Esneki zuri-orribildu
Esneki zuri-orribildua | ||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | ||||||||||||||||||||||||||||
Sailkapen zientifikoa | ||||||||||||||||||||||||||||
Erreinua | Fungi | |||||||||||||||||||||||||||
Filuma | Basidiomycota | |||||||||||||||||||||||||||
Klasea | Agaricomycetes | |||||||||||||||||||||||||||
Ordena | Russulales | |||||||||||||||||||||||||||
Familia | Russulaceae | |||||||||||||||||||||||||||
Generoa | Lactarius | |||||||||||||||||||||||||||
Espeziea | Lactarius piperatus Pers., 1797 | |||||||||||||||||||||||||||
Mikologia | ||||||||||||||||||||||||||||
|
Esneki zuri-orribildua (Lactifluus piperatus (Linnaeus) Kuntze (1891)) Russulaceae familiako onddo bat da.[1] Jangarri oso kaskarra.
Sinonimoak: Agaricus amarus, Amanita piperata, Agaricus acris, Agaricus infundibuliformis, Lactarius piperatus, Hypophyllum piperatum, Galorrheus piperatus, Agaricus pergamenus, Lactarius piperatus var. amarus, Lactifluus piperatus, Lactarius pergamenus.
Deskribapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kapela: 5 eta 15 cm. arteko diametrokoa, hasieran ganbila eta gero zilbor-formakoa erdigunean baina inbitu oso sakona osatu gabe. Ertzak kiribilduak ditu eta mehe samarrak. Azal gabea da, lehorra eta kolore krema-zurixka kolorekoa orban okre-gorrixkekin.

Orriak: Dekurrenteak, oso estu eta ugariak. Hasieran zurixkak eta gero krema kolorekoak eta okre-marroiz zikintzen dira.
Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain, beherantz jarraitzen duten orriak
Hanka: Normalean laburra eta zilindrikoa izaten da, baina meheagoa oinarrian. Krema-zurixka kolorekoa, kapela bezalakoa, eta okre-marroiz zikinduaz, oinarritik hasita.
Haragia: Trinkoa, gogorra eta hauskorra, moztean zuri-krema kolorekoa, baina arrosa-okrez zikintzen da eta gero ilunduaz joaten da. Usain txarra, ale zaharretan higuingarria eta zapore garratza.
Airearekin kolorez ez den aldatzen esne zuria eta zapore garratza eta mingotsa.[2]
Etimologia: Lactarius terminoa lac, lactis, esnetik dator; esneari dagokio, latex-a jariatzen duelako ebakitzean edo haustean. Piperatus epitetoa berriz, latinetik dator (piper = piperra) bere zapore minagatik.
Jangarritasuna
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jangarri oso kaskarra, baina lehortuta eta hauts bihurtuta, gozagarri gisa erabili daiteke kantitate txikian. Horrela erabiltzen dute Europako ekialdeko herrialde batzuetan.[3]
Nahasketa arriskua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lactarius vellereus-en antza du, baina txikiagoa da, eta Lactarius piperatus-ean kapelaren azala ez da iletsua eta orriak estu eta ugariagoak dira.[4]
Lactarius pergamenus ia berdina da; latexean bereizten da, Lactarius piperatus-ean zuri okre jarraitzen du potasarekin, ez da horixkatzen eta Lactarius pergamenus-ean berdexka edo urre-hori kolorea hartzen du potasarekin eta orriak zuriak direla itsasoaren berde koloreko erreflexuekin.

Oharra: Medikuntzan erabilia izan da blenorragien aurkako tratamenduetan.
Sasoia eta lekua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Uda hasieratik negu hasierara, hostozabal basoetan, batez ere pago eta haritzetan.[5]
Banaketa eremua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ipar Amerika, Europa, Hego Korea, Txina, Himalaiako eremua, Australia, Japonia, Errusia.[6]
Galeria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
- ↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas Diputacion foral de vizcaya ibericas. , 141 or. ISBN 84-505-1806-7..
- ↑ (Gaztelaniaz) Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo. (1987). Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color. Iberduero, 507 or. ISBN 84-404-0530-8..
- ↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 375 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
- ↑ (Gaztelaniaz) Palacios Quintano Daniel. (2014). Disfrutando con las setas. Leitzaran. Grafikak S.L. Andoain, Gipuzkoa, 410 or. ISBN 978-84-617-0196-4..
- ↑ Lactarius piperatus: GBIF—the Global Biodiversity Information Facility.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 1797. urtean deskribatutako onddoak
- Euskal Herriko onddoak
- Lactifluus
- 1891. urtean deskribatutako taxonak
- Lineok deskribatutako taxonak
- Onddo sendagarriak
- Kanadako onddoak
- Ameriketako Estatu Batuetako onddoak
- Mexikoko onddoak
- Europako onddoak
- Errusiako onddoak
- Japoniako onddoak
- Australiako onddoak
- Himalaiako eremuaren onddoak
- Hego Koreako onddoak