Ursula K. Le Guin

Ursula K. Le Guin
	; (2009) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ursula Kroeber
Jaiotza	Berkeley (Kalifornia), 1929ko urriaren 21a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Berkeley (Kalifornia); Portland
Heriotza	Portland, 2018ko urtarrilaren 22a (88 urte)
Hobiratze lekua	ezezaguna
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Aita	Alfred Louis Kroeber
Ama	Theodora Kroeber
Ezkontidea(k)	Charles Le Guin (1953ko abenduaren 22a - 2018ko urtarrilaren 22a)
Anai-arrebak	ikusi Karl Kroeber;
Hezkuntza
Heziketa	Harvard Unibertsitatea ; Radcliffe College (en) ; Columbia Unibertsitatea 1952) Arte-masterra ; Berkeley High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, gidoilaria, itzultzailea, eleberrigilea, poeta, autorea, literatura-kritikaria, zientzia-fikzio idazlea, emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea, haur literatura idazlea, kazetaria eta prosalaria
Enplegatzailea(k)	Kaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn
Lan nabarmenak	ikusi Earthsea series (en) ; The Left Hand of Darkness (en) ; The Dispossessed (en) ; The Eye of the Heron (en) ; Malafrena (en) ; The Beginning Place (en) ; Always Coming Home (en) ; Annals of the Western Shore (en) ; Lavinia (en) ; Catwings (en) ; The Language of the Night (en) ; Dancing at the Edge of the World (en) ; Steering the Craft (en) ; The Word for World Is Forest;
Jasotako sariak	ikusi Margaret Edwards Award (2004) : A Wizard of Earthsea (en) , The Left Hand of Darkness (en) , The Tombs of Atuan (en) , The Farthest Shore (en) , The Beginning Place (en) , Tehanu (en) ; Prometheus Award - Hall of Fame (1993) : The Dispossessed (en) ; Grand Prix de l'Imaginaire (2008) : Four Ways to Forgiveness (en) ; Hugo Award for Best Short Story (1974) : The Ones Who Walk Away from Omelas (en) ; Hugo Award for Best Novelette (1988) : Buffalo Gals, Won't You Come Out Tonight (en) ; Janet Heidinger Kafka Prize (1985) : Always Coming Home (en) ; Prometheus Award (1993) : The Dispossessed (en) ; PEN/Malamud Award (2002) ; Otherwise Award (1994) : The Matter of Seggri (en) ; Locus Award for Best Short Story (1975) : The Day Before the Revolution (en) ; Otherwise Award (1996) : Mountain Ways (en) ; Locus Award for Best Short Story (1983) : Sur (en) ; Locus Award for Best Short Story (2002) : The Bones of the Earth (en) ; Hugo Award for Best Novel (1970) : The Left Hand of Darkness (en) ; Hugo Award for Best Novel (1975) : The Dispossessed (en) ; Locus Award for Best Science Fiction Novel (2001) : The Telling (en) ; Nebula Award for Best Novel (1969) : The Left Hand of Darkness (en) ; Nebula Award for Best Novel (2008) : Powers (en) ; Nebula Award for Best Novel (1990) : Tehanu (en) ; Pilgrim Award (1989) ; World Fantasy Award for Life Achievement (1995) ; Nebula Award for Best Novel (1974) : The Dispossessed (en) ; World Fantasy Award for Best Novella (1988) : Buffalo Gals, Won't You Come Out Tonight (en) ; Hugo Award for Best Novella (1973) : The Word for World Is Forest; Endeavour Award (2002) : Tales from Earthsea (en) ; Endeavour Award (2001) : The Telling (en) ; Locus Award for Best Novel (1972) : The Lathe of Heaven (en) ; Locus Award for Best Novel (1975) : The Dispossessed (en) ; Damon Knight Memorial Grand Master Award (2003) ; Nebula Award for Best Novelette (1995) : Solitude (en) ; Locus Award for Best Fantasy Novel (1991) : Tehanu (en) ; Nebula Award for Best Short Story (1974) : The Day Before the Revolution (en) ; Newbery Honor (1972) : The Tombs of Atuan (en) ; Locus Award for Best Fantasy Novel (2009) : Lavinia (en) ; World Fantasy Award for Best Novel (2002) : The Other Wind (en) ; Library of Congress Living Legend (2000ko apirila) ; Fulbright Scholarship ; Otherwise Award (1995) : The Left Hand of Darkness (en) ; Locus Award for Best Collection (1976) : The Wind's Twelve Quarters (en) ; Locus Award for Best Collection (1983) : The Compass Rose (en) ; Locus Award for Best Collection (1996) : Four Ways to Forgiveness (en) ; Locus Award for Best Collection (2002) : Tales from Earthsea (en) ; Locus Award for Best Collection (2004) : Changing Planes (en) ; Premio Gigamesh (1984) : The Dispossessed (en) ; Science Fiction and Fantasy Hall of Fame (2001) ; Ken Kesey Award for Fiction (2014) : The Unreal and the Real (en) ; Emperor Has No Clothes Award (2009) ; Hugo Award for Best Related Work (2017) ; Hugo Award for Best Related Work (2018) ; Ditmar Award ; Ignotus Award for Best Non-Fiction Book ; Rhysling Award ; National Book Award (1973) : The Farthest Shore (en) ;
Influentziak	Virgilio, Philip K. Dick, Virginia Woolf, Jack Vance, Carl Gustav Jung, Lord Dunsany, Herbert George Wells, Piotr Kropotkin, William Shakespeare, Zhuangzi, Lev Tolstoi, J. R. R. Tolkien, Jorge Luis Borges, Emma Goldman, Aliceren abenturak Lurralde Miresgarrian, Paul Goodman (en) eta Lao Tzu
Kidetza	Phi Beta Kappa Elkartea; Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia
Genero artistikoa	zientzia-fikzioa; fantasia; feminist science fiction (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Taoismoa
	ursulakleguin.com

Ursula Kroeber Le Guin, Ursula K. Le Guin izenaz ezaguna, (ˈɜːrsələ_ˈkroʊbər_lə_ˈɡwɪn ahoskatua);^[1] (Berkeley, Kalifornia, AEB, 1929ko urriaren 21a - 2018ko urtarrilaren 22a^[2]) estatubatuar idazlea izan zen, batez ere fikziozko bere lan espekulatiboengatik eta, bereziki, zientzia-fikziozko literaturako lanengatik, Terramar fikziozko munduan girotutakoak, hala nola, Ekumen zientzia-fizkio sailagatik. Bere lehen lana 1959an argitaratu zuen eta bere ibilbide literarioak ia hirurogei urte iraun zuen, hogei eleberri baino gehiagorekin eta ehun kontakizun labur baino gehiagorekin, poesia, saiakera, literatur kritika, itzulpenak eta haurrentzako liburuez gain.^[3]

Theodora Kroeber idazlearen eta Alfred Kroeber antropologoaren alaba izan zen. Frantsesez maisutza lortu ondoren, doktoretza ikasketak hasi zituen, baina 1953an Charles Le Guin historialariarekin ezkondu ondoren utzi zituen. 1950eko hamarkadaren amaieran hasi zen lanaldi osoan idazten, eta arrakasta komertzial eta kritiko handia lortu zuen A Wizard of Earthsea (1968), eta The Left Hand of Darkness (1969) lanekin, Harold Bloom kritikari estatubatuarrak bere maisulan gisa deskribatu zituenak. The Left Hand of Darkness lanarekin Hugo saria eta eleberririk onenaren Nebula saria lortu zituen, sari biak lortu zituen lehen emakumea.^[4]

Antropologia kulturalak, taoismoak, anarkismoak, feminismoak eta Carl Jungen idatziek eragin handia izan zuten bere obran. Bere istorioetako askok antropologoak edo kultura-behatzaileak erabili zituzten protagonista gisa, eta posible da bere lan batzuetan orekari eta harmoniari buruzko ideia taoistak identifikatzea. Sarritan fikzio espekulatiboaren ohiko klixe batzuk azpiratu zituen, hala nola, Terramarren azal iluneko protagonisten erabilera, eta bere liburu batzuetan ohikoak ez diren baliabide estilistiko edo estrukturalak ere erabili zituen, hala nola Always Coming Home (1985) lan esperimentala. Gai sozial eta politikoek, hala nola generoak, sexualitateak eta adin nagusitasunak, leku nabarmena hartu zuten bere obran, eta egitura politiko alternatiboak aztertu zituen kontakizun askotan, hala nola The Ones Who Walk Away from Omelas (1973) parabolan eta eta The Dispossessed (1974) eleberrian.

Bere lanak eragin handia izan zuen fikzio espekulatiboaren alorrean, eta literatur kritikaren arreta handia jaso du. Sari eta errekonozimendu ugari jaso zituen. Bere sarien artean zortzi Hugo sari, sei Nebula eta hogeita bi Locus daude. 2003an, Estatu Batuetako zientzia-fikziozko eta fantasiazko idazleen elkarteak Maisu Handi gisa ohoratu zuen bigarren emakumea izan zen. Estatu Batuetako Kongresuko Liburutegiak «legenda bizia» izendatu zuen 2000. urtean, 2014an Estatu Batuetako Letren Kontribuzio Bereizgarriagatik Domina jaso zuen eta 2017an Arteen eta Letren Estatu Batuetako Akademiako kide izendatu zuten. Idazle askorengan izan zuen eragina, hala nola Salman Rushdie, David Mitchell, Neil Gaiman edo Iain Banksengan. 2018an hil ondoren, John Clute idazle eta kritikariak Le Guin "ia mende erdiz AEBetako zientzia fikzioaren buru" izan zela idatzi zuen, eta Michael Chabon idazleak "bere belaunaldiko idazle estatubatuar garrantzitsuena" zela esan zuen.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Intelektualen familia batean jaio zen. Bere gurasoak Alfred L. Kroeber eta Theodora Kracaw ziren, antropologia eta etnologia alorrean aritu ziren, eta horrek badu bere garrantzia Ursula K. Le Guinen ibilbide literarioaren ezaugarri batzuetan^[5]. idazle bokazioa aurkeztu zuen txikitatik, eta etxean izan zuen hainbat mito eta elezaharren ezagutza.

Ikasketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Filologia ikasketak egin zituen, frantziar eta italiar literaturan espezializatuz. Fulbright beka lortu zuen, Frantzian ikasi ahal izateko. Europan ezagutu zuen bere senarra izango zena, Charles Le Guin, Portlandeko unibertsitateko historia irakaslea bihurtuko zena. Senar-emazteak Georgiara (AEB) joan ziren gero bizitzera, eta Ursula frantses irakasle gisa aritu zen Mercer Unibertsitatean.

Literaturako ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ordurako, idatziak zituen argitaratu gabeko bost eleberri, baina 1964an argitaratu zuen lehen obra, Eskandinaviako Odinen mitoan oinarritutako eleberria: "Rocannonen mundua". Liburu hark izan zuen harrera onak bultzaturik, beste eleberri batzuk ere argitaratu zituen: "Erbeste planeta" (1966), "Ilusioen hiria" (1967), "Iluntasunaren ezkerreko eskua" (1969), "Basoa da munduren hitza" (1972) eta "Behartsuak" (1974).

Fantasiazko kontakizunak ez ezik, haur-literatura ere landu du Ursulak, eta arlo horretako sari nazionala ere irabazi zuen "Itsaslurreko liburuak" trilogiako hirugarren liburuarekin: "Itsasertz urrunena" (1972). Azken liburuen artean, aipagarriak dira: "Beti itzultzen da etxera" (1985), "Koartzaren begia" (1991) eta "Arrain-zopa" (1992), "Kontakizuna" (2000) "Lavinia" (2008) eta Terramar saileko kontakizunak.

Zientzia fikzioan, emakumezkoen rola nabarmentzen[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hainbat sari jaso ditu, eta SFWA Estatu Batuetako Zientzia Fikzio eta Fantasia Idazleen Elkartearen Grand Master titulua eskuratu zuen lehen emakumezkoa izan zen.

Genero honetan eman zituenean lehen urratsak, oso alor maskulinizatua zen. Adibidez, Alice Bradleyk, Le Guinekin ia batera hasi zen emakume urrietako batek, bere generoa ezkutatu behar izan zuen luzaroan James Tiptree jr. ezizenaren pean^[5].

Bibliografia aukeratua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

A Wizard of Earthsea, 1968
The Tombs of Atuan, 1971
The Farthest Shore, 1972
Tehanu: The Last Book of Earthsea, 1990
Tales from Earthsea, 2001 (narrazio laburrak)
The Other Wind, 2001
Rocannon's World, 1966
Planet of Exile, 1966
City of Illusions, 1967
The Left Hand of Darkness, 1969
The Dispossessed, 1974
The Word for World is Forest, 1976 (euskarazko itzulpena, Oihan hitzean mundua, Amaia Apalauzak euskaratua eta Igela argitaletxeak 2021ean argitaratua)^[6].

Four Ways to Forgiveness, 1995
The Telling, 2000
The Lathe of Heaven, 1971
The Wind's Twelve Quarters, 1975
Orsinian Tales, 1976
The Eye of the Heron, 1978
The Beginning Place, 1980
The Compass Rose, 1982
Always Coming Home, 1985
Annals of the Western Shore, 2004-2007
Lavinia (eleberria), 2008

Irudi galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Le Guin, Ursula. How to Pronounce Me. .
↑ «Ursula K. Le Guin idazlea hil da» Berria 2018-1-24.
↑ (Ingelesez) «Ursula K. Le Guin | Biography, Books, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
↑ (Ingelesez) «Ursula K. Le Guin» Britannica Kids (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
↑ ^a ^b Zaldua, Iban. (). «Ursula K. Le Guin, azken klasikoa» Oharrak & Hondarrak (Noiz kontsultatua: 2018-07-18).
↑ https://www.igela.eus/liburua/oihan-hitzean-mundua/

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Ursula K. Le Guinen web-orria.
Ursula K. Le Guinen kontakizun labur bat: "Zergatik dira estatubatuarrak herensugeen beldur". (xerezade.org; audioa).
Jauregi, Joannes, Le Guinen munduak, BERRIA (2022-03-06)

Datuak: Q181659
Multimedia: Ursula K. Le Guin / Q181659

[pronounce-1] Le Guin, Ursula. How to Pronounce Me. .

[2] «Ursula K. Le Guin idazlea hil da» Berria 2018-1-24.

[3] (Ingelesez) «Ursula K. Le Guin | Biography, Books, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).

[4] (Ingelesez) «Ursula K. Le Guin» Britannica Kids (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).

[:0-5] Zaldua, Iban. (). «Ursula K. Le Guin, azken klasikoa» Oharrak & Hondarrak (Noiz kontsultatua: 2018-07-18).

[6] ttps://www.igela.eus/liburua/oihan-hitzean-mundua/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]