperatiboak bilatzen. Magiaren antonomasia tipiko bat “ezerezetik agertzen den objektua” da, magia da kausa.
• Atribuzio funtzional eta ezaugarri zaharrenetarikoen artean igarpenaren gaitasuna legoke, ez dena kontzeptualizatu behar profeziarekin batera.

Magia, bere molde arkaikoenean, axioma arrazionalaren disidentea da; izan ere, honek unibertsoa ezagutzen ditugun “lege naturalek edo materialek” soilik gobernatuko luketeela dio. Magia arkaiko honek, izpiritu-materia kriterio dualista batetik, pentsamendu magikoari hasiera eman zion. Bestalde, lehen zibilizazioen kontextuan, magiaren bi klasifikazio ebolutibo egin ziren, historikoki “magia natural” eta “magia ez natural” deitu direnak.

Magia naturala eta magia ez naturala

Gizakiaren historiaren momenturen batean, magiaren bi kontzeptualismo hauek indarra hartzen hasi ziren. Lope de Vega idazleak, Belengo Artzainak obran, paragrafo batzuk eskaini zizkion bere garaiko kulturan zeuden bi kontzeptu horien arteko desberdintasuna modu literarioan deskribatzeko.

«(...) La Magia natural no has de entender, que es aquella en que se consultan los infernales espíritus, con tan infame nombre como le han dado en las divinas y humanas letras (...) Los maléficos son aquellos que usan sangre, víctimas y cuerpos muertos, como la Pitonisa, que a Saúl le truxo el cuerpo de Samuel, para que le respondiere. Verdad es, que ya el nombre de Magos, se va introduciendo por los que exercitan lo que digo, como la Astrologia por abuso ha venido a ser vituperada, siendo lo mismo que la Astronomia: y a si dicen algunos que Pitágoras, Empedocles, Democrito y Platón fueron llamados Magos, a la manera de Zamolxis y Zoroastro, el hijo de Oromasco. (...)»

• Magia natural: behatu daitezkeen fenomeno natural guztiak dira, non materia presente dagoen edo parte hartzen duen, nahiz eta azaldu ezin daitezkeen prozesuak izan. Horrela kontsideratu eta garatu zuten astrologia persiarrek, hura praktikatzen zutenak “magikoak” edo “magoak” zirelarik. XVII. mendean ere, Gaspar Schott pedagogo eta fisikari aleman ospetsuak bere fisikaren inguruko testuak “magia akustikoa eta magia optikoa” izendatu zituen. Honen arrazoia “magia natural” terminoaren esanahi etimologiko arkaikoarekin zuen lotura zen, zientifikoki azaldu ezin zitekeen fenomenologia fisikoari erreferentzia egiteko erabiltzen zen terminoa.
• Magia ez natural, teologia  edo filosofia ezkutu: sintetizatuz, definzio generiko posible bat zera da, “edozein motatako izate espiritual edo naturaz gaindiko mekanismorekin harremantzearen ideia”. Harreman horien adibideak inbokazioa, igarpena, numerologia edo kabala izan daitezke, beste askoren artean.

Magiaren etiologia

• Pentsamendu magikoa:
• Izaki material eta espiritualak:

Magiaren historia

Magia terminoa magi -tik dator, antzinako Babilonian magoek sartu zituzten elementu erlijiosoetako bat dena. Magoak Erroma, Grezia eta mundu okzidental eta oriental guztian zehar egon ziren antzina, magia edo sorginkeria ugalkortasun errituei lotuta zeudenean babaroen artean.

Magia eta sorginkeria antzinako herri orientalen sineskerei lotuta zegoen, ezen mago edo aztia sendatzen zekien persona izateaz gain, mundu ikustezina eta izpirituekin konekta zitekeen. Grezia eta Erroman, igarle eta magoek ez zeukaten Xamanekin zerikusirik jada, baina botere igarleak zituztela sinesten zenez, kontsultak egiten zitzaizkien.

Erdi Aroko Europan, magia alkimia eta astrologiari lotuta egon zen, deabruarekin zerikusia zutela sinesten zuen Eliza Katolikoak. Ondorioz, jende asko jazarri zuten, bereziki Goi Erdi Aroan eta Aro Modernoan. 500.000 pertsona inguru izan ziren prozesatuak eta zati handi bat tribunal zibil eta erlijiosoek sorginkeriagatik epaitu ondoren exekutatuak, ia bost mendetan zehar.

Azpimarratzeko modukoa da erlijio handienek ez dutela magia praktikatzea onartzen (magia existitzen dela sinesten dute). Erlijio judu-kristauei dagokienez, Itun Zahar zein Berrian magoen inguruko erreferentzia negatibo ugari agertzen dira.

Hermetismoak (antzinako zientziari Erdi Aroan ematen zitzaion izena) eragina izan zuen Pizkundeko pentsamoldean. Pseudozientzia hau, aspektu batzuetan, unibertsoaren lege espiritualen ezagutza eta erabilpenera bideratutako antzinako sinesmen batzuk mantentzeari lotzen da, esate baterako magia. 1463an, Kosme Medicikoak Hermes Trimegistoren obra itzultzea enkargatu zuen. Obra hau antzinako Egipton idatzi zela suposatzen zen, baina askorentzat, mugimendu hermetiko edo gnostikoaren liburu nagusia izanik, kristau aroaren lehenengo mendeetan sortu zen.

Tarotaren bidezko igarpena Aro Modernoaren hasierako jarduera ohikoa izan zen. Kartomantikoek oraina eta geroa ezagutzeko garatutako sinbolo sistema magoek praktikatzen zituzten beste igarpen metodo batzuetatik hartua da, horien artean hegaztien hegaldien interpretazioa edo sakrifikatutako animalien erraiak interpretatzea.

XX. mende erdialdetik aurrera, Aro Berria edo ingelesez New Age bezala ezagutzen den mugimendua garatu da. Mugimendu honek aztikeria sinplea, igarpena, astrologia, baraja irakurketa, wicca, magia alkimikoa, estralurtarren presentzian sinestea eta abar praktika desberdin barne hartzen ditu.

Sorginkeria

Sakontzeko, irakurri: «Sorgin»

Sorginkeria materiaren manipulazioan datza. Aztiak edo sorginak, objektuen bidez (edabeak, animaliak, fetitxeak...), bere helburuak lortzen ditu. Farmazia hitza grezieratik dator (pharmakía) eta bere jatorrizko esanahiak edabe eta pozoien elaborazioarekin harremana du.

Magia motak

Magia «ez naturalak» Europan

Magiaren adar hauek antzinatik desberdindu eta klasifikatu izan dira. "Okultismo" izen generikoaren barnean sartzen dira dotrina ezkutuen sinesmen eta praktiken klasifikazio historikoak. Francisco Torreblanca Villalpando (XVII. mendea) legelariaren arabera, katalogo horretan honako adar hauek daude:

• Igarpenak
• Orakuluak
• Kabala
• Arte Notorioa
• Arte Paulinoa
• Augurioak eta begizkoak
• Sorginkeriak eta aztikeriak
• Madarikazioak
• Nekromantzia
• Piromantzia, aeromantzia, hidromantzia eta geomantzia (sua, airea, ura, lurra)
• Deabruzko magia (greziarrek "Goecia" deitzen zioten)

Gaur egun "esoterismo okultista" eufemismoa erabiliz klasifika daitezke.

Santeriak

Azpimarratzekoa da mestizajearen ondorio koloniala, ez baita arrazan soilik ikusten, truke soziokultural osoan baizik. Horren adibide dira santeriak, Nigerian harrapatutako eta Kubara eramandako esklabo beltzek inportatutako tradizio Joruba eta katolikoei lotutako elementu multzoa direnak.

Sistema erlijiosoen konjugazio hau Latinoamerikako hainbat zonaldetan praktikatu izan da gaur egun arte. Orishekin identifikatutako santuei debozioa erakusteko ez ezik, apaiz hierarkia bat erakusten du. Magia kontaminantearen adibide garbia ikus dezakegu apaiz baten iniziazioko errituan honi lepoko ugari ematen zaionean. Lepoko hauek orishen ordezkariak dira eta ahuntz edo beste animalia baten sakrifizioak eurekin kontaktuan egotea ahalbidetzen diote. Sinesmen eta praktika hauek beste arazo batzuk konpontzeko ere erabiltzen dira: esate baterako, eskatu duenari osasuna itzultzea, orisha egokiari ofrenda eskainiz gero eta bere arbasoaren izpirituari laguntza eskatuz gero. Magia mota hau imitatiboa da eta sinesmen animistak izatea eskatzen du.

Magia zuria

Magia zuriak, magia beltzaren kontrara, banakoaren onura eta oparotasuna du helburu. Magia mota honek mota askotako sorginkeriak barne hartzen ditu, hala nola, uztak hobetzeko, euria erakartzeko, osasuna izateko, gaixotasunak sendatzeko, zortea edo babesa dakarten amuletoak egiteko... Zorte txarra uxatzeko ere erabiltzen da. Historiako aro askotan magia ofiziala izan zen.

Magia beltza

Teodosioren Kodeak aditzera ematen du, lehen aldiz, magiaren praktikaren aurkako lege bat, 429an. 534an, Justinianoren bigarren Kodeak astrologo, mago eta igarleei kontsultak egitea debekatzen du, euren ogibidea ustelkerian oinarritzen dela argudiatuz. Elvirako Kontzilioak, 306an, dio aztikeria baten bidez hiltzea bekatua dela eta deabruaren ekintaz bat dela. Laodizeko Kontzilioak eskatzen du, 360an, sorginkeria, igarpena, astrologia eta magia praktikatzen duen pertsona ororen eskumikua. Kristautasunarekin indar ikustezinen manipulazioa, tradizionalki gizonek egiten zutena, emakumeen eskuetara igaroko da. Honek sorginen-ehizari bidea irekiko dio Europan Erdi Aroan zehar; izan ere, sorginak dira magia beltza egin dezaketen bakarrak, deabruarekin paktua egiten baitute.

Animismoak

Animismoak objektu bizigabee zein bizidunetan bizi diren naturaz gaindiko izakien edo izpirituenganako sineskera multzoa biltzen ditu.

Khakas etniako xaman bat

Xamanismoa

Xamanismoa animismoaren antzeko praktika eta sinismen mota tradizionala dira; hauen arabera, gizakiaren sufrimendua diagnostikatu eta senda daiteke, eta kultura batzuetan, sortu ere bai. Sistema honek Harri Aroraino atzera eginda koka daitezkeen kultu eta erlijio askori eman zien hasiera.

Kandomble

Buduaren antza daukan sistema Brasilen. Orixa izeneko izakiei dei egitean datza.

Vudua

Vudua Haitiko sistema ospetsua da, kandomblearen antzekoa.

Umbanda

Erlijio afro-brasildarren fusioa da, bereziki kandomblearena eta espiritismo kardenzista. Kandombleaz desberdintzen da orixa mota asko barne hartzeagatik, hildako pertsonen arimak ere bai.

Quimbanda

Exus izeneko izakiak deitzen dituen magia sistema da. Izaki horiek ongia zein gaizkia egiten lagun diezaiokete deitzen dituen pertsonari.

Wiccako ikur esanguratsu batzuk

Wicca

Wicca Gerald Gardnerrek abiarazitako sorginkeriaren erlijio zaharrean inspiratutako erlijio neopaganoa da. Hauen magia, bereziki Gardnerrek jaso eta aztertutako eskuizkribu zahar, grimorio eta magia liburu zaharretan oinarritzen da. Inkisizioak suntsitu zuela uste zen sinbolo liburu misteriotsu baten jabea zen, zeinetatik informazio asko atera zuen. Gardnerren antzera, Patricia Crowther bezalako erlijioso askok grimorio eta sorginkeria liburu asko ikertu zituzten, sorginen errunen sinboloak aurkituz.

Wiccaren jarraitzaile askok orakuluak erabiltzen dituzte magia egitea komenigarria den ala ez jakiteko egoeraren arabera. Igarpen metodo nagusietako bat errunak dira, tarota ez bezala, jatorri osoa wiccan daukatenak. Korronte honen arabera, magia kotzientzia bidaltzea bezala definitzen da; batzuetan pentsamendu hauek objektu edo belarrekin laguntzen dira, aztiaren nahiak irudikatzen dituztenak.

Magia klasikoa, teosofia eta magia berriak

Magia garaikideak Eliphas Levi bezalako pertsonen lanetan ditu bere erroak. Teosofiak, edo teosofia modernoak, Helena Petrovna Blavatsky dauka abiarazleetako bat bezala, bere sistema filosofikoaren iturria bilatzera Ekialdera joan zena. Sistema hau ez da aurkezten magia aztertzaileek erabili ohi dituzten sistemak bezala; izan ere, helburu gisa tradizio filosofiko edo erlijioso guztien barnean dagoen ezagutza esoteriko unibertsala transmititzea dauka. Blavatskyren ustez, adibidez, gizaki guztiak magoak dira, guztiek erabil dezaketelako botere sortzaile jainkotiarra pentsamenduaren, hitzaren edo ekintzaren bidez.

Magia sexuala

Magia sexualaren baitan sistema desberdinak daude: thelemita, gnostikoa, etab. Tantratik desberdindua izan behar dena, nahiz eta antzekotasun batzuk badituzten. Sistema hauen oinarri nagusia sexua sakratua kontsideratzea da.

Magia sexuala sistema desberdinetan banatzen da; batzuk Paschal Beverly Randolph-ek garatutako sistematik eratortzen dira, beranduago Theodor Reuss-ek Ordo Templi Orientis-en (O.T.O.) eta Aleister Crowley, Kenneth Grant eta Austin Osman Spare-k jorratu zutena. Honako sistema hauek dira esanguratsuenak:

• Ansarietiko: Ansarich edo Alauitek sortutakoa antzinako Sirian.
• Eulis: Pascal Beverly Randolph, Alauiten arteko iniziatu bat, sortzailea.
• O. T. O. Sistema: Tantra orientalaren adar batzuekin zerikusia daukan magia sexual sistema.
• Fraternitas Saturni Sistema: O.T.O.-tik eratorria.
• Maatiano Sistema: O.T.O.-ko disidenteek sortua.
• O. T. O. A. Sistema: O.T.O.-tik eratorria, magia sexualaren praktika astralak erabiltzen ditu.
• Kaos: "magia autosexuala" barne hartzen duen sistema magikoa
• Mugimendu Gnostiko Kristau Unibertsala: Samael Aun Weor aszetikoak sortutako magia sexual sistema.
• T.A.O.: erreskate interozeanikoko SOS Mugimenduko Eliza Tao Kristaua: Kelium Zeus eta bere seme Samel Joab Bathor Weorrek sortua.
• T.O.T.O.: Kenneth Grantek garatutako korronte Thelemiko Tifonianoa.
• Zos Kia Cultus: A.O.S.-k sortutako aztikeria sistema
• La Couleuvre Noire: Vodoun kultu modernoa, magia sexuala korronte ofidianoarekin batera erabiltzen duena, Michael Bertiauxek zuzendua.
• Sexu Dharmikoa: meditazio holo-orgasmiko eta Eco-tantra. Yhao Hani autore eta okultistak garatutako korronte garaikidea.

Thelema

Filosofia, kultu edo erlijioa, ikuspegiaren arabera, Aleister Crowley-k sortua Liber AL vel Legis liburutik abiatuta. Liburu honen argitalpenetik aurrera aro berri bat hasi zen, Horusen Eoia, eze gizakia bere unibertso propioaren zentro bezala hautematen baita. θελημα thelema, grezieraz "nahimena" esan nahi du.

Magia musikala

Juanita Wescott okultista ospetsuak abiarazitako sistema, Franz Bardonen jarraitzailea zena. Magia musikalaren sistemak hermetismoa eta kabalaren erabiltzen du.

Magia gaur egun

Gaur egun, mundu modernoan, oso ohikoa da magia existitzen dela sinestea. Magia existitzen delaren ideia leku askotan erabiltzen da, normalean, liburu, istorio, ipuin, animazio edo horrelakoetan, non magiak borondatea aldatzeko edo manipulatzeko gaitasuna duen indar ezohiko gisa agertzen den. Era berean, XIX. mendetik aurrera, mago eta ilusionisten ikuskizunak ohikoak dira arte eszenikoen baitan. Ikuskizun horietan ikusle eta artistaren arteko itun-moduko bat dago, magoak botere magikoak izango balitu bezala jokatzen baitu eta ikusleak harritzen dituen truko desberdinen bitartez.

Urtarrilaren 31 magoen egun gisa ezarri zen, San Juan Bosco hil zen eguna aukeratu zen, magoen patroia baita, 1888 urtean Turinen.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz) magia trukuak erosteko denda.
• (Gaztelaniaz) euskadi inguruan mago bat kontratatzeko.

• Datuak: Q81741
• Multimedia: Magic / Q81741