Crédito Mobiliario

Crédito Mobiliario
Datuak
Mota	Bankua
Herrialdea	Espainia
Agintea
Egoitza nagusi	Madril;
Legezko forma	Baltzu anonimo
Historia
Sorrera	1856
Sortzailea	Pereire anaiak
Desagerpena	1902

Crédito Mobiliario (osorik Sociedad General de Crédito Mobiliario Español) Espainiako banku-erakunde bat izan zen, frantses jatorrikoa eta formalki 1856ko urtarrilaren 28an Madrilen sortua. Frantziako Crédit Mobilier indartsuaren Espainiako filiala izan zen.

Sozietate honen egitekoa izan zen batez ere zor publikoa erosiz Espainiako Gobernuaren aurrekontu-defizitari aurre egitea eta enpresa publikoei finantza-kredituak esleitzea. Espainiako gobernuaren finantzen eta estatuko burdinbideen hedakuntzaren oinarri nagusi bat izan zen. Zenbait eraldaketa eta berrizendatze pasa ondoren, 1902an Banco Español de Crédito izenaz birsortu zen.

Sorreraren testuingurua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espainiako gobernu progresistak, gobernuaren finantzak egonkortzeko beste planetan porrot egin ondoren, burdinbidea ekonomia-garapenaren bultza-indar bihurtzeko apustu sendoa egin zuen, Burdinbideen Legea argitaratuz, 1855eko ekainaren 3an.^[1] Lege horrek programa zabal eta anbiziotsu bat ezarri zuen gobernuaren esleipen bitartez konpainiek zeregin horri ekiteko.

Pereire anaiek, lehenik eta behin, berehala agertu zuten interesa, 1850eko hamarkadaren hasieran Frantzian Compagnie du Midiren bitartez trenbidea hedatzen hasi ondoren. Negozioaren tamainaz eta aukerez ohartuta, Europa osoko hiriburu nagusietan egoitzak ireki zituzten negozio lasterketa batean, eta Espainiari dagokionez, ez zen ezkutatzen pereiretarren Crédit Mobilierrek Frantzia hegoaldeko sarea eta negozioa zabaltzeko asmoa zuela, Pirinioez bestaldera igaroz.^[2]

Credit Mobilierrek Madrilen erakunde filial bat sortzeko eskaera formala egin zuen 1853ko maiatzean, burdinbide- eta industria-sustapena jomugan jarrita. 1855eko azaroan Espainiako filiala sortzeko eskaera berretsi ez ezik, Pereire anaiek 14,3 milioi franko aurreratu zizkioten Espainiako Diruzaintzari "borondate onaren seinale", artean burdinbide-esleipenik egin gabe zegoela. Konpainiaren lehenengo helburua 1855ean erabakitako Madril-Irun linearen esleipena eskuratzea izan zen.

Garapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

La Unión y El Fénix konpainiaren eraikina, Bartzelonan

Mobiliarioren zuzendaritza-batzordearen bi heren espainiarrak ziren eta heren bat, berriz, frantsesa. Zuzendariordea Isaac Pereire bera zen. Hala ere, egitura berezi baten bitartez, Isaac buru zuen Pariseko batzorde batek konpainia eta haren negozioak Frantziako hiriburutik kudea zitzakeen.^[2]

1856ko otsailerako, pereiretarren konpainiak burdinbidearen Valladolid-Burgos tartearen esleipena eskuratu zuen, eta Pirinioetara heltzeko arriskua piztu zuen lehiakideentzat, bereziki Rothschild familia eta bere Sociedad Española Mercantil e Industrial sortu berriarentzat (SEMI). Nor baino nor lehiatu ziren Espainiako trenbidearen pastela banatzeko. 1856 amaierarako, Crédito Mobiliariok (Mobiliario ere deitua) Irunerainoko trenbide-tartearen esleipena eskuratua zuen,^[2] eta Norteko Konpainia sortu zuen hura egiteko.^[3]

Hala ere, Pereire anaien asmoa beti izan zen Iberiar Penintsulako burdinbideen gehiengo handia eskuratzea. Hitzarmenkide izan zezaketen Grand Central konpainia frantsesak, ordea, alde batera utzi zuen burdinbideen esleipena lortzeko lehia, eta Crédito Mobiliario aurrez aurre jarri zen rothschildtarrekin Espainiako burdinbide-sarea banatzeko.^[4] Crédito Mobiliarioren asmoa, artean, Iberiar Penintsularen mendebalde eta iparraldeko zatia bereganatzea zen, eta Eugène Pereirek ultimatum bat eman zien Daniel Weisweiller eta Ignacio Bauer MZAko rothschildarren agenteei hori errazteko. Agenteok, ordea, interesak zituzten Bartzelona, Cadiz eta Aldudeko burdinbide-egitasmoan, eta ez ziren kikildu, esanez Mobiliariok gerra nahi bazuen, izango zuela.^[4]

Burdinbidean ez ezik, finantza-erakundeak interbentzio politika oso anitza zuen, eta ondorengoak sortu edo bereganatu zituen: Madrilgo gas konpainia, mehatzeak, burdin fabrika eta altzairutegiak, azukre birfindegiak, kaiak eta biltegiak. Gainera, ekimen berritzailea erakutsi zuen ondorengo konpainiak sortuz: Asturiasko Meatzaritza Konpainia, Ebro Kanalizatzeko Konpainia, eta La Unión y El Fénix aseguru konpainia, Crédito Mobiliarioren ekimen luzeena eta arrakastatsuena.^[2] Nolanahi ere, Crédito Mobiliario 1860an atera zen burtsara.^[2]

Gainbehera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

MZA burdinbide-konpainiak garesti ordaindu zituen proiektu batzuk, baina 1864an, pereiretarren Crédito Mobiliariok hasieran uste baino burdinbide-sarearen partaidetza urriagoa lortu zuen rothschildtarrek (MZAk) baino: lehenengoak 663 kilometro iparraldean eta bigarrenek, berriz, 1.163 kilometro.^[5] 1864tik 1878ra Espainiako gobernuaren mailegu-hornitzaile izaten pisu espezifikoa galdu ondoren, urte horretan Norteko Konpainia MZA (Madrid-Zaragoza-Alacant) burdinbide-konpainiarekin akordio batera heldu zen. Crédito Mobiliariok, Norteko Konpainiaren motorrak, Credit Mobilierren 1867ko porrotarekin bat etorriz, indar apur bat galdu zuen Espainiako finantzen merkatuan. Hala ere, artean lehen mailako indar finantzarioa izaten jarraitu zuen, baita haren menpeko konpainiek ere.^[6] Gorabehera handien ondoren, 1902an existitzeari utzi zion, Banco Español de Crédito bihurtuta.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Esan izan da Pereire anaiak egon zirela lege horren erredakzioaren atzean, baina hori ez dago horren argi; ikus López-Morell, Miguel A. (2015), 142-144. or.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roth, Ralph; Dinhobl, Günter (2008), 19-21. or.
↑ López-Morell, Miguel A. (2015), 155 or.
↑ ^a ^b López-Morell, Miguel A. (2015), 154-160. or.
↑ James Rothschildek adierazita zuen, iragarpen bat balitz bezala, "lehendabiziko linea handiak eraikitzen dituenak eramango ditu[ela] Espainiako negozio handiak". López-Morellek rothschildtarrak jotzen ditu burdinbidearen negozio-lasterketaren irabazletzat Espainian; ikus López-Morell, Miguel A. (2015), 154-160. or.
↑ Roth, Ralph; Dinhobl, Günter (2008), 22. or.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

López-Morell, Miguel A.. (2015). Rothschild. Una historia de poder e influencia en España. Madrid: Marcial Pons, Ediciones de Historia, S.A. ISBN 978-84-15963--59-2..