Eskoziako lehen ministro

Lehen Ministro
	Eskoziako Gobernua
Orain karguan
Titularra	Humza Yousaf
Hasiera	2023ko martxoaren 29a
Karguduna
Trataera	Jaun Txit Agurgarria
Honen kide	Eskoziako Parlamentua; Eskoziako Gobernua; Kontseilu Pribatua; Britaniar-Irlandar Kontseilua
Egoitza	Bute House
Izendatzailea	Eskoziako Parlamentua
Kargualdia	Ez dauka
Lehen titularra	Donald Dewar
Sorrera	1999ko maiatzaren 17a
Ordezkoa	Lehen Ministrordea
Webgunea	Eskoziako Lehen Ministroa

Eskoziako lehen ministroa (Eskozieraz: heid meinister o Scotland; Eskoziako gaeleraz: prìomh mhinistear na h-Alba) Eskoziako gobernuburua eta Eskoziako Zigilu Handiaren edukitzailea da. Lehen ministroa Eskoziako Kabineteko burua da, eta Eskoziako Gobernuaren politika formulatzeko, garatzeko eta aurkezteko arduradun nagusia da.^[1] Lehen ministroaren beste eginkizun batzuk dira Eskozia ofizialki sustatzea eta ordezkatzea, bai Erresuma Batuaren barnean bai atzerrian.^[1]

Eskoziako Parlamentuko kideek aukeratzen dute Lehen Ministroa, eta formalki, Erresuma Batuko erreginak izendatzen du. Lehen Ministroak Eskoziako Gobernuko Kabineteko kideak eta ministroak eta Eskoziako zuzenbideko funtzionarioak ere izendatzen ditu. Eskoziako Gobernuko buru den aldetik, lehen ministroa Eskoziako Parlamentuaren aurrean erantzule zuzena da bere ekintzengatik eta, oro har, gobernuaren ekintzengatik.

Gaur egun, Eskoziako Alderdi Nazionaleko Humza Yousaf da Eskoziako lehen ministroa, 2023ko martxoaren 29tik.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1997ko erreferendumaren ostean, Eskoziako hautesleek adostasuna emanda, Erresuma Batuko Parlamentuak eta Tony Blair lehen ministroaren gobernuak, Eskoziako Parlamentua eta Eskoziako Exekutiboa (gerora Eskoziako Gobernua) ezarri zituen.

Eskoziako Parlamentu zaharra bertan behera geratu zen Britania Handiko Parlamentua sortu ostean, 1707ko Batasun Aktak indarrean sartzean. XX. mendean, Erresuma Batuak desentralizazio prozesu bat hasi zuen, Eskozian Parlamentua eta Exekutiboa berrezarriz, eta prozesu honen bidez, Eskoziak autogobernua eskuratu zuen, neurri batean, bere barne-arazoetan, hala nola, osasunean, hezkuntzan eta justizian.^[2] Autogobernuaren aldeko mugimendua 1970eko hamarkadan hasi zen, Erresuma Batuko Gobernuak Kontituzioari buruzko Batzorde Erreala sortzean, eta 1978ko Eskoziako Legearen ezarpenarekin batera. Lege honen bidez, Eskoziak 'Lehen Idazkari' baten zuzenduko zuen exekutibo autonomo bat ezarriko zen, baina legea inplementatuko zuen erreferendumak porrot egin ostean, 1978ko proiektua baztertu egin zen, 1998ra arte.^[3]

Desentralizazioaren ondorioz, Eskozia gobernatzen zen eran aldaketa administratibo eta legislatiboak burutu ziren, Lehen Ministroaren kargua sortuz, Eskoziako Gobernuaren burua izateko. Ingelesez, "first minister" terminoa erabiltzen da, Kanadako probintzietako, Australiako estatuetako eta Hegoafrikako probintzietako burutzat erabiltzen den "premier" hitzaren antzera.^[4]

Desentralizazioaren aurretik, Eskoziako gobernuaren eskumenak Erresuma Batuko Gobernuaren Eskoziarako Sailaren esku zeuden, 1885. urtetik. Saila Eskoziarako Estatu-Idazkariaren esku dago, baina 1998. urtetik Eskoziarako Sailak eginkizun murriztu bat dauka, haren eskumenak Eskoziako erakundeen esku baitaude.^[5]

Lehen Ministroen zerrenda (1999-gaur egun)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eskoziako Alderdi Laborista

Eskoziako Alderdi Nazionala

Erretratua	Izena (Jaiotza–Heriotza)	Legegintzaldia			Hauteskundeak
Erretratua	Izena (Jaiotza–Heriotza)	Hasiera	Amaiera	Denbora	Hauteskundeak
1	Donald Dewar (1937-2000)†	1999ko maiatzaren 13a	2000ko urriaren 11a	1 urte eta &0000000000000151.000000151 egun	1999
Denboraldi honetan, Jim Wallace Lehen Ministrordeak bitarteko gisa jardun zuen.
2	Henry McLeish (1948-an jaioa)	2000ko urriaren 26a	2001eko azaroaren 8a	1 urte eta &0000000000000013.00000013 egun
Denboraldi honetan, Jim Wallace Lehen Ministrordeak bitarteko gisa jardun zuen.
3	Jack McConnell (1960-an jaioa)	2001eko azaroaren 22a	2003ko maiatzaren 15a	5 urte eta &0000000000000175.000000175 egun
3	Jack McConnell (1960-an jaioa)	2003ko maiatzaren 15a	2007ko maiatzaren 16a	5 urte eta &0000000000000175.000000175 egun	2003
4	Alex Salmond (1954-an jaioa)	2007ko maiatzaren 16a	2011ko maiatzaren 18a	7 urte eta &0000000000000187.000000187 egun	2007
4	Alex Salmond (1954-an jaioa)	2011ko maiatzaren 18a	2014ko azaroaren 19a	7 urte eta &0000000000000187.000000187 egun	2011
5	Nicola Sturgeon (1970-ean jaioa)	2014ko azaroaren 20a	2016ko maiatzaren 17a	8 urte eta &0000000000000129.000000129 egun	2011
		2016ko maiatzaren 17a	2021eko maiatzaren 18a		2016
		2021eko maiatzaren 18a	2023ko martxoaren 29a		2021
6	Humza Yousaf (1985-ean jaioa)	2023ko martxoaren 29a	Karguan	0 urte eta &0000000000000249.000000249 egun	2021

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b «First Minister - gov.scot» www.gov.scot (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).
↑ «The Scottish Parliament: - History - The Path to Devolution» web.archive.org 2007-09-14 (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).
↑ (Ingelesez) «Through an open door» HeraldScotland (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).
↑ «Lords Hansard text for 28 Oct 1998 (181028-25)» publications.parliament.uk (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).
↑ «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q1362216
Multimedia: First ministers of Scotland

[:0-1] «First Minister - gov.scot» www.gov.scot (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).

[2] «The Scottish Parliament: - History - The Path to Devolution» web.archive.org 2007-09-14 (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).

[3] (Ingelesez) «Through an open door» HeraldScotland (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).

[4] «Lords Hansard text for 28 Oct 1998 (181028-25)» publications.parliament.uk (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).

[5] «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-01-05).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]