Bihotz-biriketako bizkortze

Wikipedia, Entziklopedia askea
Berpizte kardiopulmonar» orritik birbideratua)
Ohar medikoa
Ohar medikoa
Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.
Bihotz-biriketako bizkortze
Deskribapena
Motaresuscitation (en) Itzuli
lehen laguntzak
Identifikatzaileak
MeSHD016887

Bihotz-biriketako bizkortzea[1] (BBB) edo berpiztea larrialdietako prozesu bat da, pertsona batek arnasteari edo bihotzeko taupadak izateari uzten dioenean egiten dena. Larrialdia bihotz-infartu baten ondorioa izan daiteke, edo deskarga elektriko batena, itoaldi batena edo bihotzaren gelditzea eragiten duen beste edozein gertaerarena.

Prozesuaren funtsa bihotz inguruan etengabeko sakada erritmikoak ematean datza. Berpiztea lortzeko sorosleak eman beharreko sakada-maiztasuna 120 sakada minutuko izan behar da[2]. Helduen kasuan bi aireztapen egin behar dira 30 sakadako, eta umeen eta bularreko umeen kasuan berriz, 2 aireztapen 15 sakadako[2]. Hori egiten jarraitu behar da nekatu arte , edo biktima arnasten hasi arte, edo laguntza espezializatua iritsi arte.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pasa den mendeko berrogeita hamarreko hamarkadan, Peter Safar eta James Elan-ek ahoz ahoko arnasketaren kontzeptua garatu zuten.

Geroago, 1960an, Willian B. Kouwenhoven[3], Guy Knickerbocker eta Jim Jude-k masaje toraxikoaren abantailak deskribatu zituzten zirkulazio artifiziala eragiteko orduan[4]. Beranduago, Safar-ek BBB protokoloa ezarri zuen[5], eta ordutik aurrera prozesu hori aldatuz joan da urteen eta ikerketa berrien poderioz.

Pasa den mendearen bukaera aldean, 1991-2000 bitartean, sorosleak 15 sakada eta 2 arnasketa txandakatzen ohi zituen helduen eta zortzi urtetik gorako umeen kasuan; 60 sakada minutuko maiztasunarekin egiten zituen. Umeen kasuan, hasieran lau arnasketa egiten ziren, eta ondoren bost sakada txandakatzen ziren arnasketa bakoitzarekin. Bakarrik zegoen sorosleak, minutu batez BBBa egiten zuen laguntza eskatu aurretik; gutxienez bi sorosle egonez gero, bost sakada txandakatzen zituzten arnasketa batekin, bai heldu eta baita umeetan ere.

Bi milagarren urtean, “bihotz-masaje” kontzeptuaren ordez, “torax-sakada” kontzeptua hasi zen erabiltzen. Gaur egun, sakada-maiztasunak bateratu egin dira: 100 minutuko, edozein adinetarako. Umeen kasuan bakarrik egiten dira bi arnasketa hasieran. Bakarrik dagoen sorosleak, lehenik eta behin alerta-abisua ematen du, eta ondoren, BBBa egin; zortzi urte baino gazteago diren umeen kasuan, itotze-kasuetan eta intoxikazio-kasuetan izan ezik, BBBa minutu batez burutu ondoren egiten da alarma-deia. Bi sorosle daudenean, 30 sakada eta 2 arnasketa txandakatzen dira.

Bihotz-biriken berpiztea hasi aurretik egin beharrekoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bihotz-geldialdien kasuan, gakoa da tratamendu azkarra abiaraztea. Edozein tratamendurekin hasi aurretik, benetan bihotz-geldialdi bat dela baieztatu behar da. Horrela ez bada, ez da bihotz-biriken berpiztea burutu behar.

Biktimak arnasketarik duen frogatu.

Lehenik eta behin, bihotz-geldialdia duela susmatu den pertsonarengana hurbildu eta ea ondo dagoen galdetu behar zaio. Erantzunik jaso ezean, lehenengo bultzada txikiak  eman behar zaizkio erreakzioren bat eragiteko helburuarekin, eta ondoren, atximur egin behar zaio. Erreakziorik nabaritzen ez bada, laguntza eskatu eta larrialdietara dei behar da segidan.

Ondoren, arnasketaren balorazioa burutu behar da. Jarraitu beharreko pausoak hauexek dira:

  • Entzun, ea arnasketarik dagoen.
  • Sentitu, ea arnasten duen eta toraxa mugitzen den.
  • Ikusi, ea toraxa mugitzen den gora eta behera.

Arnasketa dagoela ondorioztatzen bada, ez da bihotz-biriken berpiztea burutu behar, nahikoa baita pertsona segurtasunezko albo-posizioan jartzea, laguntza iritsi arte. 

Arnasketarik ezean, orduan hasi ahalko da bihotz-biriken berpiztearekin.

Bihotz-biriken berpizte-prozesua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskuen posizioa bularrean. Eskuak elkarturik toraxaren erdian jartzen dira, sabelaren goialdean.

Sorosle bakarra badago, 30:2 sakada:aireztapen maiztasuna gomendatzen da[2], hau da, bi aireztapen 30 sakadako, bai heldu eta baita umeen kasuan ere. Bi sorosle badaude, helduetan maiztasun bera gomendatzen da, baina 15:2 erlazioa hobesten da umeetan[2]. Sorosle bat sakadez eta bestea aireztapenez arduratzea da hoberena, eta denbora bat pasatu ondoren ardurak txandakatzea, horrela nekea gutxiagotzeko eta denbora luzeagoan mantendu ahal izateko BBBa.

BBBa burutzeko posizioa. Besoak zuzen mantendu behar dira, sakadak bizkar mugimenduez burutzen dira.

Sakadak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakadek toraxa zanpatzen dute, horrela bularra konprimatzeko eta oxigenoa daraman odola gorputzetik mugiarazteko. Adinaren arabera sakaden indarra desberdina izan behar da:

  • Helduen eta zortzi urtetik gorako umeen kasuan, bularrezurra 5 cm bitartean jaitsi behar da[2].
  • Urtebete eta zortzi urte bitarteko umeen kasuan, bularrezurra 5 cm bitartean jaitsi behar da[2].
  • Urte bat baino gutxiagoko bularreko umeen kasuan, bularrezurra 4 cm bitartean jaitsi behar da[2].

Bularra konprimatzean, odol-hodiak ere konprimatzen dira; horrela odola gorputzean zehar bultzatzen da. Urteetan uste izan da konprimatzen zena bihotza zela, baina ez da horrela, bihotza sakonegi dago eta beraren funtzio bakarra odol-hodien jarioaren noranzkoa erregulatzea da.

BBBa egokiro burutu nahi bada, biktima gainazal gogor batean egon behar da, inoiz ez ohean edo gainazal bigun bat gainean.

Aireztapen artifiziala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aireztapen artifiziala BBBan oso erabilia den laguntza bat da. Zirkulazioa gelditzean, garunak eta bihotzak oxigeno-garraioa galtzen dute. Garun-lesioak bihotz-geldialditik hiru minutura hasten dira agertzen, eta ia ezinezkoa da bizirautea horrela zortzi minutu pasatu ondoren. Aireztapen artifizialarekin odola oxigenatzea lortzen da, zeren, odola zirkularaztean, oxigenoa azkarrago iritsiko baita organoetara, bizirauteko aukerak areagotuz.

Aireztapen artifiziala airea biktimaren biriketara bidaltzean datza, ahoz edo tresnaren batez. Tresna gabeko aireztapenaren kasuan (ahoz aho, ahotik sudurrera, edo ahotik aho eta sudurrera bularreko umeen kasuan) ematen den airearen oxigeno ehunekoa airekoaren nahiko antzekoa da (% 16 oxigeno du). Aireztapen-baloi bat erabiltzean, oxigenoaren ehunekoa % 21ekoa da eta  oxigeno-botila mediku baten kasuan ehunekoa askoz altuagoa da, % 100era iritsi arte.

Desfibrilagailuen partxeen posizioa.

Desfibrilagailua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «desfibrilagailu»

Bihotzak modu anarkikoan egiten ditu taupadak bihotz-geldialdia fibrilazio bentrikular baten ondorioa denean; horixe da, hain zuzen, helduen kasuan bat-bateko heriotzaren arrazoi nagusia. Bihotza desfibrilatzea da biktima salbatzeko modu bakarra (hau da, bihotza birsintonizatzea korronte jarraitua duen txoke elektriko baten bidez). Edozein soroslek egin dezake hori kanpo-desfibrilagailu automatiko baten bidez, edo mediku batek eskuzko desfibrilagailu batez.

Desfibrilazioa laguntza-zerbitzuei dei egin ondoren burutu behar da. Desfibrilagailu automatikoaren kasuan, sorosle batek sakadak egiten dituen bitartean beste desfibrilagailu baten bila joatea da hoberena (gaur egun espazio publiko ugaritan ari dira jartzen). Behin kanpo-desfibrilagailu automatikoa biktimaren ondoan dagoela, partxeak kendu eta bertan adierazten den posizioan (partxe bat ezker saihetsean eta bestea eskuin bularra baino apur bat gorago) jarri behar dira. Partxeak jarrita daudela, tresna piztu eta berak adierazten ditu jarraitu beharreko pausoak; periodikoki kalkulatzen du ea beharrezkoa den deskargarik ematea; horrela balitz, deskarga eman bitartean biktima ez ukitzeko esango du, eta amaitzean, sakadekin jarraitzeko gogoraraziko du.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Euskalterm: [Kardiologia Hiztegia] [2015]
  2. a b c d e f g «Highlights of the 2010 American Heart Association Guidelines for CPR and ECC» (PDF) American Heart Association.
  3. Kouwenhoven, W. B.; Jude, J. R.; Knickerbocker, G. G.. (1960). «Closed chest cardiac massage» JAMA (173): 1064-1068; 1960..
  4. Rosen medicina de urgencias : conceptos y práctica clínica. Elsevier Science 2003 ISBN 8481746371..
  5. Safar P.. (1968). «Cardiopulmonary resuscitation» World Federation or Societies of Anesthesiologists.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]