Hadriano

Hadriano
	; Irudi gehiago
; Erromatar enperadorea
eponymous archon (en)
Plebearen tribunoa
Antzinako Erromako senataria
Q124415768
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Publius Aelius Hadrianus
Jaiotza	Italica, 76ko urtarrilaren 24a
Herrialdea	Antzinako Erroma
Heriotza	Baia (en) , 138ko uztailaren 10a (62 urte) (62 urte)
Hobiratze lekua	Sant'Angelo gaztelua
Heriotza modua	berezko heriotza: bihotz-gutxiegitasuna
Familia
Aita	Publius Aelius Hadrianus Afer, Trajano
Ama	Domitia Paulina
Ezkontidea(k)	Vibia Sabina
Bikotekidea(k)	ikusi Antinoo;
Seme-alabak	ikusi Lucius Aelius Caesar (en) ; Antonino Pio;
Anai-arrebak	ikusi Aelia Domitia Paulina (en) ;
Leinua	Antoniar leinu; Aelii Hadriani (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	subiranoa, politikaria, militarra eta poeta
Gradua	legatus (en) ; Tribuno militar
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Antzinako Erromako erlijioa

Hadriano^[1] (latinez: Publius Aelius Hadrianus Augustus; Italica, Hispania, 76ko urtarrilaren 24a - Baiae, Italia, 138ko uztailaren 10a) erromatar enperadorea izan zen, 117tik hil zen arte.

Estreinako urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Italica hirian, gaur egungo Sevillan, jaio zen. Probintziako familia noble batekoa, aristokrata gazteen heziketa jaso zuen. Batik bat grekoa zuen begikoa. Hori zela eta, Graeculus (Greziartxo) goitizena eman zioten.

Domizianoren agintaldian armadan sartu zen. Nerva hil zenean, 98an, Traianori enperadore-izendapenaren berri Hadrianok eman zion. Germanian aritu ondoren, Panonia aldera bidali zuten. Halaber, Atenasko arkonte izendatu zuten, eta Atenaseko hiritartasuna eskuratu zuen.

Daziako gerretan, paper nabaria jokatu zuen. Partiako gerran, ordea, ez zuen parte-hartze handirik izan. Nolanahi ere, Siriako gobernaria izendatu zuten.

Orduko Traiano larri gaixorik zegoen. Hadriano, oinordeko logikoena bazen ere, oraino ez zuen Traianoren izendapena jaso. Plotina, Traianoren emaztea eta Hadrianoren babeslea, senarra azken egunetan zaintzen ari zela baino ez zuen izendatu Traianok Hadriano oinordekoa.

Boterea ziurtatzen[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hadrianok berehala ziurtatu zuen legioen babesa. Balizko aurkari bat, Lusio Quieto, kanporatu zuen. Siriako armaden buruan, Senatuak izendapen egiaztatu zuen.

Hadriano ez zen segituan Erromara joan. Ekialdeko arazoei konpontzeari ekin zion, batez ere juduen matxinadari. Atiano laguntzailea bidali zuen Erromara. Hor, Lusio Quietok eta beste lau senatariek antolatutako konspirazioa aurkitu zuen Atianok. Senatuari heriotza zigorra eskatu zion. Oposiziorik zein epaiketarik gabe, konspiratzaileak atzemanduta, hil egin zuten.

Hadriano eta armada[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sen militarra bazuen ere, haren agintaldian ez zen ia gerrarik izan. Traianoren konkistak gorabehera, Mesopotamia utzi zuen, defendezina zelakoan. 121ean, Partiaren kontrako gerra pizteko zorian egon zen, baina bake negoziazioek arrakasta izan zuten. Bar Kokhbaren judutarren matxinada 132-135 garaitu ahal izateko, halere, armada erabili behar izan zuen.

Behin betiko gotorlekuak eraiki zituen Inperioko mugetan, bake politika hori indartuz. Ospetsuenak Britaniakoa (Hadrianoren harresia), Danubiokoak eta Rhinekoak izan ziren.

Armadaren morala goian eta sasoian eusteko, Hadrianok errutina gogorrak ezarri zituen, eta maiz bisitatzen zituen gotorlekuak. Haren txanponetan gerra irudiak bake irudiak bezain sarri agertzen ziren. Bakea indarraren bidez (mehatxuaren bidez ere) zen haren leloa.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Hadriano

Datuak: Q1427
Multimedia: Hadrianus / Q1427

[1] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

[1]

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantios eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.