Sugegorri: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

21:27, 9 otsaila 2009ko berrikusketa

Taxotaula bat irakurtzeko era

Sugegorria

Vipera xanthina

Sailkapen zientifikoa

kidetza

Benetako sugegorriak Viperinae azpisendiari dagozkion sugeak dira. Guztira 43 sugegorri mota inguru daude. Europa, Asia eta Afrikan banatuak daude. Oso ahaidetuak daude Asia eta Amerikako Crotalinae azpisendiko krotaloekin;azkeneko honetan kriskitin-sugeak sartzen dira. Beren artean ezberdinak dira. Krotaloek begi bakoitzaren aurrean beroari sentikorra den sakongune bat dute. Sakongune hori odol beroko piztiak egunez eta gauez aurkitzeko ahalmena ematen dien organo bat da. Bi azpisendi horiek viperidae sendia osatzen dute.

Sugegorri guztiek bereizgarria den pozoin-guruin bat dute. Guruin hori falta diren beste sugeenak baino sofistikatuagoa da.

Pozoin-guruin bakoitza hortz luze eta huts baten oinarriarekin lotzen da. Sugea erasotzean letagin pozoitsu horiek ehizakian sartzen dira eta puntatik pozoia egozten da. Pozoiak harrapakinaren ehunak sakonki kutsatzen ditu. Letagin horiek mugikorrak dira. Erabiltzen direnean goiko barailarekin angelu zuzenean jaurtizen dira; gainerako denboran, atzerantz okertzen dira eta ahosabaiaren kontra ehun bigunezko bilduki batean gelditzen dira. Pozoia eraldatutako listu guruinek sortutako gaia da eta proteina, pozoina, eta entzimaz osaturik dago. Sugegorrien pozoia odolharrimin eta odol-loditzailea da, eta tentsiobeherakada, bihotz-taupada neurriaren aldaketa, hezur-usteltzeak eta hanturak eragiten ditu. Bere eginkizuna, ehizakia hiltzeaz gain, liseriketa erraztea da.

Europan zazpi sugegorri inguru daude,guztiak vipera kideak. Horiek benetan arriskutsuak diren sugeen taldea osatzen dute. Euskal Herrian hiru sugegorri mota ditugu. Itsasaldeko Sugegorria Vipera seoanei alde atlantiarrean agertzen dena, Ahunamendietako sugegorria Vipera aspis aspis Pirinio eta erdialdean eta, azkenik, Bardeatako sugegorria Vipera latastei hegoaldean. Beste biak ez bezala, azken hau oso eskasa da.

Europar sugegorriek gorputz erlatiboki astuna dute eta bere buztana motza izaten da. Burua ondo zehaztua dute, askotan hiruki erakoa. Gainaldeko ezkatak karenatuak dira. Begia nahiko txikia da eta begininia zutika dute. Buruaren perfila aldagarria da eta sugemota batzuek "sudur-adar" biguna eta ezkataduna dute.

Vipera seoanei

Sugegorriak lurzoruko biztanleak dira, sugemota guztiak egunez ekinleak dira baina gautiar bihurtzen dira gauez berotasuna handia bada.

Europako sugegorri gehienak ugaztun txikiz (sagu, satitsu....) elikatzen dira baina batzuek txori edo sugandilak harrapatzen dituzte. Vipera ursinik berriz, zomorro handiak ehizatzen ditu.

Sugegorriak nahiko motel mugitzen dira, baldin eta gogaitzen ez badituzte. Toki estalietatik ehizatzen dute. Ehizakirik gerturatuz gero, ziztu batean burua malgukiaren gisara aurrera bota eta ahoa zabal-zabalik duelarik hozka egiten diote. Gero, pozoia bere lana egin arte itxaroten dute eta usaimenaren bidez mingaina astinduz arrastoari jarraitzen diote; hau gertatzen da harrapakari mammalianak ehizatzen dituztenean. Txori, sugandila edo xomorroak badira, heldu egiten dituzte eta mugitzeari uzten diotenean burutik hasita irensten dituzte. Sugegorriak ere ehizatzeko batzuetan ugaztunen gordelekuetan sartzen dira.

Sugegorri gehienek, giro hotzetarako egokitzapen gisara, barnerruleak (obobibiparoak) dira; arraultzak amaren barruan hazten dira eta kumeak bizirik erditzen dituzte. Vipera lebetinak berriz, Europan arraultzak erruten ditu. Arrunt udaberrian ugaltzen dira. Ernaltzea egin baino lehen ar lehiakideek borroka-dantza bat egiten dute. Arrak bata bestearen aurrean tente jartzen dira eta burua eta lepoarekin bultzaka, indartsuenak, gehienetan helduena, emea ernalduko du.

Sugegorri batzuek bereizgarriak diren ezaugarriak dituzte eta ez da zaila bereiztea. Beste batzuk berriz, oso aldagarriak dira eta bereizteko zailtasunak sortzen dituzte. Behatu behar diren ezaugarriak muturraren perfila (zapala, gora begira edo sudur-adarrarekin), marrazkia eta ahal bada goiko aldeko ezkaten neurria dira.

Europako sugegorri motak

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 {{taxotaula infotaula
 | kolorea = pink
-| izena = Sugegorri
+| izena = Sugegorria
 | irudia = Vipere ottomane.JPG
 | irudiaren testua = Vipera xanthina
-| erreinua = [[Animal]]ia
+| erresuma = [[Animal]]ia
 | filo = [[Chordata]]
-| klasea = [[Reptilia]]
+| kera = [[Reptilia]]
-| ordena = [[Squamata]]
+| saila = [[Squamata]]
-| familia = [[Viperidae]]
+| sendia = [[Viperidae]]
-| azpifamilia = '''Viperinae'''
+| azpisendia = '''Viperinae'''
-| azpibanaketa maila = genero
+| azpibanaketa maila = kidetza
 | mailaren azpibanaketa =
 * ''[[Adenorhinos]]''
@@ 27. lerroa: / 27. lerroa: @@
 }}
-Benetako '''sugegorriak''' ''Viperinae'' subfamiliari dagozkien sugeak dira. Guztira 43 sugegorri espezie inguru daude. Europa, Asia eta Afrikan banatuak daude. Oso ahaidetuak daude [[Asia]] eta [[Amerika]]ko [[Crotalinae]] subfamiliako krotaloekin;azkeneko honetan [[kriskitin-suge]]ak sartzen dira. Beren artean desberdinak dira. Krotaloek begi bakoitzaren aurrean beroari sentsitiboa den sakonune bat dute. Sakokune hori odol beroko animaliak egunez eta gauez aurkitzeko ahalmena ematen dien organo bat da. Bi subfamilia horiek [[viperidae]] familia osatzen dute.
+Benetako '''sugegorriak''' ''Viperinae'' azpisendiari dagozkion sugeak dira. Guztira 43 sugegorri mota inguru daude. Europa, Asia eta Afrikan banatuak daude. Oso ahaidetuak daude [[Asia]] eta [[Amerika]]ko [[Crotalinae]] azpisendiko krotaloekin;azkeneko honetan [[kriskitin-suge]]ak sartzen dira. Beren artean ezberdinak dira. Krotaloek begi bakoitzaren aurrean beroari sentikorra den sakongune bat dute. Sakongune hori odol beroko piztiak egunez eta gauez aurkitzeko ahalmena ematen dien organo bat da. Bi azpisendi horiek [[viperidae]] sendia osatzen dute.
-Sugegorri guztiek bereizgarria den pozoin-aparatu bat dute. Aparatu hori falta diren beste sugeenak baino sofistikatuagoa da.
+Sugegorri guztiek bereizgarria den pozoin-guruin bat dute. Guruin hori falta diren beste sugeenak baino sofistikatuagoa da.
-Pozoin-guruin bakoitza hortz luze eta huts baten oinarriarekin lotzen da. Sugea erasotzean letagin pozoitsu horiek ehizakian sartzen dira eta puntatik pozoia egozten da. Pozoiak biktimaren ehunak sakonki kutsatzen ditu. Letagin horiek mugikorrak dira. Erabiltzen direnean goiko barailarekin angelu zuzenean jaurtizen dira; gainerako denboran, atzerantz okertzen dira eta ahosabaiaren kontra ehun bigunezko bilduki batean gelditzen dira.
+Pozoin-guruin bakoitza hortz luze eta huts baten oinarriarekin lotzen da. Sugea erasotzean letagin pozoitsu horiek ehizakian sartzen dira eta puntatik pozoia egozten da. Pozoiak harrapakinaren ehunak sakonki kutsatzen ditu. Letagin horiek mugikorrak dira. Erabiltzen direnean goiko barailarekin angelu zuzenean jaurtizen dira; gainerako denboran, atzerantz okertzen dira eta ahosabaiaren kontra ehun bigunezko bilduki batean gelditzen dira.
-Pozoia eraldatutako listu guruinek sortutako sustantzia da eta [[proteina]], [[toxin]]a, eta [[entzima]]z osaturik dago. Sugegorrien pozoia [[hemolitiko]] eta [[koagulante]]a da, eta hipotentsioa, [[bihotz]]-taupaden erritmoaren aldaketa, [[nekrosia]]k eta [[edema]]k eragiten ditu. Bere eginkizuna, ehizakia hiltzeaz gain, liseriketa erraztea da.
+Pozoia eraldatutako listu guruinek sortutako gaia da eta [[proteina]], [[pozoin]]a, eta [[entzima]]z osaturik dago. Sugegorrien pozoia [[odolharrimin]] eta [[odol-loditzaile]]a da, eta tentsiobeherakada, [[bihotz]]-taupada neurriaren aldaketa, [[hezur-usteltzea]]k eta [[hantura]]k eragiten ditu. Bere eginkizuna, ehizakia hiltzeaz gain, liseriketa erraztea da.
-Europan zazpi sugegorri inguru daude,guztiak vipera generokoak. Horiek benetan arriskutsuak diren sugeen taldea osatzen dute.
+Europan zazpi sugegorri inguru daude,guztiak vipera kideak. Horiek benetan arriskutsuak diren sugeen taldea osatzen dute.
-Euskal Herrian hiru sugegorri-espezie ditugu. [[Sugegorri kantabriar]]ra ''Vipera seoanei'' alde atlantiarrean agertzen dena, [[aspis sugegorri]]a ''Vipera aspis'' Pirinio eta erdialdean eta, azkenik, [[Lataste sugegorri]]a ''Vipera latastei'' hegoaldean. Beste biak ez bezala, azken hau oso eskasa da.
+Euskal Herrian hiru sugegorri mota ditugu. [[Itsasaldeko Sugegorri]]a ''Vipera seoanei'' alde atlantiarrean agertzen dena, [[Ahunamendietako sugegorri]]a ''Vipera aspis aspis'' Pirinio eta erdialdean eta, azkenik, [[Bardeatako sugegorri]]a ''Vipera latastei'' hegoaldean. Beste biak ez bezala, azken hau oso eskasa da.
-Europar sugegorriek gorputz erlatiboki astuna dute eta bere buztana motza izaten da. Burua ondo definitua dute, askotan triangelu formakoa. Ezkata dortsalak karenatuak dira. Begia nahiko txikia da eta begininia bertikala dute. Buruaren perfila aldagarria da eta espezie batzuek "sudur-adar" biguna eta ezkataduna dute.[[Irudi:Vipera seonei 3.jpg|left|225px|Vipera seoanei]]
+Europar sugegorriek gorputz erlatiboki astuna dute eta bere buztana motza izaten da. Burua ondo zehaztua dute, askotan hiruki erakoa. Gainaldeko ezkatak karenatuak dira. Begia nahiko txikia da eta begininia zutika dute. Buruaren perfila aldagarria da eta sugemota batzuek "sudur-adar" biguna eta ezkataduna dute.[[Irudi:Vipera seoanei 3.jpg|left|225px|Vipera seoanei]]
-Sugegorriak lurzoruko biztanleak dira, espezie guztiak egunez aktiboak dira baina gautar bihurtzen dira gauez tenperatura altua bada.
+Sugegorriak lurzoruko biztanleak dira, sugemota guztiak egunez ekinleak dira baina gautiar bihurtzen dira gauez berotasuna handia bada.
-Europako sugegorri gehienak mikrougaztunez (sagu, satitsu....) elikatzen dira baina batzuek txori edo sugandilak harrapatzen dituzte. [[Vipera ursini]]k berriz, intsektu handiak ehizatzen ditu.
+Europako sugegorri gehienak ugaztun txikiz (sagu, satitsu....) elikatzen dira baina batzuek txori edo sugandilak harrapatzen dituzte. [[Vipera ursini]]k berriz, zomorro handiak ehizatzen ditu.
-Sugegorriak nahiko motel mugitzen dira, baldin eta gogaitzen ez badituzte. Toki estalietatik ehizatzen dute. Ehizakirik gerturatuz gero, ziztu batean burua malgukiaren gisara aurrera bota eta ahoa zabal-zabalik duelarik hozka egiten diote. Gero, pozoia bere lana egin arte itxaroten dute eta usaimenaren bidez mingaina astinduz arrastoari segitzen diote; hau gertatzen da harrapakari mammalianak ehizatzen dituztenean. Txori, sugandila edo intsektuak badira, heldu egiten dituzte eta mugitzeari uzten diotenean burutik hasita irensten dituzte. Sugegorriak ere ehizatzeko batzuetan [[ugaztun]]en gordelekuetan sartzen dira.
+Sugegorriak nahiko motel mugitzen dira, baldin eta gogaitzen ez badituzte. Toki estalietatik ehizatzen dute. Ehizakirik gerturatuz gero, ziztu batean burua malgukiaren gisara aurrera bota eta ahoa zabal-zabalik duelarik hozka egiten diote. Gero, pozoia bere lana egin arte itxaroten dute eta usaimenaren bidez mingaina astinduz arrastoari jarraitzen diote; hau gertatzen da harrapakari mammalianak ehizatzen dituztenean. Txori, sugandila edo xomorroak badira, heldu egiten dituzte eta mugitzeari uzten diotenean burutik hasita irensten dituzte. Sugegorriak ere ehizatzeko batzuetan [[ugaztun]]en gordelekuetan sartzen dira.
-Sugegorri gehienek, klima hotzetarako egokitzapen gisara, obobibiparoak dira; arrautzak amaren barruan txitatzen dira eta kume bizirik erditzen dituzte. [[Vipera lebetina]]k berriz, [[Europa]]n arrautzak erruten ditu. Normalean udaberrian ugaltzen dira. Kopula egin baino lehen ar lehiakideek borroka-dantza bat egiten dute. Arrak bata bestearen ondoan tente jartzen dira eta burua eta lepoarekin bultzaka, indartsuenak emearekin kopulatuko du.
+Sugegorri gehienek, giro hotzetarako egokitzapen gisara, barnerruleak (obobibiparoak) dira; arraultzak amaren barruan hazten dira eta kumeak bizirik erditzen dituzte. [[Vipera lebetina]]k berriz, [[Europa]]n arraultzak erruten ditu. Arrunt udaberrian ugaltzen dira. Ernaltzea egin baino lehen ar lehiakideek borroka-dantza bat egiten dute. Arrak bata bestearen aurrean tente jartzen dira eta burua eta lepoarekin bultzaka, indartsuenak, gehienetan helduena, emea ernalduko du.
-Sugegorri batzuek berreizgarriak diren ezaugarriak dituzte eta ez da zaila identifikatzea. Beste batzuk berriz, oso aldagarriak dira eta bereizteko zailtasunak sortzen dituzte. Behatu behar diren ezaugarriak muturraren perfila (zapala, gora begira edo sudur-adarrarekin), marrazkia eta ahal bada goiko aldeko ezkaten tamaina dira.
+Sugegorri batzuek bereizgarriak diren ezaugarriak dituzte eta ez da zaila bereiztea. Beste batzuk berriz, oso aldagarriak dira eta bereizteko zailtasunak sortzen dituzte. Behatu behar diren ezaugarriak muturraren perfila (zapala, gora begira edo sudur-adarrarekin), marrazkia eta ahal bada goiko aldeko ezkaten neurria dira.
-== Europako espezieak ==
+== Europako sugegorri motak ==
 * [[Vipera berus]]
 * [[Vipera aspis]]