Biriketako tronboenbolismoa[1] (BTE) biriketakoarteria[2] baten blokeo edo buxaduraren ondorioz gauzatzen da. Odol hodi hau oxigeno gutxiko odola eramango du bihotzetik biriketara, hau oxigenatzeko asmoz. Gehienetan, (kasuen %95), koaguloa (tronboa) gorputzeko beheko gorputz adarretan sortzen da eta biriketako arteriaraino garraiatua izaten da odolaren bidez. Maiztasun gutxiagoz, blokeoa aireak (embolo[3] gaseosoa) edo gantzak (gantz emboloa) sortuko du.
Honen sintomakarnasteko ezintasuna, bularreko mina (batez ere arnasgoran) eta eztula egiterakoan odol jarioa izatea izan daitezke. Gainera, hankaren odol blokeoaren sintomak eman daitezke ere, hala nola; gorritasuna, beroa, hanka handitua izatea eta mina nabaritzea.
Buxadura honek biriketan eta bihotzean du eragina batez ere[1]. Alde batetik, biriketako guneren batek ez du odola jasotzen, eta ondorioz ezin du hau oxigenatu. Ondorioz, eragin negatiboa izango du gorputzeko gainerako erraiek[4] eta ehunek jasoko duten oxigeno mailan. Bestalde, bihotzak odola ponpatzen jarraituko du, eta blokeoaren ondorioz presioa igoko da biriketako arteriaren barruan, bihotzeko eskuin bentrikulua ahulduz.
Biriketako tronboenbolia 430,000 pertsonek pairatzen dute urtero Europan. Estatu Batuetan, 300,000 eta 600,000 kasu artean ematen dira urtean zehar, eta hauetatik 50,000 eta 200,000 artean heriotza gauzatuko dute.
Birika enbolismoaren sintomak bat batean agertu ohi dira eta hurrengokoen artean bat edo bat baino gehiago izan daiteke: disnea (arnasketa arazoak), takipnea (arnasketa arina), natura “pleurala” duen bular aldeko mina, eztula eta hemoptosia (eztulean odola atera)[5]. Kasu larrienetan; zianosi sintomak (dekolorazio urdina, batez ere atzamar eta ezpainetan), zirkulazio inestabilitate (biriketan ematen den eta bihotzaren ezkerreko aldera heltzen den odol fluxuaren murrizketa dela eta) eta kolapsoak agertu ahal dira. Bat bateko heriotza kasuen %15-a birika tronboenboliarekin erlazionatu daiteke.[6] Batzuetan sinkopearekin agertu bada ere, birika tronboenbolia sinkope kasuen %1-a baino gutxiagoren jatorria da.[7]
Azterketa fisikoan birikak normalak izan ohi dira. Gutxitan, pleurak eragiten duen frikzio marruskadura entzun daiteke afektaturiko birika gunean (normalean bihotzekoa eragiten duen birika tronboenbolian). Batzuetan pleura jarioa (barrunbe pleuralaren akumulazio patologikoa) eman daiteke. Sukar arina agertu daiteke, gehien bat birika hemorragia badago edo bihotzekoarekin erlazionaturik badago.[8]
Birika tronboenbolia txikiak normalean area periferikoetan kokatzen dira, zirkulazio kolateralik gabeko zonaldeetan. Hori dela eta, honeetan birika infartuak eta isurite txikiak ematea ohikoa da (biak mingarriak) baina ez hipoxia, disnea edo ezegonkortasun hemodinamikoa (takikardia bezala). Birika tronboenbolia handiak berriz, kokapen zentrikoagoa dute. Honeek disnea, hipoxia, presio arterial baxua, bihotz maiztasun azkarra eta zorabioak aurkezten dituzte. Hala ere, zirkulazio kolaterala dela eta ez da birika bihotzekoa egongo eta beraz, ez dira mingarriak izango. Disnea, takikardia eta pleura aldean mina agertzen duen birika tronboenbolia enbolia handi eta zatikatu baten ondorioz sortu ohi da. Enbolia honek birika tronboenbolia txiki eta handiak sortzen ditu. Modu honetan, birika tronboenbolia txikien detekzioa ez da erraza (pleura minarekin bakarrik erlazionatzen direlako), ezta handiena ere (ez direlako mingarriak eta elektrokardiograman beste afekzio batzuek sortzen dituzten aldaketak sortzen dituztelako).[9]
Birika tronboenboliak masibo, ez masibo eta submasiboetan sailkatzen dira batzuetan (sintomen arabera). Masiboak presio arterial baxu, bihotz maiztasun baxu edo pultsu baxua agertzen dutenak dira (hau da, ezegonkortasun hemodinamikoa).[10]
Enbolien %90-a hanka proximalen zain sakonetako tronbosietatik (ZST) edo zain pelbikoen tronbosietatik datoz. [11]ZST-ek birika zirkulaziora migratzeko arriskua dute.
Tronbosien garapena Virchow-en triada deituriko kausa multzoari deritzo (odol fluxuan alterazioak, odolaren propietateetan eragina duten faktoreak eta odol hodi horman faktoreen agerpena). Askotan, faktore bat baino gehiago agertzen da.
Birikaenboliaren diagnosia baliozko irizpide klinikoetan oinarritzen da, proba selektiboekin konbinatuta. Hau horrela da gaitz honen ohiko aurkezpen klinikoa (arnasa hartzeko zailtasunak, bularreko mina) ezin baita desberdindu bularreko minaren eta arnasa hartzeko zailtasunaren beste kausetatik. Irudi medikoak egitearen erabakia arrazoiketa klinikoan oinarritzen da, hau da, historial medikoan, sintoma eta azterketa fisikoetako aurkikuntzetan eta probabilitate klinikoen ebaluazioetan.
Birikaenbolia aurreikusteko metodo erabiliena Wells-en eskala bezala ezagutzen da. Metodo honen erabilera korapilatsua da bertsioen aniztasuna dela eta. Hala eta guztiz ere, erabiliena 1, 1.5 eta 3 baloreak dituena izango litzateke, irizpide desberdinen arabera. Lorturiko puntuazioaren arabera birikaenbolia edukitzeko aukerak altua, ertaina eta baxua izan daitezke. Antzeko metodo bat ere badago, Ginebra eskala bezala ezagutzen dena
Birikaenboliaren bazterketarako irizpideek (PERC siglak ingelesez) gaitz hau izateko aukera txikia duten baina eritasuna susmatzen zaien gaixoak ebaluatzen laguntzen dute. Wells-en eta Ginebra eskaletan ez bezala, PERC-ak jada medikuakarrisku baxutzat sailkatu dituen gaixoei birikaenbolia izateko aukera baztertzeko diseinaturik daude.
WELLS ESKALA
Irizpideak
Baloreak
Sakoneko zain tronbosiaren sintomak
3
Birika enbolia baino gaixotasun gertagarriagoen diagnosia
3
Bihotz frekuentzia >100
1.5
Inmobilizazioa (>2 egun) edo azken 4 asteetan eginiko zirugia
1.5
Sakoneko zain tronbosiaren edo birika enboliaren aurrekariak
Birikaenboliaren susmo baxua dagoen pertsonetan, D dimeroaren balore normal bat nahikoa da gaitz hau baztertzeko. D dimeroaren balore positibo bat ez da birika enboliaren sinonimoa, baina D dimeroaren balore negatibo bat eritasunaren gabeziaren zantzu argi bat da. Ohiko muga 500 g / L litzateke. Baina, 50 urtetik gorako pertsonetan, urteak 10 g / L rekin biderkatzea komeni da.
CT birika angiografia (CTPA ingelesez) tomografia konputerizatu bidez eginiko birika angiografia da, radiokontraste bidez egiten dena. Teknika honen abantailak bere izate ez inbasiboa eta behin birika enbolia baztertu ondoren beste gaitzak identifikatzeko gaitasuna izango lirateke besteak beste.
Birika enbolia bat (gezi txuria) birika infartu bat sortu duena (gezi beltza)
Aireztapen/perfusio eskanerrak birikaren zonalde batzuk aireztatzen ari direla baina perfusionatzen hari ez direla erakusten digu, koagulo bat dela eta. Azterketa mota hau TC multikortea bezain zehatza da, baina gutxiago erabiltzen da TC aren teknologia eskuragarriagoa baita. Oso erabilgarria da iodoarekikoalergikoetan, giltzurrun gutxitasuna duten pertsonetan eta haurdun daudenen artean (erradiazio esposizioa baxuagoa baita TC arekin alderatuta).
Birika enbolia segmentala eta subsegmentala bi aldeetan
Hanketako ekografia: Hanketako dopplerra bezala ere ezagutzen da, eta bere helburua sakoneko zaintronbosiak bilatzea da. Tronbosi hauen presentzia nahikoa aztarna da koagulazioa dagoela justifikatzeko.
Historikoki, birika enboliaren diagnostikorako estandarra fluoroskopia bidezko birika angiografia izan zen. Baina azken urteetan honen erabilera izugarri jaitsi da teknika berri ez inbasiboen garapena dela eta.
Elektrokardiogramaren (ECG ingelesez) erabilera nagusia bularrekominaren beste kausak alboratzea da. Nahiz eta EKGan zenbait aldaketa gerta daitezken bular enboliarekin lotura zuzena dutenak, bat ere ez da behar bezain zehatza gaitza baieztatzeko ez eta behar bezain sentsiblea ezeztatzeko. EKG batek eskuin tentsio kardiakoaren edo cor pulmonaleakutuaren seinaleak erakutsi ditzake birika enbolia kasu handietan. Seinale klasikoak S uhin handi bat I deribazioan, Q uhin handi bat III deribazioan eta T uhin alderantzikatua bat III deribazioan izango lirateke. Hau diagnostikodun %12 eta 50 arteko pertsonei gertatzen zaie, baina baita diagnostiko gabeko %12 ri ere. Hau ere beste birika infekzioakutuetan gerta daiteke, eta beraz, diagnostiko mugatua du.
Ezker bentrikuluaren itxura ekokardiografian McConnell-en zeinua bezala ezagutzen da. Fenomeno honek %77 -ko sentsibilitatea eta %94 -ko espezifikotasuna du birika enbolia akutuaren diagnostikoan.
Kateter bidezko tronbolisia tratamendu osasuntsu zein eraginkor antzera ikusi da. Zain sistemarako sarbidea ahalbidetzen du kateter bat iztaiko zain batean sartuz. Fluoroskopia bidez haren jarraipena egiten da birika zirkulazioan dagoen enboloaren ondoan kokatu arte. Kateter bertan odolbilduak apurtzen dituen farmakoa egongo da eta hura askatzen da enboloaren ondoan dagoela. [15] Modu honetan, medikamentuaren kontzentrazio oso altuak ematen zaizkio zuzenean enboloari. Hainbat ikerketek frogatu dute tratamendu honek hiltzeko arriskua jaisten duela, baina baliteke odol jarioak areagotzea garezur barneko hemorragia pairatzeko arriskua areagotuz adibidez.
Tratamendu hau eraginkortzat jotzen duten bi egoera ezberdintzen dita: terapia antigatzatzailea kontraindikatzean (ebakuntza garrantzitsu baten ostean) edo pazienteak biriketanenbolo bat badu antikuagulatua izan arren. [16] Egoera hauetan iragazkia aplikatzen da zainetako enbolia sakoneko kasu berriak biriketako arterietara sartzea ekiditeko birika oztopa ez dezaten. Hala ere, ez da frogatu tratamendu honen eraginkortasunik.[17]
Iragazki hauek beheko kaba zainetik kendu beharko lirateke terapia antikoagulatzailea aplikatzea ahal bezain laster ez baita jakina epe luzera iragazki hauen eragina positiboa den.
Birika enbolia akutuen aurkako birika tronbektomiak ezohikotzat jotzen dira eta baztertuak izan dira epe luzeko emaitza urriengatik. Hala ere, azken aldian susperraldi bat eman da teknika kirurgikoen berrikuspenek hainbat pazienteei on egiten diela frogatu baita. [18]Halaber, biriketako hipertentsioa sortzen duen biriketako enboliakronikoak birika tronboendarterektomia deritzon teknika kirurgikoaz tratatzen dira.
Birika enbolia baten osean enboloa nolabait kanporatua izan behar da pazienteak biziraun dezan. Baliteke odolbilduafibrinolisi bidez apurtua izatea edo berrantolakuntza baten bitartez odolbilduan zehar kanal berri bat sortzea. Hori horrela, odol fluxua berreskuratua izaten da enbolia osteko lehengo egunetan. Hobekuntzak nabariak izaten dira nahiz eta balitekeen galeraren bat agertzea. Behin antikoagulazioa amaitutzat ematean, birika enbolia hilgarri bat pairatzeko arriskua %0,5 igotzen da urteko.[20]