Energia eoliko
Energia eolikoa haizearen energia zinetikoa da. Gizakiak energia eolikoa aprobetxatzen du, aerosorgailuen bitartez, energia mekanikoa eta energia elektrikoa sortzeko. Hainbat arlotan erabil daiteke, eta soberan geratzen den energia biltegiratzeko aukera ere badago.
Energia eolikoaren funtzionamendua aski sinplea da. Eguzkiak Lurra berotzen du; baina, lurrazalaren forma irregularren eraginez, tenperatura desberdineko aire-masak sortzen dira, hots, dentsitate eta presio desberdinekoak. Desberdintasun horiek alde baterako eta besterako aire-korronte horizontalak sortzen dituzte: haizea, alegia. Haize horren abiadurak (energia zinetikoa) higiaraziko ditu bere bidean jarritako errotaren palak.
Historian, energia eolikoari etekina ateratzeko, gizakiak sistema berriztagarriak erabili izan ditu, gehienbat zurez eta harriz eginak: haize errotak. Gaur egun energia eolikoa gehienbat argindarra lortzeko erabiltzen da, eta erabiltzen diren sistemak ez dira berriztagarriak. Izan ere, sistema horiek fabrikatzeko, garraiatzeko, beharrezko azpiegiturak eraikitzeko, mantentze lanak egiteko, eta bizitza baliagarriaren bukaeran desegiteko, erregai fosil ugari erabili behar izaten da. Horrez gain, berriztagarriak ez diren material kutsagarriz eginak dira: altzairuz, aluminioz, plastikoz, zementuz, kobrez, lur arraroz... Eta, gainera, energia eolikoa aprobetxatzeko haize-sorgailuak mendietan jarri ohi dira, ingurumen inpaktu handiarekin: sorgailuak han instalatzeko eta mantentzeko bideak, handik argindarra kontsumo lekuetara eramateko linea elektrikoak...[1]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaur egun, energia eolikoa da gehien erabiltzen den energia berriztagarrietako bat. Energia eolikoaren lehen aprobetxamendua K.a. 4000. urtean izan zen: itsas nabigaziorako, hain zuzen ere. Persian, Iraken, Egipton eta Txinan bazituzten errotore bertikaleko makinak, zurezko palez osatuak.[2]
Europan, Erdi Aroan hasi ziren haize errotak erabiltzen, aurrena Grezian, Italian eta Frantzian. 1883an, Steward Perry estatubatuarrak pala anitzez osatutako egitura bat diseinatu zuen: 3 metro inguruko diametroko haize-errota hori historian gehien saldu dena da, bai eta egungo aerosorgailuen aitzindaria ere. 1920ko hamarkadatik aurrera, hegazkinen hegaletarako eta helizeetarako diseinatutako profil aerodinamikoak aplikatzen hasi ziren haize errotoreetan.
1927an, A.J. Dekker herbeheretarrak sekzio aerodinamikoko palez hornitutako lehen errotorea eraiki zuen. Sistema horretaz baliatuz, palaren puntan haizearen abiadura baino lau edo bost aldiz handiagoko abiadura eskuratzeko ahalmena zegoen. Asmakizun horrekin, errotazio abiadura gero eta handiagoa izanik, palen kopuruak gero eta munta txikiagoa zuela frogatu zen.
1990ean, aerosorgailuek 225 kW-eko potentzia ematen zuten; egun, aldiz, 500 kW-tik hasi eta 1,2 MG-era irits daiteke. Izan ere, fabrikatzaileak —besteak beste, Siemens Gamesa Euskal Herriko enpresa— gero eta aerosorgailu handiagoak egiteko lasterketa bizian ari dira; eta, aerosorgailurik handienak merkaturatzeko presarekin, arazo handiak izaten ari dira aerosorgailu handienen matxurekin.[3][4]
Energia eolikoaren sorkuntza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Haizearen energia zinetikoa aprobetxatuz, energia elektrikoa eskuratzeko ezinbestekoak dira aerosorgailuak. Hona haien hiru zati garrantzitsuenak: errotorea, kaxa biderkatzailea eta sorgailua.[5]
- Errotorea: haizearen indarra aprobetxatuz, errotazioko energia mekaniko bihurtzen du.
- Kaxa biderkatzailea: ardatz batez motorrari lotuta egoten da eta biraketa-abiadura handitzeko funtzioa du.
- Sorgailua: errotazioko energia mekanikoa energia elektriko bihurtzeaz arduratzen da.
Zentral eoliko bateko aerosorgailu bakoitza lurpeko kableen bidez lotuta dago. Kable horiek energia elektrikoa azpiestazio transformatzaile batera daramate eta hortik, etxeetara, lantegietara edo eskoletara iristen da, besteak beste, konpainia elektrikoen banaketa-sareen bidez.
Gaur egun, energia eolikoa eskuratzeko bi moduok bereizten dira:
- Lurreko energia eolikoa: lurreko zentral eolikoek egiten duten haizearen aprobetxamenduaren bidez lortzen da energia. Horretarako, lurrean zenbait aerosorgailu jartzen dira: haizearen energia zinetikoa baliatuz, energia elektrikoa eskuratzen dute eta ondoren, energia elektriko hori kontsumorako erabiltzen da.
- Itsas energia eolikoa: itsas zabalean sortzen den haizearen indarra aprobetxatuz lortzen den energia-iturria da. Haizearen abiadura handiagoa eta konstanteagoa da itsasoan, ez baitago oztoporik. Hala ere, garestia da itsasoan instalazio guztia egitea; eta, itsasoko ur gaziaren korrosioaren eraginez, hor instalatutako azpiegiturak ez du luzaro irauten. Gainera, korrosio horren eraginez, itsasoan jarritako zentral eolikoek urtero milaka tona metal kutsagarri askatzen dituzte itsasoan[6] (adibidez, aluminioa, zinka eta indioa).
Haize-sorgailuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaur egun, haize-energiaren erabilera nagusia elektrizitatea sortzea da. Haize-sorgailuek edo haize-errotek, haizearen energia erabiliz, sorgailu elektriko baten ardatza birarazten dute, palak birarazita.
Haize-sorgailuak norberaren erabilerarako izan daitezke, edo sare elektriko orokorrera konektatuta egon daitezke.
1970eko hamarkadako petrolio-krisiaren eraginez, haize-energiaren ustiapenaren inguruko ikerketa sakonak hasi ziren: azken urteotan, izugarrizko garapena izan du eta egun, energia berriztagarrien herena energia eolikotik dator.
Haize-sorgailu motak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ardatz bertikaleko aerosorgailua, funtsean, turbina eoliko bat da: errotorearen ardatza posizio bertikalean jarrita dago eta elektrizitatea sor dezake, haizearen norabidea edozein dela ere, ez baitu orientazio-mekanismorik behar. Aerosorgailu bertikalen[7] abantaila elektrizitatea sortzeko aukera da, baita haize gutxi dagoen lekuetan ere. Gainera, eraikuntza-araudiak ardatz horizontaleko aerosorgailuak instalatzea debekatzen dituzten hiriguneetan instala daitezke. Zenbait gabezia txiki ditu: adibidez, ardatz horizontaleko haize sorgailuek baino energia kantitate gutxiago sortzen dute. Hiru aerosorgailu bertikal mota daude: Savoniusa, Giromilla eta Darrieusa.
Ardatz horizontaleko haize-sorgailuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ardatz horizontaleko aerosorgailuak erabilienak dira, 1 MW-eko potentziatik gora ekoiztera irits baitaitezke. Zentral eoliko handietan ikusten dira. Ardatz horizontaleko aerosorgailuak errotazio-ardatza lurzoruari buruz paralelo daude. Eraginkorragoak dira ardatz bertikaleko aerrosorgailuekin alderatuta eta proiektuaren arabera, hainbat potentziatara egoki daitezke.
Haizearen norabidean orientatu behar dira, ardatz bertikalekoak ez bezala. Horretarako, anemometroa ezartzen zaie, une oro haizearen norabidean kokatuta egon daitezen.
Ardatz bertikaleko haize-sorgailuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Savoniusa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ardatzarekiko distantzia jakin batera desplazatuta dauden bi zirkulu erdiz osatuta dago. Energia potentzia apalak sortzen ditu.
Giromilla
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Pala bertikal multzo batek osatzen du, ardatz bertikaleko barrekin lotuak. 10-20 kW-ko potentzia inguru sortzeko gaitasuna du.
Darrieusa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bi edo hiru pala ganbilbikoz osatuta dago: goi eta behe aldetik ardatz bertikalari lotuta joaten direnez, haizea abiadura banda zabal baten barruan aprobetxatzeko aukera ematen du. Beraien kasa ez dira pizten eta savonius errotore bat behar dute horretarako.
Betz-en legea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Turbina baten bidez haizearen energia zinetikotik teorian atera daitekeen energia-ehuneko maximoa % 59 dela zehazten duen legea da. Turbina zeharkatzen duen haizea atzealdetik kanporatu behar da, ezin baitzaio energia zinetiko guztia kendu. Lege hori Albert Betz fisikari alemaniarrak adierazi zuen 1919an. Praktikan, % 30-40 bitarteko errendimenduak lortzen dira.
Potentzia instalatua, herrialdez herrialde
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ondorengo zerrendak munduan energia eolikoaren bidez instalaturiko potentzia handiena duten hogei herrialderen azken urteetako datuak biltzen ditu (datuak megawattetan ageri dira):
| Postua | Herrialdea | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Txinako Herri Errepublika |
1.260 | 2.604 | 6.050 | 12.121 | 25.104 | 44.733 |
| 2 |  Ameriketako Estatu Batuak |
9.149 | 11.603 | 16.818 | 25.237 | 35.159 | 40.200 |
| 3 |  Alemania |
18.415 | 20.662 | 22.247 | 23.933 | 25.777 | 27.214 |
| 4 |  Espainia |
9.093 | 10.650 | 14.084 | 15.431 | 18.035 | 19.562 |
| 5 |  India |
4.430 | 6.270 | 8.000 | 9.655 | 10.925 | 13.064 |
| 6 |  Italia |
1.718 | 2.123 | 2.726 | 3.736 | 4.850 | 5.797 |
| 7 |  Frantzia |
757 | 1.567 | 2.454 | 3.404 | 4.410 | 5.660 |
| 8 | .svg){kind=small} Erresuma Batua |
1.332 | 1.963 | 2.389 | 3.288 | 4.070 | 5.203 |
| 9 |  Portugal |
1.022 | 1.716 | 2.150 | 2.862 | 3.535 | 3.702 |
| 10 |  Danimarka |
3.136 | 3.140 | 3.129 | 3.160 | 3.465 | 3.752 |
| 11 |  Kanada |
683 | 1.459 | 1.856 | 2.369 | 3.319 | 4.008 |
| 12 |  Herbehereak |
1.219 | 1.560 | 1.747 | 2.225 | 2.229 | 2.237 |
| 13 |  Japonia |
1.061 | 1.394 | 1.538 | 1.880 | 2.056 | 2.304 |
| 14 |  Australia |
708 | 817 | 824 | 1.494 | 1.712 | 1.991 |
| 15 |  Suedia |
510 | 572 | 788 | 1.067 | 1.560 | 2.163 |
| 16 |  Irlanda |
496 | 745 | 805 | 1.245 | 1.260 | 1.748 |
| 17 |  Euskal Herria |
935 | 1.061 | 1.105 | 1.112 | 1.114 | |
| 20 |  Grezia |
573 | 746 | 871 | 990 | 1.087 | |
| 19 |  Austria |
819 | 965 | 982 | 995 | 995 | |
| 20 |  Polonia |
83 | 153 | 276 | 472 | 725 | |
| Guztira | Mundukoa, guztira | 59.091 | 74.223 | 93.849 | 121.188 | 157.899 |
2020an energia eolikoaren instalatutako potentzia % 53 igo zen, Global Wind Energy Council (GWEC) erakundearen arabera,[8] guztira 743 GW da. Azken urte hori historiako onena izan zen energia eolikoaren garapenari dagokionez, instalatutako potentzia 93 GW handitu baitzen. Txinak, Amerikako Estatu Batuek, Alemaniak, Indiak eta Espainiak ekoizten dute gehien.
Txinak 26,1 GW baina gehiago instalatu zituen 2020an: guztira 236 GW-eko gaitasuna zuen urte horren bukaeran, eta munduko potentzia instalatuaren % 35. Atzetik AEB zetorren, urte hartan 9,1 GW instalatuta, guztira 105 GW. Europari dagokionez,[9] Erresuma Batuak, Espainiak eta Alemaniak 15,4 GW instalatu zituzten 2020an; horrela, 205 GW-era iritsi ziren, eta guztira Europar Batasuneko 74 milioi etxebizitzaren energia eskaria ase zuten. Gainera, energia eolikoari esker, 271 milioi CO2 tona isurtzea eta erregai fosilen kopuru handi bat inportatzea saihestuta, guztira 16.000 milioi euro aurreztu zirela adierazi zen. Nahiz eta Europako energia eolikoaren inplementazioa handia dirudien, espero zena baino % 19 txikiagoa izan zen. Atzerapenaren arrazoi nagusitzat, zentral eolikoak eraikitzeko behar diren baimenik eza aipatu zen, baimenak lortzeko eragozpen handiak baitzeuden.
Afrikari dagokionez, egoera ekonomiko zaila dela eta, bere energia eolikoaren potentzialaren % 0,01 bakarrik aprobetxatzen du, 2020an 7 GW baitzituen instalatuta. Gainera, ehuneko horren zati oso handi bat Hegoafrikari dagokio. Gainontzeko herrialdeek ia ez dute zentral eolikorik.
Etorkizunari begira, energia eolikoak pisu handia hartzea espero da. Offshore motako zentral eoliko ugari egiteko asmoa agertu da. Zentral eolikoen mota hori itsas zabalean egiten da, haize errotak itsasoan eginiko egituretan ezarrita. Lurreko haize errotak bezalakoak dira, eta potentzial handia dagoela baieztatu da. Hala ere, ikusteko dago ea asmo horiek gauzatuko diren. Izan ere, garestia da itsasoan instalazio guztia egitea; eta, itsasoko ur gaziaren korrosioaren eraginez, hor instalatutako azpiegiturak ez du luzaro irauten. Gainera, korrosio horren eraginez, itsasoan jarritako zentral eolikoek urtero milaka tona metal kutsagarri askatzen dituzte itsasoan[6] (adibidez, aluminioa, zinka eta indioa).
Abantailak eta desabantailak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Abantailak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Energia berriztagarria denez, energia eolikoa ez da agortuko, giza espeziearen denboran behintzat.
- Energia «berdea» eta «garbia» da; hots, energia ez-berriztagarriekin alderatuz, kutsatze tasa txikiagoa du.
- Herrialde bat autosufizienteagoa izaten laguntzen du, beste herrialdeetatik energia ekarri behar izateak dakarren menpekotasuna murriztuz. Eskala txikiago batean ere, herri edo hirietako autokontsumoa bultza dezake, aerosorgailu txikien bidez. Hala ere, kontuan izan behar da kanpotik ekarri beharko dituztela herri eta herrialde gehienek zentral eolikoak eta behar duten azpiegitura guztia (oinarria, bideak, linea elektrikoa...) egiteko eta mantentzeko materialak (petroliotik eratorritako plastikoak eta lubrifikatzaileak, altzairua, kobrea, aluminioa, lur arraroak, eta abar).
Desabantailak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Energia eolikotik argindarra lortzeko erabiltzen diren sistemak ez dira berriztagarriak. Alde batetik, funtzionatzean erregai fosilik ez badarabilte ere, erregai fosilak erabiltzen dira sistema horiek fabrikatzeko, garraiatzeko, behar duten azpiegitura eraikitzeko, funtzionatzen duten aldian mantentzeko, eta beren bizialdiaren bukaeran desegiteko. Beraz, berotegi-efektua indartzen dute, argindarra sortzeko beste sistema batzuek baino neurri txikiagoan bada ere. Bestetik, fabrikatzeko eta behar duten azpiegitura guztia (oinarria, bideak, linea elektrikoa...) egiteko eta mantentzeko, elementu kutsagarri eta ez berriztagarri ugari behar dituzte: petroliotik eratorritako plastikoak eta lubrifikatzaileak, zementua, altzairua, kobrea, aluminioa, lur arraroak, eta abar.[1]
- Zentral eolikoak haizeak indartsu eta ahalik eta jarraituen jotzen duen lekuetan egon behar dute; sarri, mendi muinoetan jartzen dira. Hortaz, eragin handia dute paisaian, hainbat kilometroko erradioan baitaude ikusgai instalazio industrial horiek. Haize sorgailuak mendi goietan instalatzen direnez, bideak egin behar dira haraino, eta gero bide horiek mantendu. Haize errotak jartzeko, lur mugimendu handiak eta kamioien joan-etorri ugari egin behar izaten dira.
- Sorgailu eolikoen artean «pasabideak» uzten diren arren, ingurutik pasatzen diren hegaztiak hegalekin jo eta hiltzeko arrisku handia dago. Hartara, Nafarroa Garaiko 32 aerosorgailuko zentral eoliko bakar batean, babestutako ehun hegazti harrapari baino gehiago hil ziren, hamar hilabetean.[10] Haize errota handiek kalte handiagoa egiten diete hegaztiei.[11]
- Airea pisu espezifiko txikiko fluidoa denez, sorgailu eolikoek handiak izan behar dute. Gainera, haizearen intentsitateak eta norabideak aldaketa konstanteak jasaten dituzte, eta horiek aerosorgailuen eraginkortasunean eragin handia dute. Energiaren sorkuntza haizearen mende dago: aldakorra denez, energiaren sorkuntza ere aldakorra da, haizerik egon ezean ez baita energiarik. Haize gehiegi baldin badabil, palek beren abiadura nominala igaro dezakete, eta horren ondorioz aerosorgailua erre edo honda daiteke.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b (Gaztelaniaz) Antonio Turiel: "Tendremos que reducir el consumo de energía en un 80% en las próximas décadas". (argitaratze data: 2023-05-22) (kontsulta data: 2025-05-05).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Historia de la energía eólica» Premium Energía 2017-03-08 (kontsulta data: 2021-12-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Averías en turbinas eólicas complican a fabricantes de Estados Unidos y Europa» Revista Nueva Minería y Energía 2023-01-24 (kontsulta data: 2025-05-05).
- ↑ (Gaztelaniaz) Turiel, Antonio. «Castillos en el aire» ctxt.es | Contexto y Acción (kontsulta data: 2025-05-05).
- ↑ (Gaztelaniaz) «¿Qué es la energía eólica, cómo se transforma en electricidad y cuáles son sus ventajas?» Iberdrola (kontsulta data: 2021-12-21).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Metales de los parques eólicos marinos, nueva amenaza contaminante» www.europapress.es 2025-01-23 (kontsulta data: 2025-05-08).
- ↑ (Gaztelaniaz) Portillo, Germán. (2021-05-01). «Aerogenerador vertical y de eje horizontal, ¿cómo funcionan?» Renovables Verdes (kontsulta data: 2021-12-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) «La eólica en el mundo» Asociación Empresarial Eólica (kontsulta data: 2021-12-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Análisis de la situación de la energía eólica en España y en el mundo» Energy News 2020-07-16 (kontsulta data: 2021-12-21).
- ↑ (Gaztelaniaz) Bayona, Eduardo. «Más de cien grandes aves y rapaces protegidas mueren en diez meses en un parque eólico de Navarra» Publico.es 2021-05-10 (kontsulta data: 2021-11-12).
- ↑ «A. Urresti: "Energia eolikoa bai ala ez baino, non eta nola da galdera; agian parke txikiagoak behar dira"» EITB Euskal Irrati Telebista 2021-10-03 (kontsulta data: 2021-11-12).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz) Portillo, Germán. (2021-05-01). «Aerogenerador vertical y de eje horizontal, ¿cómo funcionan?» Renovables Verdes (kontsulta data: 2021-11-12).
Datuak: Q43302
Multimedia: Wind power / Q43302