Eper gorri

Wikipedia, Entziklopedia askea
Eper gorria
Iraute egoera

Ia galzorian (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaChordata
KlaseaAves
OrdenaGalliformes
FamiliaPhasianidae
GeneroaAlectoris
Espeziea Alectoris rufa
Linnaeus, 1758
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Masa20,1 g (pisua jaiotzean)
Zabalera48 cm
Kumaldiaren tamaina12
Arrautza

Eper gorria (Alectoris rufa) phasianidae familiako hegaztia da[1].

Hego-ekialdeko Europan bizi da: Iberiar Penintsulan eta Frantzian batez ere. Espezimen gutxi batzuk hegoaldeko Ingalaterran ere bizi dira.

Eperrak gorputz potoloa eta sendoa du eta hego motzak eta zabalak ditu. Normalean oinez edo korrika ibiltzen da eta oso gutxitan egiten du hegan. Habia lurrean egiten du, sastraka edo belar artean eta normalean txitak arrautza-oskoletik irten bezain laster habia uzten dute. Zereal-soroak eta landa zabalak ditu gogoko. Euskal Herrian, isurialde mediterraneoan soilik bizi da.[2]

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gure bizilagunak direlako, Zikoina, Enara, Sorbeltza edo Txolarre arrunta bezalako espezieak normalean aski ezagunak badira, izan ere, estuki lotuta daude, bai habiak egiteko, bai elikatzeko, bai beste jarduera batzuetarako gizakiekin. Bada beste espezie multzo bat, tristeki bada ere, horrek inplikatzen duenagatik, “ehizarako hegaztiak” ere aski ezagunak direnak. Eper gorria da horietako bat, preziatuenetako bat.

Eper gorria eta galeperra Phasianidae familiakoak dira. 25 cm. inguruko tamaina ingurukoa, etxe-uso batena bezalakoa da, baina buztana dezente motzagoa du. Potolo itxura du, oso trinkoa, goiko aldeak arre kolorekoak ditu, burua barne, non zerrenda superziliar zuri luze bat nabarmentzen den, eztarria ere zuria du eta kolore bereko zerrenda trinko bihurtzen den lepoko beltz batez inguratuta dago, hasieran homogeneoa eta gero, bularrera jaitsi ahala sakabanatuago. Hau grisa da, pileoa bezala, eta alboak, berriz, zuri, beltz eta gaztaina-gorri kolorez zerrendatuta daude.

Sabelak eta isatsak gaztaina kolorekoak dituzte, eta mokoa eta hankak kolore gorri bizikoak.

Biologia eta ohiturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eper gorria oso lehorreko hegaztia da, eta ez zaio askorik gustatzen hegan egitea, oinez ibiltzea nahiago du beti, baina hegan egiten duenean, oso azkar eta altuera txikian egiten du, hegoak astinduz eta hegoak okertuta egiten dituen planeaketak txandakatuz. Makurtuta ibiltzen da, bizkor eta burua ondo altxatuta.

Ugalketa-ziklo luzea dutenez, urtean txitaldi bakarra egiten dute, hala ere, lehenengo errunaldia galduz gero, beste birjarpen bat egon daiteke. Apirilean edo maiatzean, gorteatze konplexua amaitu ondoren, eta ziur aski beste ar batekin borrokatu ondoren, lurralde baten jabeak habia egiten du eta bertan erruten dituzte normalean 10-16 arrautzak.

Habia sakonune txiki bat da, zurtoin txikiekin eta inguruan eskura dituzten beste landare batzuekin tapizatuta. Emeak 23tik 25 egun bitartean txitatzen ditu. Txitak nidifugoak dira, jaio eta berehala uzten dute habia. Oso azkar hazten dira, eta horregatik egun gutxira hegan egiteko gai dira.

Banaketa, habitata eta estatusa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eperrek nahiago dituzten habitatak, oro ar, mota guztietako eremu irekiak dira, hala nola sastrakak edo zuhaitz gabeko hegalak, baina inguruan laboreak badaude hobe.

Espezie sedentarioa eta mediterraneokoa da, Europako hego-mendebaldean bakarrik egiten ditu habiak. Iberiar penintsula osoan, Frantziako hegoaldean, Suitzan, Korsikan eta Italiako iparraldean dago, eta Ingalaterrako hego aldean sartuta.

Espezie honen interes zinegetikoaren ondorioz, askatze eta birpopulaketa asko egiten dira, neurri batean kontrolik gabe, eta horrek asko zailtzen du espezie honen benetako estatusa eta Euskal Herriko banaketa-eremua zehazten.

Isurialde kantauriarrean desagertuta, ez zen inoiz ugaria izango, gaur egun, puntu bakanetan egiten du topo duela gutxi egindako birpopulaketatik datozen ale ezegonkorrekin, eta, dirudienez kokalekua arazotsua da, bertako ehiza-presioa kontuan hartuta. Agian, ehizatzen ez diren eremu babestu batzuetan lortuko da zaintzea, baldin eta kumeak hazten direnean lasaitasun nahikoa badute.

Leku mugatu eta ondo zaindutako leku batzuetan izan ezik, panorama ez da askoz baikorragoa Euskal Herriko gainerako lekuetan ere, naiz eta klima eta lurraldea espeziarentzat hobeak izan eremu mediterraneorantz aurrera egitean. Arabako iparraldetik aurrera eperrak daude, baina gutxi, eta hemen ere, kasu askotan birpopulaketatik ote datozen beldur gara.

Toloño-Kantabria mendien hegoaldera, Arabako Errioxan, ematen du egoera hobean dagoela, baina ez da ugaria.[3]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. BirdLife International (2004). Alectoris rufa. 2006. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006
  2. Jon Larrañaga Elhuyar, K.E. (1996). Euskal Herriko fauna (ornodun lehortarrak). Lizarra Imprimategia, 102 or. ISBN 84-87114-09-1..
  3. (Gaztelaniaz) Administracion de la Comunidad Autonoma de Euskadi. (1989). Euskal Autonomiu Elkarteko Ornodunak. Graficas Santamaria S.A., 178 or. ISBN 84-7542-639-5..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Biologia Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.