Tarot

Etorkizuna igartzeko erabiltzen diren karten multzoa. Ohiko karta-jokokoak baino gehiago dira, eta horietako batzuek pertsonaia eta ikur bereziak irudikatzen dituzte. Jatorria Italian du, XIV. mendean.

Tarota 78 kartaz dago osatua, eta horien artean esoteristek ezberdindu egiten dituzte arkano nagusiak eta arkano txikiak.

Arkano nagusiak 22 dira. Arkano hitzak berak "gordeta dagoen zerbait" esan nahi du. Esoteristen arabera, arkano nagusietan gizaki bezala ditugun ezaugarri sakonak islatzen dira.

Bestalde arkano txikiak ditugu, 56 dira, eta ohiko lau palotan banatuta daude: urreak, kopak, ezpatak eta bastoiak. Palo bakoitzak bizitzaren hainbat alderdiren berri eman dezake, esate baterako, urreek mundu materialari buruzkoa, kopek emozioei buruzkoa, ezpatek espiritualtasun eta ezagutzaren eremuari buruzkoa, eta, azkenik, bastoiek sexu eta sormenari buruzkoa.

Tarot karta-sorta ugari dauden arren, mundu mailan gehien erabiltzen dena Marseillakoa da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ohiko sorta (ez Tarotekoak) Europa kristauan agertu ziren Iberiar penintsulako erresumetan (ziurrenik arabiarrek ekarri zituzten Ekialdetik) Bartzelonan debekatu zituzten 1310ean.^[1]

Tarotari buruzko lehen erreferentziak XV. mendean agertu ziren Italian. Sortarik zaharrena Filippo María Visconti (1412-1447) Milango dukearen tarota da, egun Yale unibertsitateko liburutegian dagoena. Gaur egun Visconti-Sforza karta-sorta deitzen zaio, bere alaba Bianca Maria ondorengoa izango zenarekin, Francesco I.a Sforza dukearekin, ezkontzea ospatzeko seguruena.^[2]

Zenbait autoreren arabera ijitoak izan ziren tarot zabaldu zutenak Europan zehar. Horrela tarotak lortuko zuen Inkisizioa saihestea, ijitoak ez baitziren jurisdikzio inkisitorialaren lehentasunezko helburuak. Bide horretatik praktika esoteriko ezagunak jazarpenetik eta sutatik ihes egitea lortu bide zuten. Baina ijitoak Europara iritsi zirenean tarota ezaguna zen.

Arkano Nagusiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

22 arkano nagusiei triunfo izena ematen zaie (atouts frantsesez eta atutti italieraz). Arkano bakoitza izaera arketipiko baten isla da, sinbolismo handiarekin. Karta-sorta batzuetan zenbaki erromatar bat edota izen bat ager badaiteke ere, zaharrenetan ez dira kartan agertzen. Sorta desberdinak badaude ere aurredefinitutako ordenari jarraitzen diote denek:^[3]

Zenbakia	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	XIII	XIV	XV	XVI	XVII	XVIII	XIX	XX	XXI	O
Irudia
Izena	Aztia	Ama santua	Enperatriza	Enperadorea	Aita santua	Maitaleak	Orga	Justizia	Eremita	Zoriaren gurpila	Indarra	Urkatua	Heriotza	Neurritasuna	Deabrua	Dorrea	Izarra	Ilargia	Eguzkia	Auzia	Mundua	Eroa
Marsellako Tarot	Le Bateleur	La Papesse	L'Impératrice	L'Empereur	Le Pape	L'Amoureux	Le Chariot	La Justice	L'Hermite	La Roue de Fortune	La Force	Le Pendu	L'Arcane sans nom (La Mort)	Tempérance	Le Diable	La Maison Dieu	L'Étoile	La Lune	Le Soleil	Le Jugement	Le Monde	Le Mat
Rider Waite	The Magician	The High Priestess	The Empress	The Emperor	The Hierophant	The Lovers	The Chariot	Justice	The Hermit	Wheel of Fortune	Strength	The Hanged Man	Death	Temperance	The Devil	The Tower	The Star	The Moon	The Sun	Judgement	The World	The Fool
Visconti-Sforza	il bagatto	la papessa	l'imperatrice	l'imperatore	il papa	gli amanti	il carro	la giustizia	il tempo (l'eremita)	la ruota della fortuna	la forza	l'appeso	la morte	la temperanza	il diavolo	la torre	la stella	la luna	il sole	il giudizio	il mondo	il matto
Esanahia	Hasiera, talentua, enpresa berria; pertsona gaztea, ikaslea; baita jokalari edo iruzurgile bat ere.	Isiltasuna, ezagutza, zorroztasuna; adineko emakumea; bakardadea, pazientzia.	Emankortasuna, sedukzioa, sormena, sortzea; artista bat, nerabe bat.	Agintea, egonkortasun materiala, boterea; nagusia, aita, enpresaburua, finantza-unea.	Fedea, espiritualtasuna, komunikazioa; adineko gizona, apaiza, maisua, gidaria.	Batasuna, maitasuna, edertasuna; lagunak, anai-arrebak, maitasun-triangelua.	Garaipena, arrakasta, ekintza; gizon ausarta, maitalea, bidaia.	Ausardia, indarra, energia sortzailea; sena, haserrea.	Bakardadea, krisia, zuhurtzia; adineko gizona, maisua, aitona.	Zikloaren amaiera, hasiera berria, destinoaren bira.	Perfekzioa, oreka; ama, haurdunaldia, epaitzea, debekatzea.	Etenaldia, zalantza, introspekzioa; itxarotea, sekretua, haurdunaldia.	Eraldatzea, suntsitzea, garbitzea; indarkeria.	Sendabidea, harmonia, moderazioa, babesa; aldaketa, oreka.	Tentazioa, desira, sormena; sexualitatea, fantasiak, diru-kontuak.	Askapena, eklosioa, irekitasuna; alaitasuna, argitara ateratzen diren sekretuak.	Zortea, arazketa, emankortasuna, haurdunaldia, dohainak.	Loa, gaua, sekretua, intuizioa; feminitatea, maitasuna, irudimena.	Aro berria, arrakasta, maitasun solidarioa; haurtzaroa.	Jainkotiarra deitua, batasuna, familia, bokazioa, jaiotza.	Erabat egitea, osotasuna, aintzatespena; adostasuna, batasuna, haurdun dagoen emakumea. Materialaren eta espiritualaren arteko lotura.	Izena du, ez du zenbakirik. Kaosa irudikatzen du, indar sortzailea potentzian; eromena, askapena ere bai, bidaia luzea.

Arkano txikiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

56 karta dira eta sorta batzuetan ohiko paloak erabiltzen dira, adibidez Minchiate karta-sorta, baina beste batzuetan aldatzen dira. 1etik 10era zenbatzen direnei figurak gehitu behar zaizkie: txota, zaldia, erregina eta erregea. Sorta batzuetako paloak karta espainolekin bat datoz eta beste batzuk karta frantsesekin. Esanahiari lotuta, ezpatak nobleziari dagozkio, bastoiak nekazariei, kopak kleroari eta urreak merkatariei.

Adibide gisa lauko koparen edo bosteko koparen esanahiak kontsulta daitezke.

Jaurtialdiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kartak botatzen dituzten pertsonek adina modu daude kartak "botatzeko"; hala ere, badira forma komun batzuk, beste askoren artean:

Iragana, oraina eta etorkizuna: batzuetan gutunak lerro batekin antolatzen dira instantzia bakoitzerako, beste batzuetan zirkuluetan jartzen dira eta batzuek, minimalistek, hiru kartatan bakarrik irakurtzen dituzte.

Oinak edo burua: karta berak interpretazio desberdina izan dezake.

Erretratua edo aliatua: une honetan gertatzen zaigunaren edo sentitzen dugunaren "argazkia" deskribatzeko gutun bakarra ateratzen da. Aholku bat ere eska daiteke, eta ateratzen den gutunak emango digu.

Bai ala ez?: gutun bakar bat ere ona edo txarra den arren, hemen erantzuna baiezkoa edo ezezkoa da. Negozio batean ondo joango zaidan jakin nahi badut eta Deabrua ateratzen bazait, erantzuna bistakoa da. Maitasunean bat datozen jakin nahi badut, Izarra edo Mundua iragarpen onak dira.^[3]

Interpretatzeko mezuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erlijioez, sekretu enkriptatuez eta haien jatorriaz haratago, Taroten irakurketa batek gure misterioetako asko erakuts diezazkiguke. 22 arkano nagusiz osatua ("arkano" misterioaren sinonimoa da), ezkerretik eskuinera jarriak eta zenbakitze progresiboarekin Izaki, kontzientzia edo arimaren osotasuna marrazten dute, Zodiakoa bezalako beste praktika batzuetan ere gertatzen den bezala.

Tirada batean, Eroa, zenbakirik gabeko arkanoa, erabateko askatasuna irudikatzen du, energia sortzailea bere egoerarik puruenean, jatorrizko kaosa, ondoren ezagutzen den ordena sortuko dena. Mundu-mailan, gutun honek eromena adieraz dezake, bizitzaren etapa nahasia, baina baita abiapuntua ere.

4. arkanoak, Enperadoreak, egonkortasun ia perfektuaz hitz egiten du, Izakiak mundu materialean duen autoritateaz. Botere-figura bat adieraz dezake, oso gizon prestua, edo finantza-une on bat marka dezake.

Aita Santuak, atzetik datorkion gutunak, zerurantz altxatzen du bere erakuslea, inork ez dezan espiritualtasuna ahaztu. Adineko gizon bati buruz hitz egin dezakezu, gidari bati buruz, maisu bati buruz.

Bere aldetik, 10. arkuak, La Rueda de la Fortuna izenekoak, biradera biratzen du beste plano batean sartzeko, guk uste ez bezala.

Lehen zatiko giza irudiek La Papisa (2an), La Emperatriz (3an) edo Justizia (8an) bezalako emakumeak hartzen dituzte. Beste irudi konplexuagoak dira Izenik Gabeko Arkanoa (13. gutuna, askok Heriotza deitzen dutena), erronka berriak markatzen dituena, zaharrarekin hausteko deia egiten duena, iraganarekin hausteko deia egiten duena (bere segak markatzen duen bezala), baina haustura bat ere ekar dezake, errotiko eraldaketa; Torrek (16), tximista batek zatitua, eraikitzen ari ginen definizio eta eskema zurrunetatik ihes egitea adierazten du (baita askapena edo sekretua ere).

Munduak, 21 arkanoak, bere barnean hartuko gaitu bidaiaren amaieran, non emakume gazte eta eder batek erabateko errealizazioa eta unibertsoarekiko erabateko komunioa irudikatzen duen, aingeru batek eta arrano batek zeruan babestua, eta lehoi eta idi batek lurrean. Materiala eta espirituala bat egiten dira harmonia perfektuan bizi gaitezen, sinpre, eternalki.

Maitasunari, ideiei, materialari eta sormenari buruzko begirada zabaltzen duten 56 arkano txikiekin batera, Tarot-en jakinduria eskuzabalak eguneroko bizitzako gai puntualei buruz gidatzen gaitu, baina azken helburua osotasun baten parte bezala ikusi ahal izatea da.

Tirada osoarekin edo erantzun bakar baten bila, gure iragana ulertzeko, oraina onartzeko edo etorkizuna iragartzeko, ehun urteko praktika misteriotsu horrekiko gizakiaren lilura ez da inoiz modatik pasatuko.^[3]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Michael Dummett, The Game of Tarot (Duckworth 1980)
Michael Dummett i John McLeod, A History of Games Played with the Tarot Pack (Edwin Mellen Press, 2004)