Belgikar Inperio Koloniala

Belgikar Inperioa; Empire colonial belge, Belgische koloniën
	1901 – 1962
	Monarkia
Geografia
Hiriburua	Brusela
Ekonomia
Dirua	Belgikar libera
Kultura
Hizkuntza(k)	Frantsesa
Erlijioa	Katolikoa
Historia
Kongoko Estatu Askea eskuratzea	1908ko azaroaren 15a

Belgikar Inperio Koloniala itsasoz haraindiko koloniek, dependentziek eta Belgikak XIX. mendearen azken herenean Afrikaren banaketan sartu ondoren lortutako lurraldeek osatutako multzoak jasotzen duen izena da, non Leopoldo II.a erregeak Kongoko eskualdearen zatirik handiena eskuratzea lortu zuen^[1]. Gainera, Lehen Mundu Gerraren ondoren, belgikarrek Alemaniatik, Versaillesko Itunaren bidez, Ruanda-Urundiko kolonia lortu zuten.

Belgikak bi kolonia kontrolatu zituen bere historian zehar, Kongo Belgikarra (gaur egun Kongoko Errepublika Demokratikoa) 1908tik 1960ra, eta Ruanda-Urundi (Ruanda eta Burundi) 1922tik 1962ra. Txinan ere kontzesio txiki bat zuen eta Marokon Tangerreko Nazioarteko Eremuaren administratzaileetako bat zen.

Belgikako itsasoz haraindiko lurraldearen % 98 inguru Kongo Belgikarraren koloniakoa zen (metropolia bera baino 76 aldiz handiagoa, gutxi gorabehera). Leopoldo II.aren jabetza pertsonal gisa sortu zen, Belgikako estatuaren ekintza politiko edo militarraren bidez lortu beharrean. Subiranotasuna Belgikara transferitu zen 1908an.

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Belgikak, monarkia konstituzional batek, 1830ean lortu zuen independentzia, Herbehereetako Erresuma Batuaren aurkako iraultza baten ondoren. 1839an Belgikaren independentzia unibertsalki onartu zenean, Europako potentzia gehienek koloniak eta protektoratuak zituzten Europatik kanpo, eta eragin-eremuak eratzen hasiak ziren.

1840 eta 1850eko hamarkadetan, Leopoldo I.a erregeak hainbat proposamen babestu zituen atzerrian lurraldeak eskuratzeko. 1843an, kontratu bat sinatu zuen Ladd & Co. konpainiarekin Hawaiiko Erresuma kolonizatzeko, baina akordioa bertan behera geratu zen Ladd & Co. finantza-arazoak izan zituenean^[2]. Belgikako merkatariek Mendebaldeko Afrikan ere hedatu zuten beren eragina, baina hori ere erori egin zen 1849ko Rio Núñezko gertakariaren eta eskualdean gero eta lehia anglo-frantziar handiagoaren ondoren.

Belgikako bigarren erregea, Leopoldo II.a, koroatu zutenerako, belgikarrak kolonialismoaren aldeko grina galduta zuten. Elkarren segidako gobernuek hedapen koloniala arrisku ekonomiko eta politikotzat eta, funtsean, arrakastarik gabekotzat jotzen zuten, eta uste zuten inperio informala, Belgikak Hego Amerikan eta Errusian zuen merkataritza industriala loratzen jarraitzen zuena, askoz ere oparoagoa zela. Ondorioz, Leopoldo bere anbizio kolonialen atzetik zebilen Belgikako gobernuaren babesik gabe.

Menpean izandako lurraldeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kongoko Estatu Burujabea (1885–1908)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Kongoko Estatu Burujabea»

Kongon milaka pertsona mutilatu zituen Belgikar Inperio Kolonialak, euren senideek kautxu nahiko jasotzen ez zutelako. Kongoko genozidioa (1885-1908) deitu zaionean milioika pertsona erail zituzten^[3]^[4].

Kongoren kolonizazioa XIX. mendearen amaieran hasi zen. Belgikako Leopoldo II.a erregea, bere nazioaren botere eta nazioarteko ospe faltak zapuztua, Belgikako gobernua konbentzitzen saiatu zen, garai hartan esploratu gabeko Kongo arroaren inguruan hedapen koloniala babes zezan. Bere ezezkoaren ondorioz, Leopoldok estatu bat sortu zuen bere gobernu pertsonalaren pean. Leopoldo potentzia kolonial aurkarien artean tarteko lurralde baliagarritzat ikusi zuten mendebaldeko zenbait herrialderen laguntzarekin, Kongoko Estatu Burujabearen nazioarteko onarpena lortu zuen 1885ean^[5].

Henry Morton Stanley esploratzailea Kongo ibaiaren arroa esploratzetik itzuli zen, eta Erresuma Batuari interesatzen saiatu zen eskualdea koloniza zezan, baina aurkako giroa zuen, europarrentzat konkistatzea zailtzen zuena. Leopoldo II.ak Stanley bidali zuen Kongo esploratzen jarraitzera eta bertako buruzagiekin hitzarmenak lortzera. Hauekin eta esklaboen trafikoa amaituko zutela agintzen zuten elkarte humanitarioen fatxada batekin armaturik, berak 1884-85eko Berlingo Konferentzia konbentzitu zuen berak sortutako erakunde independenteari, Kongoko Estatu Burujabeari, Kongo entregatzeko.

Estatu Burujabearen gobernuak Kongo bere baliabide naturalengatik ustiatu zuen, lehenik bolia eta gero kautxua, ondasun baliotsua bihurtzen ari zena. Estatu Burujabeko militarren laguntzarekin, Force Publique, lurraldea kontzesio pribatuetan banatu zen. Kautxuaren eta Esplorazioaren Konpainia Anglo-Belgikarrak (ABIR ingelesezko sigletan), besteak beste, indarra eta basakeria erabili zituen lurraldean bere boterea ezartzeko. Kongoko erregimenak kautxua biltzeko kuotak betetzen ez zituzten Kongoko indigenen derrigorrezko lana, hilketa eta mutilazioa erabili zituen. Uste da milioi bat kongoar hil zirela aldi horretan. Heriotza asko Europako kolonoekin izandako kontaktuak eragindako gaixotasun berriei egotz dakizkieke, baztanga barne. Azken horrek biztanleriaren ia erdia hil zuen Kongo ibaiaren beheko aldean.

Estatu Burujabearen aldian, Kongoko biztanleriaren murrizketa handia gertatu zen, heriotza gehiegi egoteagatik, baina heriotza kopuruaren estimazioak nabarmen aldatzen dira. Zifrak zenbatespenak badira ere, uste da hamar milioi kongoar hil zirela aldi horretan, biztanleriaren bosten bat, gutxi gorabehera. Lehen errolda 1924ra arte egin ez zenez, zaila da populazioaren galera kuantifikatzea, eta zifra horiek zalantzan jarri dituzte batzuek, William Rubinsteinek kasu, Adam Hochschildek aipatutako zifrak ebidentzia gutxian oinarritutako kalkulu espekulatiboak direla baieztatzen baitute^[6].

Kongoko Estatu Burujabea ofizialki Belgikako kolonia ez bazen ere, Belgika zen bere onuradun nagusia merkataritzari eta herritarren enpleguari dagokienez. Leopoldo II.ak pistola-puntan erositako kautxu eta boli esportazioen aberastasun handia metatu zuen pertsonalki, eta Bruselan, Ostenden eta Anberesen eraikin publiko ugari eraikitzeko erabili zen.

Kongo Belgikarra (1908–1960)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Kongo Belgikarra»

Ruanda-Urundi (1922–1962)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Ruanda-Urundi»

Ruanda-Urundi Ekialdeko Afrika Alemanaren zati izan zen Belgikako okupazio militarraren aurretik 1916tik 1924ra Lehen Mundu Gerraren ondoren, espedizio militar batek alemaniarrak koloniatik kanporatu zituenean. Belgikari esleitutako Nazioen Ligako B motako mandatua bihurtu zen 1924tik 1945era. Nazio Batuen lurralde fiduziario izendatu zuten, oraindik belgikar administraziopean zegoena, 1962ra arte, Ruanda eta Burundiko estatu independente bihurtu ziren arte. Belgika kolonia administratzen hasi ondoren, orokorrean alemaniarrek ezarritako politikei eutsi zien, tokiko gobernari tutsien bidezko zeharkako gobernua eta nortasun etnikoko txartelen politika barne (beranduago Ruandako Errepublikan kontserbatua). Matxinadak eta tutsien aurkako indarkeria, Ruandako iraultza bezala ezagutzen dena, independentziara eraman zuten herrialdea.

Kolonia horiek independizatu ondoren, Belgikak harreman sendoak izan zituen haiekin, baina gertaera politiko eta ekonomikoz beteak, eta horiek, oraindik ere, azpi-harreman berezi gisa aipatzen dira, baldin eta hori adosten dela ematen badu.