Ehunzango

Ehunzango
	Devoniar-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ;
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Azpierreinua	Bilateria
Filuma	Arthropoda
Subfilum	Myriapoda
Klasea	Chilopoda; Latreille, 1817
Azpibanaketa
	Devonobiomorpha†; Craterostigmomorpha; Geophilomorpha; Lithobiomorpha; Scolopendromorpha; Scutigeromorpha;

Ehunzangoak edo Chilopoda (grezieratik, kheilos, ezpainak eta podos, hankak) askotan eskolopendra ere deituak, artropodoak dira Myriapoda taldekoak. 21 segmentuz edo metameroz osatutako gorputz luzea dute eta estua dute. Segmentu bakoitzaren bi aldeetan hankak dituzte eta 10 zentimetro arte neurtu ditzakete. Batzuek pozoina dute. Haragijaleak dira eta ehizatzeko ahoaren ondoan apendizeak dituzte. 3.300 espezie deskribatu dira.

Chilopoda eta Diplopodaren arteko ezberdintasuna hanka kopuruan dago, baina ez luzeeran, baizik eta segmentuka. Chilopodoek hanka pare bakarra dute metamero bakoitzean eta milazangoek bi hanka pare dituzte metameroko.

Mundu osoan zehar bizi dira, giro artikotik basamortuetara. Hala ere beti gune hezeetan bizi dira, hezetasun asko galtzen baitute gorputzetik.

Sailkapena

Chilopoda

	Scolopendromorpha

	Geophilomorpha

Desberdintasuna milazangoekin

Milazangoen eta ehunzangoen arteko ezberdintasunak publiko orokorraren ohiko galdera dira^[1]. Miriapodoen bi taldeek antzekotasunak partekatzen dituzte, hala nola gorputz luze eta multisegmentatuak, hanka asko, antena pare bakarra eta antenaren osteko organoen presentzia, baina ezberdintasun eta historia ebolutibo ezberdin asko dituzte, ehunzangoen eta milazangoen arbaso komun berriena duela 450 eta 475 milioi urte inguru bizi izan baitzen, Siluriarrean^[2]. Milazangoek antena labur eta genikulatuak (ukondo itxurakoak) dituzte substratua zundatzeko, masailezur sendo pare bat eta ezpain batean uztartutako masailezur pare bakarra; ehunzangoek antena luze eta filiformeak dituzte, baraila txiki pare bat, bi maxila pare eta atzapar pozoitsu handi pare bat^[3].

Milazangoek bi hanka pare dituzte segmentu bakotizean, gorputzaren beheko aldean lotuta. Ehunzangoek pare bakarra dute, gorputzaren alboetan lotuta. Milazangoen mugimendua zuloak egiteko moldatuta dago eta geldoak dira, baina ehunzangoak azkarrak dira. Milazangoak detritiboroak dira, batzuk belarjaleak eta oso gutxi haragijaleak; gainera, ez dute pozoirik. Ehunzangoak haragijaleak izan ohi dira eta aurreko barailek pozoia izaten dute. Milazangoek hirugarren gorputz segmentuan dute ugal-aparatuko zuloa, eta ehunzangoek azkenekoan. Milazangoek espermatoforoa emeen barruan sartzen dute gonopodoak erabilita, baina ehunzangoetan emeek jasotzen dute espermatoforoa.

Erreferentziak

↑ «Vol 45, No 3 - Centipedes and Millipedes - The Kansas School Naturalist | Emporia State University» web.archive.org 2016-11-12 (Noiz kontsultatua: 2025-01-06).
↑ (Ingelesez) Brewer, Michael S.; Bond, Jason E.. (2013(e)ko aza. 13(a)). «Ordinal-Level Phylogenomics of the Arthropod Class Diplopoda (Millipedes) Based on an Analysis of 221 Nuclear Protein-Coding Loci Generated Using Next-Generation Sequence Analyses» PLOS ONE 8 (11): e79935. doi:10.1371/journal.pone.0079935. ISSN 1932-6203. PMID 24236165. PMC PMC3827447. (Noiz kontsultatua: 2025-01-06).
↑ (Ingelesez) Blower, John Gordon. (1985). Millipedes: Keys and Notes for the Identification of the Especies. Brill Archive ISBN 978-90-04-07698-3. (Noiz kontsultatua: 2025-01-06).

Kanpo estekak

Datuak: Q43447
Multimedia: Chilopoda / Q43447
Espezieak: Chilopoda

[1] «Vol 45, No 3 - Centipedes and Millipedes - The Kansas School Naturalist | Emporia State University» web.archive.org 2016-11-12 (Noiz kontsultatua: 2025-01-06).

[2] (Ingelesez) Brewer, Michael S.; Bond, Jason E.. (2013(e)ko aza. 13(a)). «Ordinal-Level Phylogenomics of the Arthropod Class Diplopoda (Millipedes) Based on an Analysis of 221 Nuclear Protein-Coding Loci Generated Using Next-Generation Sequence Analyses» PLOS ONE 8 (11): e79935. doi:10.1371/journal.pone.0079935. ISSN 1932-6203. PMID 24236165. PMC PMC3827447. (Noiz kontsultatua: 2025-01-06).

[3] (Ingelesez) Blower, John Gordon. (1985). Millipedes: Keys and Notes for the Identification of the Especies. Brill Archive ISBN 978-90-04-07698-3. (Noiz kontsultatua: 2025-01-06).

[1]

[2]

[3]