José Urkullu

Wikipedia, Entziklopedia askea
José Urkullu
Bizitza
JaiotzaBilbo, 1790
Herrialdea Bizkaia, Euskal Herria
HeriotzaLisboa1852ko ekainaren 8a (61/62 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakidazlea

José Urkullu Baterruri (Bilbo, 1790Lisboa, Portugal, 1852ko ekainaren 8a) euskal herritar idazle, matematikari, pedagogo, gramatikari eta itzultzailea izan zen.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mateo Urkullu Sámano Santurtzin 1741ean jaiotako merkatari eta itsas-kapitain aita eta Josefa Baterruri ama izan zituen. Armadan sartu eta infanterian kapitain izendatu zuten. 1818tik aurrera eta Hirurteko Liberalean (1820-1823) zehar liberalismoaren aldeko antzerki-lan ugari idatzi zituen. Margarida Allen britainiar-portugesa ezkondu eta alaba bakarra izan zuten: 1822ko uztailean jaiotako María da Glória Urkullu Allen. Cádizko Konstituzioa 1823an kendu zutenean, Londresera erbesteratu zen. Bertan itzultzaile moduan lan egin zuen Rudolph Ackermann alemaniar inprimatzailearentzat. Fernando VII.a 1834an hil zenean, Iberiar Penintsulara itzuli eta Portugalen bizi zen non Pedro I.aren aldeko panfleto bat idatzi zuen. 1851n Espainiara pasa arren, hurrengo urtean Lisboan hil zen.

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzerki-lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Motezuma, tragedia en cinco actos (Valentzia, 1818)
  • Porlier en su última hora (Coruña, 1820)
  • La sombra de Acevedo. Drama alegórico en un acto (Coruña, 1821)

Historia eta Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Relación histórica de los acontecimientos más principales ocurridos en La Coruña, y en otros puntos de Galicia, en febrero y marzo de este año con el objeto de restablecer la Constitución política de la Monarquía española, que felizmente rige (Coruña, 1820)
  • Cantata pelo motivo dela visita deida a... Porto... por María II, e... Pedro... sua Augusta Espoza (Porto, 1834)

Itzulpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • La gastronomía o los placeres de la mesa (Valentzia, 1820), Joseph Berchouxen poema didaktiko frantziarraren itzulpena.
  • Victor Hugo, Angelo, tirano de Padua: drama em tres jornadas, Porto, 1836.
  • Cuentos de duendes y aparecidos, Londres, 1825.

Lan didaktikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Catecismo de mitología (Londres, s.a.)
  • Catecismo de Aritmética comercial (Londres, 1825)
  • Catecismo de Geometría (Londres, 1825)
  • Catecismo de Historia Natural (Londres, 1826)
  • Catecismo de Astronomía (Londres, ¿1826?)
  • La nueva muñeca o el aguinaldo de la abuela (Londres, 1826)
  • Lecciones de moral, virtud y urbanidad (Londres, 1826)
  • Catecismo de retórica (Londres, 1826)
  • Tratado elemental de Geografía Astronómica, Física, Histórica ou política, antiga e moderna (Porto, 1835-39)
  • Gramática inglesa para uso dos portugueses (Porto, 1840)
  • Prospecto del Instituto Colegio de Vizcaya (Bilbao, 1851)
  • Discurso inaugural pronunciado en la solemne apertura del Colegio General de Vizcaya (Bilbao, 1852)
  • Gramática inglesa reducida a veinte y dos lecciones (Londres 1825, Madril 1853)

Narratiba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Los tiempos de los Reyes Católicos D. Fernando y Doña Isabel desde 1450 hasta 1500 en once novelas históricas (Londres, 1840)
  • Cuentos de duendes y aparecidos (Londres, 1825)
  • Las hijas de Flora: ó Novelas americanas Londres: Ackermann, 1837.