Xari

Xari
Xari
Datu orokorrak
Garaiera	282 m
Mota	ibai
Luzera	1.400 km
Geografia
Koordenatuak	8°34′13″N 19°03′23″E / 8.570158°N 19.056473°E
Estatu burujabe	Txad
Txaden banaketa administratiboa	Ouaddaï
Hidrografia
Ibaiadarrak	ikusi Ouham River (en) ; Logone; Bahr Salamat (en) ; Bahr Aouk River (en) ; Bragoto River (en) ;
Arroaren azalera	650.000 km²
Arro hidrografikoa	Chari River Watershed (en)
Ur-emaria	1.159 m³/s
Bokalea; ()	Txad

Xari^[1] (frantsesez: Chari) erdialdeko Afrikako ibai luzea. Afrika Erdiko Errepublikan jaiotzen da, eta Txad aintziran isurtzen ditu urak. Ibilbidearen zati bat Txad eta Kamerunen arteko muga naturala da.

1.400 km-ko luzera du, eta 548.747 km²-ko arroa. Munduko 55 arro handienen artean dago. Ibaiadar garrantzitsuenak Sara, Aouk, Bahr Keïta, Salamat eta Logone dira. Sarh eta N'Djamena hiriak dira zeharkatzen dituen hirietako batzuk.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Xari ibaira iritsi ziren lehen europarrak Dixon Denham, Hugh Clapperton eta Walter Oudney britaniarrak izan ziren, eta Txad aintzirara iritsi ziren 1823an.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Xari ibaia Afrika Erdiko Errepublikan jaiotzen da, Bamingui eta Gribingui ibaien elkargunean, Txad eta Afrika Erdiko Errepublikaren arteko mugan. Bamingui ibaia 50 km-tan zehar Txad eta Afrika Erdiko Errepublikaren arteko muga naturala da. Ibaiaren tarte honetan, Bangoran ibaiarekin bat egiten du, eta biek Bamingui-Bangorameko Parke Nazionala mugatzen dute.

Ondoren, Txadeko lurretan sartu baino pixka bat lehenago, eskuinetik Bahr Aouk ibaiarekin egiten du bat, Txad eta Afrika Erdiko Errepublikaren arteko muga eginez.

Xari ibaia Txadeko hiriburua (N'Djamena) zeharkatzen du, eta bertan ibaiadar nagusietako bat (Logone) hartu ondoren, Txad aintziran isurtzen ditu urak. Txad aintziraren uren % 80a Xaritik datoz.

Ibaiaren ibilbidearen azkeneko zatiak, Kamerun eta Txaden arteko muga egiten du, eta Logone ibaiarekin batera, Djamenan dauden 6.000 km²-ko lautadak urpetzen ditu.