Boran

Boran
	; Irudi gehiago
Queen of Persia (en)
Queen of Persia (en)
Bizitza
Jaiotza	590
Herrialdea	Sasandar Inperioa
Heriotza	Ktesifon, 632ko uztaila (egutegi gregorianoa) (41/42 urte)
Heriotza modua	: itotzea
Familia
Aita	Kosroes II.a
Ama	Maria (Maurizioren alaba)
Ezkontidea(k)	Shahrbaraz (en)
Seme-alabak	ikusi Nika Perska (en) ;
Haurrideak	ikusi Kavadh II (en) ; Azarmidokht (en) ; Farrukhzad Khosrau V (en) ; Shahriyar (en) ; Mardanshah (en) ; Javanshir (en) ;
Leinua	Sasandar dinastia
Jarduerak
Jarduerak	erregina eta politikaria
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Zoroastrismoa

Boran (iturri klasikoen arabera; pehlevieraz: ) edo Purandokht (Bûrândûkht persieraz: بوراندخت‎) bere ahizpa eta oinordeko Azarmedukhtekin batera, Sasanidar Inperioko bi erreginetako bat izan zen eta Inperio horren amaiera urteetan izan zen bost urteko tarte batean izan ziren hamalau gobernarietako bat. Kosroes II.aren alaba nagusia zen ^[1]

Agintaldia

630 eta 631 urteen artean erregina izan zen (beste bertsio batzuk: 629-630; 629-631) Sharvaraz jeneralaren heriotzaren ondoren.^[2]

Tradizio islamikoan, hadithetan, jasoa dago Mahoma profetak zera adierazi zuela: "Emakume bat bere gaien arduradun jartzen duen herriak ez du arrakastarik izango".^[3] Hala ere, ondorengo iturri islamiko irandarrek (bere etniakoek alegia, ez arabiarrek) goraipatu egin zuten agintaria: Boran erregina jakintsu, justu eta eskuzabal gisa deskribatzen da, eta haren ezaugarriak Ferdowsi poetak aipatzen ditu bere Shâh Nâmâ lanean, justiziaren izpiritua eta nekazariei ematen dien laguntza aipatzen dituena.^[4]

Heraklio enperadore bizantziarrarekin bake ituna sinatzeagatik gogoratua izan zen, gerra larri eta anker batii amaiera emanez. Horretarako 630. urtean ordezkaritza bat bidali zuen Alepora, Ekialdeko Eliza katolikoko goi-agintariz osatua (gerora nestoriarra deitua, Ekialdeko antzinako Elizetako bat), Ishoyab II.a patriarka buru zutela.

Inperio aztoratuan bakea berrezartzen saiatu zen justiziaren aplikazio zorrotzagoaren bidez, azpiegituren berreraikuntzaren bidez eta zergen jaitsieraren bidez; bere ahalegin guztiak gorabehera, erregetzaren boterea ahuldua ez zuen zentralizatzerik lortu.

Bere agintalditik gutxira desagertu egin zen testuetatik, eta ez dakigu nola hil zen, abdikatu zuen edo hil egin zuten.

Herri kulturan

Iran modernoan eta inguruko herrialde batzuetan, jogurtetan oinarritutako sukaldaritza-plateren talde bati borani izena ematen zaie, jogurtarekin eta barazkiekin prestatutako janariak eginarazteko zaletasuna baitzuen Boranek, kondaira ez oso seguru baten erabera.<ref (Ingelesez) Gourmets, Renards. (2020-05-17). «Borani» 196 flavors (kontsulta data: 2025-06-04).</ref>

Erreferentziak

↑ Wiesehöfer, Josef; Huyse, Philip. (2006). Ērān ud Anērān: Studien zu den Beziehungen zwischen dem Sasanidenreich und der Mittelmeerwelt Beiträge des Internationalen Colloquiums in Eutin, 8.-9. Juni 2000. F. Steiner ISBN 978-3-515-08829-9. (kontsulta data: 2025-06-04).
↑ Pourshariati, Parvaneh. (2008). Decline and fall of the Sasanian empire: the Sasanian-Parthian confederacy and the Arab conquest of Iran. I. B. Tauris ISBN 978-1-84511-645-3. (kontsulta data: 2025-06-04).
↑ «Sahih al-Bukhari 7099 - Afflictions and the End of the World - كتاب الفتن - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)» sunnah.com (kontsulta data: 2025-06-04).
↑ https://historicwomendaily.tumblr.com/post/710151244799426560?is_related_post=1

Kanpo estekak

Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, gaztelaniazko Wikipediako «Boran» artikulutik itzuli da; zehazki, 2025-04-24ko bertsio honetatik. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.

Datuak: Q271300
Multimedia: Borandukht / Q271300

[1] Wiesehöfer, Josef; Huyse, Philip. (2006). Ērān ud Anērān: Studien zu den Beziehungen zwischen dem Sasanidenreich und der Mittelmeerwelt Beiträge des Internationalen Colloquiums in Eutin, 8.-9. Juni 2000. F. Steiner ISBN 978-3-515-08829-9. (kontsulta data: 2025-06-04).

[2] Pourshariati, Parvaneh. (2008). Decline and fall of the Sasanian empire: the Sasanian-Parthian confederacy and the Arab conquest of Iran. I. B. Tauris ISBN 978-1-84511-645-3. (kontsulta data: 2025-06-04).

[3] «Sahih al-Bukhari 7099 - Afflictions and the End of the World - كتاب الفتن - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)» sunnah.com (kontsulta data: 2025-06-04).

[4] ttps://historicwomendaily.tumblr.com/post/710151244799426560?is_related_post=1

[1]

[2]

[3]

[4]