Emil Artin

Emil Artin
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Viena, 1898ko martxoaren 3a
Herrialdea	Austria-Hungariako Inperioa ; Ameriketako Estatu Batuak ; Austria
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Hanburgo, 1962ko abenduaren 20a (64 urte)
Hobiratze lekua	Ohlsdorf Cemetery (en) ; Weidling Cemetery (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Natascha Artin Brunswick (1929ko abuztuaren 29a - 1959)
Bikotekidea(k)	ikusi Hel Braun (en) ;
Seme-alabak	ikusi Michael Artin; Thomas Artin (en) ;
Familia	ikusi Naum Jasny (en) (aitaginarreba); John Tate (en) (suhi);
Hezkuntza
Heziketa	Vienako Unibertsitatea ; (1916 - 1917) ; Leipzigeko Unibertsitatea ; (1919 - 1921) ; Göttingengo Unibertsitatea ; (1921 - 1922)
Hezkuntza-maila	Doktoretza; habilitation (en)
Tesia	Quadratische Körper im Gebiete der höheren Kongruenzen (en)
Tesi zuzendaria	Gustav Herglotz (en) ; Otto Hölder (en)
Doktorego ikaslea(k)	Iain T. A. C. Adamson (en) ; Serge Lang (en) ; David Gilbarg (en) ; Hans Zassenhaus (en) ; Heinz Söhngen (en) ; Harold Nathaniel Shapiro (en) ; Alexander Murray MacBeath (en) ; Arthur Mattuck (en) ; Harald Nehrkorn (en) ; David Kent Harrison (en) ; Johannes Weissinger (en) ; Robert Earl MacKenzie (en) ; Hans Wilhelm Praetorius (en) ; Evar Dare Nering (en) ; Kate Hey (en) ; Karl Henke (en) ; Josef Beller (en) ; Hans Kurt Heinrich Rothgiesser (en) ; Walther Landherr (en) ; Margaret S. Matchett (en) ; William H. Mills (en) ; Shianghaw Wang (en) ; Abraham P. Hillman (en) ; Donald Watson Blackett (en) ; Richard James Semple (en) ; Armin Peter Thedy (en) ; Otto Schreier (en) ; Nesmith Ankeny (en) ; Karel deLeeuw (en) ; Bernard Dwork (en) ; O. Timothy O'Meara (en) ; K. G. Ramanathan (en) ; John Tate (en) ; Max August Zorn (en)
Hizkuntzak	alemana; ingelesa
Ikaslea(k)	ikusi Joichi Suetsuna (en) ; Lev Arkadyevich Kaluzhnin (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)	Armada austriar-hungariarra (1917 - 1918); Hanburgoko Unibertsitatea (1922 - 1937); Notre Dameko Unibertsitatea (1937 - 1938); Indiana University (en) (1938 - 1946); Princetongo Unibertsitatea (1946 - 1958); Hanburgoko Unibertsitatea (1958 - 1962)
Lan nabarmenak	ikusi Ankeny–Artin–Chowla congruence (en) ; Artin algebra (en) ; Artin billiard (en) ; Artin group (en) ; Artin's theorem on induced characters (en) ; Artin–Wedderburn theorem (en) ; Artin–Zorn theorem (en) ; Artin's conjecture on primitive roots (en) ; Artin L-function (en) ; Artin conductor (en) ; Artin–Hasse exponential (en) ; Artin reciprocity law (en) ; Artin–Rees lemma (en) ; Artin–Schreier theory (en) ; Q18463297 ; Artin–Schreier curve (en) ; Artinian ideal (en) ; artinian ring (en) ; Artinian module (en) ; Artin–Tate lemma (en) ; Artin transfer (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Ackermann–Teubner Memorial Award (1932) ; Fellow of the American Academy of Arts and Sciences ;
Kidetza	Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra

Emil Artin (Viena, 1898ko martxoaren 3a - Hanburgo, 1962ko abenduaren 20a) austriar matematikaria izan zen.

Eraztun ez-trukakorrei, edo bere izena duten Artinen eraztunei buruz egindako lanarengatik da ezaguna. Horrez gainera, Hilberten 23 problemetako bat ebatzi zuen.

Leipzigeko Unibertsitatean egin zituen ikasketak, eta 1921ean bukatu zuen doktoregoa. 1922-23 ikasturtea Göttingengo Unibertsitatean eman zuen, eta gero irakasle hautatu zuten Hanburgoko Unibertsitatean. 1937an Estatu Batuetara emigratu zuen; bertan unibertsitate askotan aritu zen irakasle, haien artean, Notre Damen, Indianan eta Princetonen. 1958an Alemaniara itzuli zen eta Hanburgoko Unibertsitatean jarraitu zuen eskolak ematen. Lehenengo ikerketak zenbaki karratuen eremuan egin zituen, teoria analitikoaren eta aritmetikoaren barruan. Ekarpenik garrantzitsuena eraztun ez-trukakorren teorian egin zuen, eta aljebra elkarkorra landu zuen bereziki. 1955ean bi artikulu idatzi zituen, eragin handia izan zutenak, talde finitu arruntei buruz; era horretan, talde horien sailkapena egitea lortu zen. Artinen argitalpen garrantzitsuenak hauek dira: Geometric algebra (1957, Aljebra geometrikoa) eta Class field theory (1961, Klase eremuen teoria). Amerikako Elkarte Matematikoaren zenbakien teoriako Cole saria jaso zuen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Datuak: Q57283
Multimedia: Emil Artin (mathematician) / Q57283