Bilboko Aste Nagusia

Bilboko Aste Nagusia
	Bilboko Aste Nagusian protagonista nagusia den Marijaia, jaien txupinazoaren unean, pregoilari eta txupinerarekin batera.
Tokia	Bilbo
Antolatzailea	Bilboko Udala eta Bilboko konpartsak
Mota	Kulturala
Hasiera	+/- abuztuaren 15
Amaiera	+/- abuztuaren 24
Data
Webgunea	www.bilbokokonpartsak.com

Bilboko Aste Nagusia Bizkaiko hiriburuko festa nagusiak dira. Bilboko konpartsak dira jaietako bultzatzaile historiko nagusiak, Bilboko Udalarekin batera, txosnen inguruan festagune zabala antolatzen dute. Jaietan, beste eragile batzuek ere parte hartzen dute.

1978an sortu ziren Mari Jaia, konpartsak eta Aste Nagusi parte hartzailea.^[1]

Urteekin gero kutsu erlijiosoa eduki ordez, festek eusten diote euren izaera herrikoi eta aldarrikatzaileari, izaera kultural, sozial eta politikoari atxikita. Mari Jaia da jaien sinbolo nagusia, Mari Puri Herrero margolariak 1978an Jaien Batzordearen eskariz asmatutako pertsonaia. "Badator Mari Jaia" da 1997tik jaietako abesti ofiziala, Edorta Jimenezen hitzak eta Kepa Junkeraren musika moldaketak dituena. Hori bai, jaien hasiera markatzen du Andra Mari egunak, (abuztuaren 15a), horren hurrengo larunbatean hasten baitira urtero.

Historiari dagokionez, mugarri tristea ezarri zuten 1983ko uholdeek, (abuztuaren 26an eta 27an), festak bertan behera utzi ez ezik, Euskal Herriko gizarte osoa astindu baitzuten.

Urtero, Bilboko Aste Nagusiko pregoilaria izendatzen dute, hirian ezaguna den edo hiriarekin lotura handia duen pertsona izaten da.

Bilboko Aste Nagusiko Txupineroa, aldiz, beti konpartsa bateko kidea da eta orain arte emakumezkoa izan da beti. Bilbon txupinaren jaurtiketa esaten zaio, Iruñean txupinazoa den bitartean

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978an abiatu zen lehenengo ekitaldia, Txomin Barullo konpartsak irabazitako ideien lehiaketan proposatutakoan oinarrituta.

Konpartsak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Bilboko konpartsak»

Gaur egun 30 konpartsa inguru daude, 2002an sortutako Bilboko Konpartsen Federakundeak koordinaturik. Beteranoen artean Txomin Barullo, Arrainak, Bizizaleak, Hontzak, Moskotarrak, Pinpilinpauxa, Satorrak eta Uribarri ditugu, 1978an jaiekin eurekin batera sortutakoak. Berrienak, aldiz, Altxa Porrue, Txinbotarrak, Zaratas, Komantxe, Piztiak eta Trikimailu dira.

2005ean Gogorregi Konpartsa koordinakundetik at gelditu zen.

Bilboko lehen Aste Nagusiko kartela, Juan Carlos Egillorek egina, Arte Ederren Museoan
Marijaia txosnetan
Erraldoiak
Marijaia eta Naroa Gaintza Kaxkagorri konpartsan

Pregoilariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Bilboko Aste Nagusiko pregoilari»

Hauek izan dira pregoilariak Aste Nagusia herrikoia izan denetik:^[2]

1978 - Adiskideak eta Atxuritarrok konpartsak.
1979 - Etxetxua eta Atxuritarrok Konpartsak.
1980 - Jon Castañares, Bilboko alkatea.
1981 - Juan Jesus Fernandez de Retana idazlea. Bilboko I. Ipuin Lehiaketako irabazlea.
1982 - Josu Torre. Atxuritarrok eta Txomin Barullo konpartsak.
1983 - Iñigo Lizeranzu, Athleticeko jokalaria, 1982-83 ligan txapelduna izan ondoren.
1984 - Txema Noriega, Athleticeko jokalaria, 1983-84 ligan txapelduna izan ondoren.
1985 - Amalia Iglesias, poeta, urteko Adonais sariko irabazlea.
1986 - Natxo de Felipe - Oskorri taldeko musikari eta dantzaria.
1987 - Fernando Egileor, Frantziak kanporatutako errefuxiatua.
1988 - 1978ko lehenengo Jai Batzordeko Kideak
1989 - Boni Fernandez txistularia
1990 - Jon Lopategi, urteko txapelduna Bertsolari Txapelketa Nagusian.
1991 - Pello Zubiria, Euskaldunon Egunkariaren zuzendaria.
1992 - Marino Lejarreta, txirrindulari erretiratu berria, erorketa bat gertatu ondoren.
1993 - Alfonso Irigoien idazle eta Euskaltzaina.
1994 - Jose Angel Iribar, Athleticeko jokalari ohia.
1995 - Julian Fernandez, zinegotzi ohia eta Jai Batzordeko burua 1983tik 1991era bitarte.
1996 - Alicia Carreño, judo jokalari itsua
1997 - Unai Iturriaga, bertsolaria.
1998 - Jose Maria Arrate, Athleticeko presidentea.
1999 - Irkus Robles-Arangiz artista eta kantaria.
2000 - Loli Astoreka, aktorea.
2001 - Aitziber Irurtia, Gaztedi Dantzari Taldearen izenean beren 50. urteurrenean.
2002 - Iñigo Varona, Bilbao Basket, hiriko saskibaloi taldea. Zilarrezko mailara igo berria.
2003 - Boni Fernandez Bizkaiko Arrantzaleen izenean, Marea beltzaren ondorioz jasotako kalteengatik.
2004 - Julio Ibarra, ETBko aurkezlea.
2005 - Juanjo San Sebastian, mendizalea.
2006 - Marivi Bilbao, aktorea.
2007 - Kepa Junkera, Errekalde auzoko musikaria.
2008 - Aitor Elizegi, sukaldaria.
2009 - Joseba Solozabal, kazetaria.
2010 - Isidro Elezgarai, Euskadiko Kutxaren kanpo harremanetarako arduraduna.
2011 - Kirmen Uribe, idazlea.
2012 - Virginia Berasategi, triatleta.
2013 - Iraia Iturregi, futbolaria, Athletc Clubaren kapitaina.
2014 - Bilboko BSR Gurpil Aulkiko Saskibaloi Kirol Taldeko Asier Garcia.
2015 - Gurutze Beitia, aktore eta umorista.
2016 - Patxo Telleria, aktore, zinema zuzendari eta antzerkigilea.^[3]^[4]^[5]
2017 - Nati Ovelleiro, Ongi Etorri Errefuxiatuak plataformako kidea.
2018 - Zorion Egileor, aktore, musikagile eta irrati esataria.
2019 - Bea Sever, Naizen Euskal Herriko Adin Txikiko Transexualen Familien Elkarteko bozeramailea.
2022 - Itziar Lazkano, aktorea.
2023 - Aiora Errenteria, Zea Mays taldeko abeslaria.

Txupinerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Festetako txupineroa beti emakumezkoa eta konpartsaren bateko kidea izaten da, hortik "txupinera" hitza erabiltzearena. Hurrenez hurren, hauek izan dira orain artekoak: