Buru-hausgarri mekaniko

Buru-hausgarri mekanikoa, Puzzle ere deitua.

Buru-hausgarri mekanikoa elkarri lotuta dauden pieza mekanikoen talde gisa aurkezten den Buru-hausgarria da.

Historia

Antzinatasuna

Ostomakioa

Ezagutzen diren buru-hausgarri mekaniko zaharrenetako bat Ostomachion da, loculus Archimedius (Arkimedesen kutxa) ere deitua, Greziatik dator eta K.a. III. mendean agertu zen. Jolasa proportzio geometrikoak betetzen dituzten 14 pieza txikiagoetan banatutako lauki batez osatuta dago eta helburua pieza horiekin forma desberdinak sortzea zen, jolasaren arauak zirela eta ez zen erraza egiten.

Ostomakionari buruz hitz egiten den eskuizkribu kopiarik osatuena Palinpsesto batean aurkitzen da, Arkimedesen palinpsestoa deiturikoa.

Ausoniok "Ostomachion" buru-hausgarriaren izen zuzena ematen digu (quod Graeci vocavere Ostomachion, "greziarrek Ostomachion deitzen zutena"). Ausoniok deskribatzen duen Ostomachion hori gero tangram deituko zenaren antzeko buru-hausgarri bat zen eta agian hainbat pertsonek hezurrez egindako piezekin jokatzen zuten.

XVII-XVIII. mendeak

Hakoiri-Musume (Alaba kutxan)

Iranen K.o. XVII. mendearen hasierako buru-hausgarri mekanikoak aurkitu dira.

Buru-hausgarriaren hurrengo agerpen ezaguna Japonian dago. 1742an "sei Shona-gon Chie No-Ita" izeneko jolas baten aipamena dago liburu batean.

Aipagarriak dira, halaber, John Spilsbury Londresko ebanista eta mapagileak sortutako puzzleak, 1760an batzuentzat buru-hausgarri modernoen hasiera izan zena sortu baitzuen. Bere buru-hausgarria geografia irakasteko sortu zuen. Europako mapa bat zen, egurrezko plaka mehe batean itsatsia. Zerra batekin, Spilsbury-k herrialdeak zatitan ebaki zituen, beren mugetatik banatuz.

Geroago sorkuntza hau heziketa-denborapasa gisa erabili zen, hasieran britainiar hezkuntzan haurrei geografia irakasten laguntzeko diseinatua. Ideia didaktiko hori 1820. urtera arte iraun zuen.

XIX. mendea

William Altekrusek 1890ean diseinatutako buru-hausgarria.

1800. urte inguruan Txinako Tangram buru-hausgarri ezaguna egin zen eta 20 urte geroago Europa eta Amerika osora zabaldu zen.

Irudian agertzen den puzzlea, William Altekruse -k 1890. urtean egindako 12 pieza berdinekin egina, ezagunak bihurtu diren puzzleak dira.

1893an Hoffman irakasleak (Angelo Lewis ezizena) Puzzles; Old and New (Buru-hausgarriak; Zaharra eta Berria) izeneko liburua idatzi zuen. Besteak beste, irekitze mekanismo sekretuekin 40 buru-hausgarrien deskribapen baino gehiago zituen. Liburu hori buru-hausgarri jolasetarako erreferentziazko lana bihurtu zen eta ale modernoak eskuragarri daude interesa dutenentzat.

XX. mendetik aurrera

Produkzio masiboak diseinu eztanda piztu du

XX. mendearen hasieran buru-hausgarriak modan zeuden, eta Buru-hausgarrietako lehen patenteak erregistratu ziren.

Polimero modernoak asmatu zirenean, buru-hausgarri askoren fabrikazioa erraztu eta merkeago bihurtu zen.

Tresna modernoek, hala nola, laser ebakitzaileek, bi dimentsiotako egurrezko edo plastiko akrilikozko buru-hausgarri konplexuak sortzea ahalbidetzen dute. Azkenaldian hori nagusitu da eta aparteko geometria apaingarriak diseinatu dira. Horrek arlo bat modu errepikakorretan banatzeko modu ugari erabiltzen du.

Gaur egun, diseinatzaileak ordenagailuz baliatzen dira buru-hausgarri berriak diseinatzeko. Ordenagailu batek soluzioen bilaketa sakona ahalbidetzen du, ordenagailu baten kalkulu-ahalmenarekin; buru-hausgarri bat ahalik eta irtenbide gutxien izateko moduan diseina daiteke, edo ahalik eta urrats gehien eskatzen dituen soluzio batean. Horren ondorioz, buruhausgarria konpontzea oso zaila izan daiteke.

Material gardenak erabiltzeak buru-hausgarriak sortzeko aukera ematen du, piezak bata bestearen gainean pilatu behar baitira. Helburua eredu, irudi edo kolore gradiente zehatz bat sortzea da soluzio gisa. Adibidez, buru-hausgarri bat hainbat diskoek osatzen dute, tamaina desberdinetako sekzio angeluarrak kolore desberdinetakoak baitira. Diskoak pilatu egin behar dira diskoen inguruan koloretako zirkulua (gorria-> urdina-> berdea-> gorria) sortzeko.

Kanpo estekak

• Datuak: Q924588
• Multimedia: Mechanical puzzles / Q924588