Durango

Artikulu hau Bizkaiko herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Durango (argipena)».

Durango

Bizkaia, Euskal Herria

Durangoren ikuspegia hegoaldetik.

Administrazioa

Estatua Espainia

Erkidegoa Euskal Autonomia Erkidegoa

Lurraldea Bizkaia

Eskualdea Durangaldea

Izen ofiziala Durango

Alkatea Aitziber Irigoras Alberdi

Posta kodea 48200

INE kodea 48027

Herritarra durangar

Kokapena

Koordenatuak 43° 10′ 01″ N, 2° 37′ 56″ W / 43.166974°N,2.6321025°W / 43.166974; -2.6321025Koordenatuak: 43° 10′ 01″ N, 2° 37′ 56″ W / 43.166974°N,2.6321025°W / 43.166974; -2.6321025

Durango

Durango (Bizkaia)

Ikusi OpenStreetMapen

Azalera 10,91 km²

Garaiera 119 metro

Distantzia 30 km Bilbora

Demografia

Biztanleria 29.109 biztanle (2015) — ( 96)

% 48,89

% 51,11

Dentsitatea 2.668,1 biztanle/km²

Hazkundea
(2003-2013)^[1] % 11,49

Zahartze tasa^[1] % 22,73

Ugalkortasun tasa^[1] ‰ 36,45

Ekonomia

Jarduera tasa^[1] % 78,33 (2011)

Genero desoreka^[1] % 4,55 (2011)

Langabezia erregistratua^[1] % 10,62 (2013)

Kultura

Euskaldunak % 49,48 (2010)

Euskararen erabilera % 17,7 (2011)

Datu gehigarriak

Sorrera XII. mende hasiera inguru. urtea

Webgunea http://www.durango-udala.net

Durango Bizkaiko hego-ekialdeko udalerri bat da, Durangaldea eskualdekoa. 10,79 km² ditu, eta 2015. urtean 29.109 biztanle zituen.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bizkaiko barnealdean, eta Ibaizabal ibaiak sortutako lautada txiki baten kokatuta, Durangoko udalerriak 10,70 km² hartzen ditu. Ibaizabal ibaiak, udalerritik pasatzean, Mañarierrekaren eta Larrinagatxu errekaren urak jasotzen ditu.

Udalerriaren barnean, Mugarra (960 metro) eta Neberondo (453 metro) mendiak nabarmentzen dira, karezko mendikate bat osatzen dutenak. Mugarra da Durangaldeko mendizerraren hasiera, Bizkaiko eskualde honetan zehar hedatzen dena. Bertan, Alluitz, Untxillatz edota Anboto mendiak kokatzen dira; guzti-guztiak Urkiolako Parke Naturalaren barruan daudela.

Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mugakide ditu iparraldean Iurreta, hegoaldean Izurtza, mendebaldean Amorebieta-Etxano eta Dima, eta ekialdean Abadiño.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Durangoko planoa Francisco Coellok 1857an egina. Hiribilduaz gain, Durangoko bost errebalak ikus daitezke.

XII. mendearen erdialdean Villanueva de Durango izenarekin Nafarroako erregeek hiribildua fundatu zuten, Tabira herriaren gainean.
1442 inguruan Fray Alonso de Mella hereje izendatu zuen eliza katolikoak eta bere aurka inkisixioa bidali. Bibliaren irakurketa pertsonala eta ondasun eta pertsonen askatasun osoa aldarrikatzen zuen.
1937ko martxoaren 31n Francoren agindupeko hegazkin italiarrek hiria bonbardatu zuten, 400 hildako inguru eraginez.
1965eko azaroaren 1ean Durangoko Azoka antolatu zuten lehenengo aldiz.

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bizkaiko beste toki askotan bezala, Durangoko populazioa asko handitu zen XX. mendeko bigarren erdialdean, Espainiatik etorritako jendearen ondorioz. Mendearen amaieran biztanleria egonkortu egin zen, baina XXI. mendearen hasieran berriro ekin zion hazkundeak, ordukoan mundu osoko etorkinen ondorioz.

1990ean Iurreta Durangotik banandu zen; ordutik bere biztanleak ez dira Durangoko estatistiketan agertzen.

Durangoko biztanleria

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Durangoko udaletxea.

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, EAJko Aitziber Irigoras hautatu zuten alkate berriro. Irigoras Bildu koalizioaren hautagai Urdaspal Bolinagari gailendu zitzaion, nahiz eta biek 8 boto eskuratu udal bilkuran (Bilduren hautagaiak Aralarren botoak ere jaso zituen), EAJ alderdirik bozkatuena izan baitzen.

2015eko hauteskundeen ondoren, Irigoras berriro hautatu zuten alkate.

Durangoko udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24a		2011ko maiatzaren 22a
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	8 / 21	5.089 (% 37,67)	8 / 21	4.649 (% 34,59)
	Euskal Herria Bildu*	7 / 21	4.306 (% 31,88)	6 / 21	3.650 (% 27,16)
	Herriaren Eskubidea (SQ-2D)	3 / 21	1.842 (% 13,64)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	2 / 21	1.312 (% 9,71)	3 / 21	1.801 (% 13,40)
	Alderdi Popularra (PP)	1 / 21	960 (% 7,11)	2 / 21	1.501 (% 11,17)
	Aralar			2 / 21	1.373 (% 10,22)
*2011ko hauteskundeetan Bildu gisa aurkeztu zen koalizioa.
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

Durangoren ikuspegi orokorra.

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mendebaleko euskararen aldaera bat da herriko eta inguruko jatorrizko euskalkia. Gaur egun, Eustaten datuei erreparatuta, Durangoko biztanleen % 45 da euskalduna.

Kulturaguneak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

San Agustin Kultur Etxea.
Etxezarreta Jauregia: Durangoko Arte eta Historia Museoa.
Plateruena Kafe Antzokia.

Ekitaldiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Durangoko Azoka.
Durangoko Pasiñue.

Elkarteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cultural Durango, futbol taldea.
Berbaro, euskara elkartea.

Hedabideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Anboto Komunikabideak

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Durangon, ondorengo eraikin edo monumentu garrantzitsuak daude:

Garay jauregia: 1895. urtean Pedro Jose Astarbe arkitektoak Justo Garairentzat eraikitako jauregia.
Kurutziagako gurutzea: 1440. urte ingurukoa da. Alonso de Mella fraidearen omenez eraiki zuten, Inkisizioak gogor zapaldu zuenekoa.
Lariz dorrea: 1483. urtean Elisabet Katolikoak ostatu hartu zuen eraikin honetan, Durangora Uriko eta Durango Merindadeko foruak sinatzera etorria.
Mikeldiko idoloa: Erromatarren garaia baino lehenagokoa da, eta irudikatzen duenari buruz teoria asko daude. Jatorrizkoa Bilbon dago (Euskal Museo Etnografikoan). Kopia bat, Ezkurdi plazan ikus daiteke.
Santa Anako arkua: 1566. urtean eraiki zuten, estilo barrokoan. Durangok izan zuen harresiko sei ateetatik geratzen den bakarra da.
Tabirako San Pedro eliza: Bertakoen ustez, Bizkaiko zaharrena. XII. mendekoak dira aurkitutako aztarnarik zaharrenak.
Udaletxea: 1570. urtean eraiki zuten. Estilo klasikoa dauka.
Uribarriko Andra Mariaren basilika: estilo gotikoa eta pizkundetarra du. XIV. mendean eraiki zuten. Elizpean egin zuten lehenengo Durangoko Azoka.