Ernal-hazi
| Ernal-hazi | |
|---|---|
 | |
| Xehetasunak | |
| Identifikadoreak | |
| MeSH | A12.200.732 |
| FMA | 62967 |
| Terminologia anatomikoa | |
Ernal-hazia, hazia edo esperma (greziarretik: σπερμα, hazia) animaliek zakiletik isurtzen duten likido likatsu zurixka bat da. Barrabiletik ateratzen diren espermatozoidez eta plasma seminalez osatua dago, eta, barrabilez gainera, epididimoak, besikula seminalek, prostatak, Cowperren guruinak, Littreren guruinak eta hodi-deferenteek hartzen dute parte hazia sortzeko.
Hazi-jartzea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hazi-jartzea animalia etxekotu mota baten ar-hazia edo esperma emearen sexu-organoetan jartzeari deritzo. Ernalketa ondo irteteko, beharrezkoak dira ebakuntza eta jarduera-multzo bat ere. Mende-erdia baino gehiago da in vivo hazi-jartzea (animalietan) egiten dela herrialde aurreratuetan, eta gaur egun behi gehienak era horretan ernaltzen dira. Beste animalia batzuk ere, txerriak, ahuntzak, ardiak, zaldiak eta baita hegaztiak ere, sistema horren bidez ernaltzen dira, baina behiak baino gutxiago.
Behientzat, esate baterako, hazi-jartze artifizialeko zentro batean jasotzen da esperma, zezen bati bagina artifizial bat ipiniz. Hazia jaso ondoren, kalitate-kontrola egiten zaio: esperma diluitu egiten da, espermatozoideek bizirik iraun dezaten eta dositan zatitu ahal izateko. Polibinil kloruroa duten hodietan jartzen da esperma hori, eta hoztu egiten da ondoren (4º C 90 minutuan). Gero, nitrogeno likidoan sartu, eta izoztu egiten da (-196 °C 10 minutuan). Ontzi kriogenikoetan gordetzen da azkenik. Abeltzainak eskatzen duenean, hazi-jartzaileak ernalketa egiten du, hazia umetokian jarriz.
In vivo ernalketaz gainera, azken hamarraldian asko hazi da in vitro ernalketa-sistema. In vitro ernalketa laborategian egiten da, aurretik jasotako obuluak animalia bati sartuz eta baita enbrioiak animalia batetik bestera eramanez. Hazi-jartzearen bidez, zorroztasun handiz kontrolatzen dira ernaltzeak, eta horrek garrantzi handia izan du produktibitatean, batez ere animalia etxekotuen kalitate genetikoaren hobetzeari dagokionez; kalitate genetiko handia duen zezen batek behi asko ernal ditzake.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
