Ezki

Ezkiak izendatzeko euskara baturako onartu ez diren euskalki edo hizkera batzutan erabilitako beste hitz batzuk: erki.

Taxotaula bat irakurtzeko era Ezkiak
Tilia cordata
Sailkapen zientifikoa
Erreinua: Plantae Klasea: Magnoliopsida Ordena: Malvales Familia: Malvaceae Generoa: Tilia Carolus Linnaeus
Espezieak
30 inguru; ikus testua

Ezkiak 30 espezie inguru dituenTilia generoko zuhaitzak dira, jatorriz Ipar hemisferioaren alde epeletakoak, Asiakoak (bertan espezie kopuru handiena aurkitu ahal dela), Europakoak eta Ipar Amerikaren sortaldekoak; ez dira agertzen Ipar Amerikaren sartaldean. Cronquist sailkatze sistema zaharraren arabera, genero hau Tiliaceae familian sartzen zen, baina Angiospermen Talde Filogenikoan egindako ikerketa genetikoen ondorioz gaur egun Malvaceae familian sartzen da.

Ezki hostoak

Ezkiak Estatu Batuetan linden deitzen dira eta Erresuma Batuan lime. Izen biak lind sustrai Germaniarretik datoz. Ez izenak eta ez zuhaitzak ez dute zer ikusirik (Citrus aurantifolia) espezieko "lima" deitutako fruituarekin. Ipar Amerikan askotan Basswood legez ere ezagutzen dira, ikus beherago haien erabilerak.

Tilia generoko landareak orri jauskorreko zuhaitzak dira, 20-40m altu izan daitezkeenak, oblique-cordate eta 6-20cm zabal diren orriekin; Iparreko lur epeletan bizi dira. Espezien kopurua ez da zehatza, espezie gehienak hibridoak erraztasunez sortzeko gauza direlako, bai hazten direnean eta bai berez sortzen direnean; hurrengo zerrendan gehienek onartutako espezie gehienak sartu dira.

Espezieak

• Tilia americana Ezki amerikarra (Basswood Ipar Amerikan)
• Tilia amurensis Amurreko ezkia
• Tilia begoniifolia
• Tilia caroliniana Carolinako ezkia
• Tilia caucasica
• Tilia chinensis
• Tilia chingiana
• Tilia cordata Ezki hostotxikia
• Tilia dasystyla
• Tilia henryana Henry-ren ezkia
• Tilia heterophylla Ezki zuria
• Tilia insularis
• Tilia intonsa
• Tilia japonica Ezki japoniarra, edo Japoniako ezkia?
• Tilia kiusiana
• Tilia mandshurica Ezki mantxuriarra, edo Mantxuriako ezkia?
• Tilia maximowicziana
• Tilia mexicana
• Tilia miqueliana
• Tilia mongolica Ezki mongoliarra, edo Mongoliako ezkia?
• Tilia nobilis
• Tilia oliveri Oliver-ren ezkia
• Tilia paucicostata
• Tilia platyphyllos Ezki hostozabala
• Tilia tomentosa Ezki zilarkara
• Tilia tuan

Hybrids and cultivars

• Tilia x euchlora (T. dasystyla x T. platyphyllos)
• Tilia x europaea Ezki arrunta (T. cordata x T. platyphyllos)
• Tilia x petiolaris (T. tomentosa x T. ?)
• Tilia 'Flavescens' (T. americana x T. cordata)
• Tilia 'Moltkei' (jatorri ezezaguneko hibridoa)
• Tilia 'Orbicularis' (jatorri ezezaguneko hibridoa)
• Tilia 'Spectabilis' (jatorri ezezaguneko hibridoa)

Erabilerak

Zuhaitzek lore lurrintsu eta nektar kopuru handidunak ematen dituzte, medikuntzarako erabilitako ezki-lorea. Garrantzi handiko landareak dira erle zaintzaileentzat eztia ekoizterakoan, haiengandik sortzen den eztia zurbila baina zapore handikoa da. Lorekin ezki-ura ere atontzen da. T. cordata da medikuntzarako gehien erabiltzen den espeziea; konposatu aktiboko kopuru handiak dituelako. Orri gazteak eta orrien begiak jangarriak dira. Lepidoptero batzuen larbek ezkien orriak jaten dituzte, beste batzuen artean Lime Hawk-moth, Buff-tip eta Coxcomb Prominent espezieetakoak.

Ezkien zura biguna eta lantzeko erraza da. Merkataritzan basswood legez ezagutzen da, batez ere Ipar Amerikan.

Ezkia Sloveniaren herri-ikurra da; bertan lipa deitzen da.

Honez gain ikus

• Dragostea Din Tei - ezkiei buruzko Romania/Moldovako airea
• Unter den Linden - ezkiz edertutako etorbidea Berlinen, Alemania