Nippur

Antzinako Mesopotamiako hirien kokapena. Nippur erdian aurkitzen da.

Nippur (sumerieraz Nibru, akkadikoz Nibbur), antzinako sumeriar herri bat izan zen, bere lehen hondakinak, K. a. V. milurtekoak direlarik. Nippurren zegoen zerua eta sorreraren jainkoa zen Enlilen tenplu nagusia. Identifikazioa hain zen handia, sumeriako idazkera kuneiformean, "Nibru" (Nippur)) eta "Enlil" hitzak, modu berean idazten zirela. Egungo hondakin zelaiaren ondoan, oraindik populaturik dagoen herrixka bat dago, arabieraz Niffer bezala ezagutzen dena. Paper garrantzitsua izan zuen gune erlijioso bezala, hurrengo garaietan, Akadiar Inperioan, Lagasheko bigarren dinastian edo Urko hirugarren dinastian mantendu zena. Azken garaikoak dira, aurkitutako sumeriar tenplu tipikoak. Gaur egun, Nippurreko hondakinak, Bagdadetik 160 kilometro inguru hegoekialdera aurkitzen dira, egungo Diwaniyatik gertu, Iraken.

Hiria, Shatt-en Nil ibaiaren bi ertzetan zegoen, Eufratesen ibilgurik antzinakoenetako bat. Ibaiaren ibilgua, historian zehar, aldatuz joan zen, eta, gaur egun, Nippurren hondakinak, Eufrates eta Tigris ibaien artean aurkitzen dira. Ibaiak, bi zatitan banatzen zuen hiria. Hondakin hauen artean punturik gorenena, inguratzen duen lautadaren gainetik 30 metro altxatzen den kono formako muino bat da, kanalaren ibilguaren iparmendebaldean, arabiarren artean, "Bint el-Amiror" (printzearen alaba) bezala ezagutzen dena.

Historia

Hiriaren hondakinik antzinakoenak, K. a. V. milurtekoan datatuak daude, El Obeid aroaren garaian. Lehen garai honetan, hiriak jada bazuen tenplu bat, azken garaietako toki berean aurkitzen zena, Ekur. Hurrengo milurtekoaren amaiera aldera (Urukeko garaiaren amaiera eta Yemdet Nasr garaian), ibaiaren beste aldean zegoen muinoa ere populatua zegoen. Aro Dinastiko Zaharra eta Akadiar Inperioan (K. a. III. milurtekoa), Ekurra hedatu eta Inannaren omenezko tenplu bat eta harresi bat eraiki ziren. Hau, hazkuntza handiko garaia izan zen. Baina, K. a. II. milurtekoko lehen hiru mendeetan, hiriak biztanleria galdu zuen.

K. a. XVIII. mende inguruan, Eufrates ibaiak bere ibilgua aldatu zuen, hiritik urrunduz, hamarkada gutxitan, hiria erabat baztertua izatea eragin zuena. K. a. XIV. menderaino ez zen birpopulatu, Eufrates ibaiaren ibilgua berriz hirira itzuli zenean, jada ez erdiko kanaletik, baizik eta hiriaren mendebaldetik. Garai honetan, tenpluak berritu eta jauregiak eraiki ziren. Hiria, berriz gainbehera erori zen K. a. XII. eta K. a. IX. mendeetan. Berriz gora egin zuen K. a. VIII. mendean eta Shamash-shum-ukin eta Asurbanipalen erregealdietan, tenpluak eta zigurata berreraiki ziren.

K. a. VI. mendean, hiria gainbehera erortzen hasi zen. Garai horretan, hirian, erbesteraturikoen elkarte ugari bizi zirela ezagutzen da. Erbesteratuak, Mesopotamia inguruko erresuma guztietatik zetozen, eta hirira, konkistatutako herriak eramatean zetzan politika neobabiloniarraren bidez iritsi ziren. Praktika hau, diasporagatik ospetsu egin zen, Biblian kontatzen dena. Pertsiar Inperioaren garaian, tenpluak, beste behin berreraikiak izan ziren, eta hiriaren biztanleria hazi zen. Egoera honek, Seleuzidar eta Partiar Inperiopean jarraitu zuen.

I. mende inguruan, Nippur, Mesopotamiako hiririk handienetako bat zen. Garai honetan eraikitzen da Zutabeen Patioa. Pertsiar Sasanidarrak heldu zirenean, Nippurrek bere posizioa mantendu zuen, eta Abasidar kaliferriaren garaian, jada islamiar garaian, beste loratze garai bat izan zuen. Ondoren, hiria utzi egin zen, XIV. menderarte, noiz, berriz, hiri ezaugarriak berreskuratu zituen. Azkenik, Otomandarrak iritsi zirenean, hiria gainbehera joan zen, egundaino, herrixka txiki bat baino ez duelarik.

Lan arkeologikoak

Tellak edo Nippurreko hondakinen muinoak, arkeologoen arreta piztu zuen XIX. mendearen erdialde ingurutik. 1851n, Austen Layard abenturazale ingelesak, handik egun batzuetara, inguruko klima zela eta, bertan behera utzi behar izan zuen espedizio bat egin zuen. 1880ko hamarkadan, Pennsilvaniako Unibertsitatea Nippurren lanean hasi zen, 15.000 taulatxo baino gehiago aurkituz. Bi Mundu Gerren ondoren, indusketak, Chicagoko Ekialdeko Unibertsitateak jarraitu zituen, Pennsilvaniako Unibertsitatearekin eta Bagdadeko Ekialdeko Ikerkuntza Eskolarekin elkarlanean, 1990eko hamarkadararte jarraitu diren indusketak.