Eritasun: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

09:02, 2 iraila 2022ko berrikusketa

Artikulu hau osasunari buruzkoa da; adiera filosofikoa buruzkoa beste hau da: «Gaizki».

Eritasuna, gaixotasuna, patologia edo gaitza organismo oso baten edo haren zati baten egiturari edo funtzioari modu negatiboan eragiten dion egoera anormal partikularra da, ez dena kanpoko lesio baten ondorioz bat-batean gertatu. Gaixotasunak baldintza medikoak izaten dira, zeinu eta sintoma espezifikoekin lotzen direnak. Gaixotasun bat kanpoko faktoreek (agente patogenoek, adibidez) edo barne-disfuntzioek eragin dezakete. Adibidez, immunitate-sistemaren barne-disfuntzioek hainbat eritasun sor ditzakete, hala nola immunoeskasia, hipersentikortasuna, alergiak eta nahasmendu autoimmuneak.

Gizakietan, eritasuna modu zabalagoan erabili ohi da mina, disfuntzioa, larritasuna, arazo sozialak edo heriotza eragiten duen edozein egoerari edo harekin kontaktuan daudenen antzeko arazoei erreferentzia egiteko. Zentzu zabalago horretan, batzuetan lesioak, ezintasunak, nahasmenduak, sindromeak, infekzioak, sintoma isolatuak, portaera desbideratuak eta egituraren eta funtzioaren aldaketa atipikoak barne hartzen ditu; beste testuinguru batzuetan eta beste helburu batzuetarako, berriz, kategoria bereizgarritzat har daitezke. Gaixotasunek, fisikoki ez ezik, mentalki ere eragin diezaiekete pertsonei, gaixotasun bat hartzeak eta gaixotasun horrekin bizitzeak eragindako pertsonaren bizitzaren ikuspegia alda baitezake.

Eritasun batek eragindako heriotzari kausa naturalek eragindako heriotza esaten zaio. Lau gaixotasun mota nagusi daude: infekziosoak, karentzialak, herentziazkoak (genetikoak zein herentziazkoak ez direnak) eta fisiologikoak. Gaixotasunak beste modu batzuetan ere sailka daitezke, gaixotasun kutsakor edo ez-transmitigarri gisa. Gizakion gaixotasun hilgarrienak koronarioak dira (odol-fluxuaren buxadura), eta, ondoren, garun-hodietako gaixotasunak eta beheko arnasbideetako infekzioak. Herrialde garatuetan, gaixotasun gehien eragiten dituzten gaixotasunak neuropsikiatrikoak dira, hala nola depresioa eta antsietatea.

Gaixotasunaren azterketari patologia deritzo, etiologiaren edo kausaren azterketa barne.

Motak

Eritasun endemikoa lurralde batean luzaro irauten duena da eta izurritea aldi berean jende asko jo eta lurraldeetan barrena aise hedatzen dena. Gaixoaren ikuspuntutik, aldiz, eritasunak larriak eta kronikoak edo zaharrak izan daitezke; aurrenekoek ez dute luze irauten baina erasoaldi bizikoak izaten dira eta bigarrenak era mailakatuan eta luzaro irauten dute.

Eritasun kutsakorra mikrobioen edo gorputzean sartzen diren bizkarroien eraginez sortutakoa da (tuberkulosia, sukar horia, difteria, eta abar); eritasun ez kutsakorra gorputzeko organismoen edo ehunen hutsegiteak sortzen duena (minbizia, txurrena, diabetesa, eta abar). Hauek dira eritasunak, berorien ezaugarriak eta abar aztertzen dituzten medikuntzako adar nagusiak: patologiak eritasunak aztertzen ditu, etiologiak eritasunen eragileak, sintomatologiak sintomak, terapeutikak eritasunak nola sendatu eta klinikoak irakaskuntzaren atal praktikoak. Eritasuna zer motatakoa den diagnosiak zehazten du, eta pronostikoa eritasunak izan dezakeen bilakaeraz sendagileak egiten duen aurreikuspena da.

Gaur egun, gaixotu aurretik zaintzen da gorputza (txertoak adibidez); prebentzioa egiten da alegia. Eritasunen kontra oso lagungarriak izan dira zenbait droga, medikuntzak eta, oro har, ebakuntza teknikek izan dituzten aurrerapenak, ikerketak eta osasun heziketari arreta berezia emateak.

Gaixotasun akutuak eta kronikoak

Akutuak

Kronikoak

Gaixotasun funtzionalak eta organikoak

Beste alde batetik gaitz funtzionalak eta organikoak bereizten dira:

gaitz funtzionaletan, arazoa edo disfuntzioa ez dago loturik gorputzeko organo edo ehun baten hondatzearekin, eta beraz, aldi baterako gaitzak izaten dira;
gaitz organikoetan, berriz, arazoa zuzenean loturik dago organo edo ehun baten hondatzearekin, hala nola minbizia eta tuberkulosia.

Aparatuen araberako sailkapena

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

Datuak: Q12136
Multimedia: Diseases and disorders / Q12136

@@ 2. lerroa: / 2. lerroa: @@
 {{HezkuntzaPrograma|Kultura zientifikoa}}
 {{argitzeko|osasunari|adiera filosofikoa|Gaizki}}
+'''Eritasuna''', '''gaixotasuna, patologia''' edo '''gaitza''' [[organismo]] oso baten edo haren zati baten egiturari edo funtzioari modu negatiboan eragiten dion egoera anormal partikularra da, ez dena kanpoko lesio baten ondorioz bat-batean gertatu. Gaixotasunak baldintza medikoak izaten dira, zeinu eta [[sintoma]] espezifikoekin lotzen direnak. Gaixotasun bat kanpoko faktoreek (agente [[patogeno]]ek, adibidez) edo barne-disfuntzioek eragin dezakete. Adibidez, [[immunitate-sistema]]ren barne-disfuntzioek hainbat eritasun sor ditzakete, hala nola [[immunoeskasia]], [[hipersentikortasun]]a, [[alergia]]k eta [[Nahasmendu autoimmune|nahasmendu autoimmuneak]].
-'''Eritasuna''', '''gaixotasuna, patologia''' edo '''gaitza''' gorputz edo [[buru]]aren egoera anormala da, pairatzen duenari ([[paziente|gaixo]] edo [[paziente|eriari]]) ondoez, atsekabe edo disfuntzioa sortzen diona, bai eta batzuetan gaixoaren inguruan daudenei ere bai. Gaixotasuna azaltzen da bi bideren bidez: [[sintoma]]k eta [[zeinu]]ak
+[[Gizaki]]etan, eritasuna modu zabalagoan erabili ohi da [[min]]a, [[disfuntzio]]a, larritasuna, arazo sozialak edo heriotza eragiten duen edozein egoerari edo harekin kontaktuan daudenen antzeko arazoei erreferentzia egiteko. Zentzu zabalago horretan, batzuetan [[lesio]]ak, [[ezintasun]]ak, [[nahasmendu]]ak, [[sindrome]]ak, [[infekzio]]ak, sintoma isolatuak, [[portaera]] desbideratuak eta egituraren eta funtzioaren aldaketa atipikoak barne hartzen ditu; beste testuinguru batzuetan eta beste helburu batzuetarako, berriz, kategoria bereizgarritzat har daitezke. Gaixotasunek, fisikoki ez ezik, mentalki ere eragin diezaiekete pertsonei, gaixotasun bat hartzeak eta gaixotasun horrekin bizitzeak eragindako pertsonaren bizitzaren ikuspegia alda baitezake.
-Eritasun bat baino gehiago batera agertzen direnean, [[sindrome]] bat osatzen dute. Esate baterako, [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|HIESak]] jota dauden gaixoek eritasun bat baino gehiago eduki dezakete sindrome honekin lotuta: [[Tuberkulosi]]a, [[Toxoplasmosi]]a edo [[Kandidiasi]]a.
+Eritasun batek eragindako [[heriotza]]ri kausa naturalek eragindako heriotza esaten zaio. Lau gaixotasun mota nagusi daude: [[Gaixotasun infekzioso|infekziosoak]], [[Malnutrizio|karentzialak]], [[Gaixotasun genetiko|herentziazkoak]] (genetikoak zein herentziazkoak ez direnak) eta fisiologikoak. Gaixotasunak beste modu batzuetan ere sailka daitezke, [[Gaixotasun infekzioso|gaixotasun kutsakor]] edo ez-transmitigarri gisa. Gizakion gaixotasun hilgarrienak [[Arteria koronarioetako gaixotasun|koronarioak]] dira (odol-fluxuaren buxadura), eta, ondoren, [[garun-hodietako gaixotasun]]ak eta [[beheko arnasbideetako infekzio]]ak. Herrialde garatuetan, gaixotasun gehien eragiten dituzten [[buruko gaitz|gaixotasunak neuropsikiatrikoak]] dira, hala nola [[depresio]]a eta [[antsietate]]a.
-Historian hildako gehien eragin dituen eritasuna [[malaria|paludismoa]] edo [[malaria]] izan da, eta oso hilgarriak izan dira sukar beltza eta gripea; gaur egun, lehendabiziko hiruak behintzat, menderaturik daude lurralde aurreratuenetan. Era askotara egin daitezke eritasunari buruzko sailkapenak.
+Gaixotasunaren azterketari [[patologia]] deritzo, [[etiologia]]ren edo kausaren azterketa barne.
 == Motak ==