Erabakiak hartze

Erabaki bat hartzeko prozesu bat irudikatzen duen fluxu-diagrama, pizten ez den lanpara batekin aurrez aurre dagoenean.

Erabakiak hartzea^[1], bizitzako egoera desberdinak hainbat testuingurutan (enpresa-, lan-, ekonomia-, familia-, pertsona- eta gizarte-testuinguruetan) konpontzeko aukerak edo moduak hautatzen dituen prozesua. Erabakiak hartzeko, funtsean, dauden aukeren artean bat aukeratzen da, egungo arazo bat edo arazo potentzial bat konpontzeko.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erabakiak banaka hartzearen ezaugarria da pertsona batek bere arrazoibidea eta pentsamendua erabiltzen dituela arazo jakin baten aurrean konponbiderako alternatiba bat aukeratzeko; hau da, pertsona batek arazoren bat badu, arazo hori banaka konpontzeko gai izan beharko du, eta erabakiak arrazoi jakin horrekin hartu beharko ditu. Halaber, erabakiak hartzea zuzendaritzaren etapetako bat da.

Erabakiak hartzerakoan, garrantzitsua da jarraitu beharreko bide bat aukeratzea; beraz, aurreko egoera batean ekintza-aukerak ebaluatu behar dira. Azken horiek bertan ez badaude, ez da erabakirik egongo. Erabaki bat hartzeko, edozein motatakoa dela ere, arazo bat ezagutu, ulertu eta aztertu behar da, irtenbidea eman ahal izateko. Kasu batzuetan, hain sinpleak eta egunerokoak direnez, prozesu hori inplizituki egiten da eta oso azkar konpontzen da, baina beste kasu batzuetan, aukera txar edo on baten ondorioek eragina izan dezakete bizitzan, eta lan-testuinguru batean bada, erakundearen arrakastan edo porrotean. Horretarako, prozesu egituratuago bat egin behar da, arazoa konpontzeko segurtasun eta informazio gehiago eman dezakeena.

Isuri kognitiboak erabakiak hartzean[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Isuri kognitiboak fenomeno psikologikoak dira, normalean nahigabeak, informazioaren prozesamendua zailtzen dutenak eta erabakiak hartzerakoan maila desberdineko okerrak ekar ditzaketenak. Pentsamendu-eredu horiek akats sistematiko hauek eragin ditzakete:

Berreste alderako isuria: pertsona bati iristen zaion informazio berria interpretatzeko isuria da, dituen sinesmen edo usteak erreferentziatzat hartuta. Horrela, aurretiazko erabakiekin edo iritziekin bat ez datozen datuak eta gertaerak baztertzen dira.
Autoritate-isuria: adituen aholkuak (edo horrela izendatzen direnak) egia eztabaidaezinak balira bezala ikusteko joera.^[2] Autoritateari obeditzen zaionean ere gertatzen da isuri hori (hitzaren zentzu zabalean), baita moralki edo arrazionalki zentzurik ez duenean ere.
Talde-pentsamendua: isuri hori pertsona talde batek erabaki bat adostasunez hartzen duenean, baina pertsona batzuk ez daude ados, nahiz eta beren eragozpenak adieraztea saihesten duten, gertatzen da. Desadostasunak ez adierazteko arrazoiak askotarikoak izan daitezke, baina beldurra izan ohi dute oinarri (aginteari, kritikari, gizarte-bazterketari, huts egiteari...).
Egokitzapen hedonista: bizitzako edozein esparrutan aldaketa garrantzitsuak (positiboak edo negatiboak) gertatzen direnean, pertsonen ongizate-maila egonkortzeko isuria dago.^[3] Hori dela eta, sarritan okerreko erabakiak hartzen dira, egoera emozional iragankorra dela-eta, dauden aukerak behar bezala haztatzea eragozten duena.
Halo efektua: isuri kognitibo hori pertsona batek gertaera partikular batek itsutzen duenean agertzen da, hasiera batean loturarik ez duten beste gertakari batzuen ezaugarriak ondorioztatzera eramaten duena. Horrela, adibidez, pertsona baten ezaugarri bakar batek (edertasunak) inpresio positiboa eskain dezake, pertsona hori ere adimentsua dela pentsaraz dezan (nahiz eta argi dagoen ez dagoela korrelaziorik edertasunaren eta adimenaren artean). Marketinaren munduan sarritan halo efektua erabiltzen da kontsumitzaileen buruan eragiteko, eta horrek erabaki arrazionalak hartzea zaildu dezake.^[4]
Disonantzia kognitiboa: batzuetan, pertsona batek proposatzen duena eta hartzen duen erabakia ez datoz bat. Autoengainua edo inkoherentzia izaten da, adibidez, norbaitek produktu bat erostean huts egiten duenean, baina bere lagunen aurrean ondo hitz egiten du objektu horren prestazioei buruz, akatsa onartzeko eta erosi izanagatik barregarri uzteko beldurrez. Aldi berean gatazkan dauden bi pentsamendu mantentzeak pertsona batek erabaki egokiak hartzeko duen gaitasuna murriztu dezake.