Ertebölle

Neolito garaiko Europaren mapa, danubiar hedapen handieneko unean, 4500-4000 K.a.

Ertebölle kultura Mesolito berrantiarreko ehiztari-biltzaile-arrantzaleen kultura zen. Egungo Eskandinavia hegoaldean, Alemania iparraldean eta Polonian kokatzen zen. 8.000 cal B.P kronologian datatzen da kulturaren hasiera. Kulturaren izena izena Jutlandiako Limfjorden herrian dagoen Ertebölle herrixka txikitik dator. Egindako ikerketek kultura honetan itsasoko baliabideek zuten garrantzia azpimarratzen dute^[1].

Ikerketen hasiera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ertebölle kulturaren ikerketa XIX. mendean hasi zen maskor hondakindegien indusketekin, kokkenmoddinger izenez ezagutzen direnak. Haran hauetan aurkitutako aztarna materialek Neolitikoko fase aurre-megalitiko baten existentzia iradoki zuten. Hori frogatzeko, 1893-1900 bitartean maskor hondakindegi bat industu zen Erteböllen, bere eponimoa den herrian. Indusketaren emaitzak atera arte ez zen “Ertebölle kultura” terminoa erabiltzen hasi^[2].

Itsas-baliabideen kontsumoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maskor hondakindegietan ostra eta beste ornogabe kopuru handiez gain, arrainen eta uretako ugaztunen aztarna ugari agertu ziren. Ondorioztatu da Ertebölle kulturako taldeek itsasoko produktuak kontsumitzen zituztela nagusiki. Hau ez da soilik inguruaren aberastasun naturalaren ondorio bat. Izan ere, talde hauek modu eraginkorrean ustiatzeko gaitasuna zuten: teknika espezializatuekin eta talde-antolaketa konplexuekin^[3].

Arrantza zen teknika garatuena. Tresneria ugaria zuten: masan harrapatzeko instalazioak zein arraunen bidezko ontziak. Era berean, jarduera ez hain arriskutsuak ere egiten zituzten. Adibidez, ostra eta txirlak jasotzea, foka edo beste itsas-ugaztunen arrapaketa edo anatido migratzaileen ehiza^[3].

Toki ezberdinetan tranpa eta harrapakinen aztarnak agertu dira. Suedian aurkitutako tranpa batek adibidez, 45cm-ko bakailao baten aztarnak zituen oraindik. Arrantzale hauek, amuak eta punta ugariko lantzak erabiltzen zituzten baita ere.

Neolitizazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Neolitoa talde hauen lurretara iristean hauek aurreko bizimoduarekin jarritu zuten hasieran. K.a. 4800 inguruan, Danubioko Neolitoko tradiziotik eratorritako kultura baten talde kolonoak etxaldeak ezartzen zituzten Ertebølle kulturaren taldeen hegoaldeko mugetan. Hala ere, ikusi da mendeetan zehar haien bizimodua ez zela funtsez aldatu. K.a. 3.900 inguruan eman ziren nekazaritzaren lehen zantzuak Danimarka eta Suedian, eta 600 urteren ondoren finkatu zen guztiz^[3].

K.a. 4.000. urtetik aurrera, talde hauen biztanleria asko handitu zen eta lurraldeak murritzagoak ziren. Ondorioz, mugikortasuna aldatu egin zen: ingurua oso oparoa izan arren, mugak zeuden arrantza toki eta maskortegiek jasan zitzaketen pertsona kopuruan. Horregatik, talde askok urtearen zati handi bat pasatzen zuten kokaleku iraunkorretan^[1].

Ertebölleren zeramika fasea K.a. 5.200 eta 4.000 inguruan datatu da, TRB kulturaren hasierarekin amaituz^[2]. Kanpoko talde kolonoen aurrean eduki zuten erreakzioa aztertuta, zeramikaren erabilera komunitatea hauekin kontaktua edukitzearen seinale izan daiteke. Zeramikaz gain, Neolitoarekin lotutako T formako aizkorak, orraziak eta hezurrezko eraztunak aurkitu dira. Eskandinabiako lehen Neolitoa TBR kulturarekin dator bat. Kultura hau, K.a. 4.500 inguruan sortzen dena, Europa zentral iparraldetik zabaldu zen laster^[3].