Monroe doktrina
Monroe doktrina 1823ko abenduaren 2an James Monroe estatubatuar presidenteak hasitako politika bati deritzo. Doktrina horren arabera, AEBek erasotzat hartuko zuten europar gobernuek Ameriketako herrialdeak kolonizatu edo horien barne politikan eragin nahi izatea, eta eragotziko zuten.
Monroe doktrinak adierazten duenez, mendebaldeko lurraldeak jada ez zeuden prest europar herrialdeek kolonizatuak izateko eta, AEBek Europako barne gaietan eragina ez zuten bezala, AEBek europarrengandik berdina espero zuten Ameriketan. Doktrina eman zuten Amerikako hainbat herrialde Espainiatik independizatzen ari zirenean: Trafalgarko guduaren ondoren (1805), Ingalaterrari Atlantiko mendebaldea ireki zitzaion lehiarik gabe Espainiaren kaltetan, eta beldurrez ziren berriki askatasuna lortutako Ameriketako herrialdeak Ingalaterraren edo beste botere inperialisten kolonia bihur zitezkeela. Kontrako erantzunak, ordea, berehala heldu ziren: 1821ean, Errusiak Ipar Amerikako ipar-mendebaldeko (Alaska eta kostaldeko lur-zerrenda bateko) portuetara hurbiltzeko debekua ezarri zuten, baita lurralde horren gaineko nagusitza aldarrikatu ere.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
James Monroe presidente estatubatuarrak kongresuaren aurrean aurkeztu zuen lehenengo aldiz doktrina hau. AEBen atzerri politikaren norabidea zehaztu zuen, eta denboran zehar iraun du. Calvin Coolidgek, Herbert Hoover-ek, John F. Kennedyk eta beste batzuek aldarrikatu dute.
Roosevelten korolarioa Monroe doktrinari gehitu zitzaion (Theodore Roosevelt presidente zela) europar influentzia Latinoamerikan geldiarazteko ekintza militarrak hartuko zituztela azpimarratzeko.
Monroek ez zuen sekula imajinatuko berak ateratako doktrina hark ia bi mende iraungo zituenik aldaketa oso gutxi edukita. Helburu nagusitzat zuen Latinoamerikako herrialdeak Europako interbentzioetatik eta kontroletik kanpo mantentzea. Doktrinak zioenez, Europa eta Amerika influentzia esfera desberdinak ziren, independente eta askeak ziren herrialdeek osatzen zutelako. Doktrina hori esaldi batez laburtu ohi da: “Amerika amerikarrentzat” alegia. Doktrina honek britainiarren onespena izan zuen aldi batzuetan, beraien Pax Britannica edo itsasoetan nagusitza mantentzeko politikarekin bat zetorrelako. Errealitatean industrian gorakada handia zuten britainiarrek nahi zutena amerikar herrialde berriekin komertzioa ahalbidetzea zen, espainiar politiken aurka zetorrena.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q181026
Multimedia: Monroe Doctrine / Q181026