Félix Tshisekedi
| Félix Tshisekedi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
_(cropped).jpg) (2019) | |||||||||
2021eko otsailaren 6a - 2022ko otsailaren 5a ← Cyril Ramaphosa - Macky Sall →
2019ko urtarrilaren 25a - ← Joseph Kabila
2018ko martxoaren 31 - 2019ko urtarrilaren 25a ← Étienne Tshisekedi
2011ko azaroaren 28a - 2013ko ekainaren 18a | |||||||||
| Bizitza | |||||||||
| Jaiotza | Kinshasa, 1963ko ekainaren 13a (62 urte) | ||||||||
| Herrialdea |  Kongoko Errepublika Demokratikoa | ||||||||
| Bizilekua | Palace of the Nation (en)  | ||||||||
| Familia | |||||||||
| Aita | Étienne Tshisekedi | ||||||||
| Ama | Marthe Kasalu | ||||||||
| Ezkontidea(k) | Denise Nyakeru Tshisekedi (en) | ||||||||
| Hezkuntza | |||||||||
| Hizkuntzak | frantsesa | ||||||||
| Jarduerak | |||||||||
| Jarduerak | politikaria | ||||||||
Parte-hartzailea
| |||||||||
| Jasotako sariak | |||||||||
| Sinesmenak eta ideologia | |||||||||
| Erlijioa | Mendekostismoa | ||||||||
| Alderdi politikoa | Demokrazia eta Garapen Sozialerako Batasuna | ||||||||
| presidence.cd | |||||||||
  | |||||||||
Félix Antoine Tshisekedi Tshilombo (Léopoldville, Kongo-Léopoldville, 1963ko ekainaren 13a) kongoar politikaria da, Kongoko Errepublika Demokratikoko presidentea 2019ko urtarrilaren 25etik.[1] Étienne Tshisekedi politikari historiko eta 2011n presidentegai izan zenaren semea da.[2]
2018ko hauteskunde presidentzialetan hautatu zuten presidente, herrialdeko bosgarrena. Nahiz eta iruzur salaketen ondorioz polemika piztu, herrialdearen independentzia lortu zenetik izandako lehen aldaketa politiko baketsua izan zen. Tshisekedi Afrikako Batasuneko buru izan zen 2021 eta 2022 artean. 2023an berriz hautatu zuten presidente.
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Félix Tshisekedi 1963ko ekainaren 13an jaio zen[3], garaiko Léopoldvillen (gaur egungo Kinshasa). Étienne Tshisekediren semea da, ibilbide luzeko politikaria, independentziaren garaietatik. Hasieran Mobuturen ondoan egona, gero haren erregimenaren aurka, eta Kabila aita eta semearen geroko erregimenen oposizioan ere bai. 1980ko hamarkadaren hasieran, Mobutuk Étienne Tshisekedi jaioterriko Kasai probintziara erbesteratu zuen bere familiarekin, eta gero Belgikara alde egin zuen. Erbestealdi haiek markatu zuten Félix Tshisekedi.
Bere aitak 1982an fundatu eta gero zuzendutako Demokrazia eta Gizarte Aurrerapenerako Batasunaren (UDPS) alderdian sartu zen, eta alderdiko buruzagietako bat bihurtu zen. 2008 urte amaieran, UDPSko idazkari nazional izendatu zuten, kanpo arazoez arduratzeko.
2016ko urrian, UDPSko idazkari nagusiorde izendatu zuten[4]. Bere jarraitzaileek "Fatshi" deitzen diote, Félix-Antoine Tshisekedi izen-abizenen akronimoa.
2016ko krisi politikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2001etik presidentea zen Joseph Kabilak hauteskundeak atzeratzeko eta bere agintaldia luzatzeko nahiak krisi politikoa sortu zuen Kongoko Errepublika Demokratikoan (hemendik aurrera, KED). Oposizioak, Oposizioaren Biltzarrean batuta (UDPS alderdia horren partaidea zen), Kabilarekin negoziatu zuen presidentetzarako hauteskunde berriak egiteko. Étienne Tshisekedek zuzendu zituen Biltzarraren negoziazioak, eta Félix Tshisekede negoziazio-ordezkaritzaren parte izan zen. Negoziazioak 2016ko abenduaren 31n sinatutako "Urtezahar Gaueko Akordioetan" amaitu ziren.
Akordio horien ondoren, oposizioak lehen ministro izateko hautagai bat izendatu behar zuen. Félix Tshisekediren izena aipatu zen kandidatuen artean, baina 2017ko apirilaren 7an, Bruno Tshibala izendatu zuten, azkenean, KEDko lehen ministro[5]. Horrek oposizioan zeuden barruko zatiketak areagotu zituen.
2018ko hauteskundeak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2018ko martxoaren amaieran, UDPS alderdiko presidente hautatu zuten Félix Tshisekedi. Eta 2018ko abenduan egitekoak ziren presidentetzarako hauteskundeetan alderdiko hautagai ere.
Oso parte hartze txikiko hauteskundeak izan ziren, 40 bat milioi hautesleetatik 18 milioi batek baino ez zuen bozkatu, %47. Kabila berriz aurkeztu ezinik, gobernuari leporatu zitzaion bere erregimenari kontra gutxien egingo zion kandidatuari laguntzea. Emaitza estuak izan ziren, eta polemikoak, iruzur salaketekin, Martin Fayulu aurkari nagusiaren aldetik, Lamuka koaliziokoa. Oposizioaren koalizio horren barruan ere egon ziren biak lehian, kandidatu bakar bat aukeratzerakoan.
2019ko urtarrilean, helegiteak baztertu ondoren, Félix Tshisekedi presidentetzarako hauteskundeen irabazle izendatu zuen Konstituzio Auzitegiak. Fayuluk nazioarteko komunitateari eskatu zion erabaki hori ez onartzeko, eta bere burua presidente hautatutzat aldarrikatu zuen. Baina inguruko herrialdeek Felix Tshisekedi zoriondu eta presidente gisa inbestitua izan zen 2019ko urtarrilaren 24ean
Errepublikako presidente
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Botereari utzi ondoren, Kabilak "ohorezko presidente" titulua hartu eta bizitza osorako senatari bihurtu zen. Beraz, ematen zuen aurreko erregimenak indarrean jarraituko zuela[6]. Gobernu berria eratzeko negoziazioak hilabete batzuk luzatu ziren, presidentearen eta bere aurrekoaren arteko desadostasunak zirela-eta. Azkenean, 2019ko abuztuaren 26ko gauean, Sylvestre Ilunga Lehen Ministroak gobernu berria osatzen duen 65 kideko taldea aurkeztu zuen.
Haietatik, 42 FCC koalizioko ("Kabila koalizioa" deitua) kideak ziren, Defentsa Nazionaleko, Justiziako eta Finantza Ministerioetako titularrak barne, Félix Tshisekediren CACH koalizioko kideen 23ekin alderatuta. Baina gobernu berriko kideen ia % 77 ez ziren inoiz Kongoko gobernu batean egon.
Bestalde, legeak eskatzen dituen baldintzak gorabehera, generoen arteko parekotasun gutxi zuen lehen gobernu hark, ministro emakumezko bakar batekin, Marie Tumba Nzeza. Baina munta handiko ministerioa, Kanpo Arazoetakoa. Batez ere, kontutan hartuta KEDen ekialdeko Kivuko gatazka luzea, eta bertan nahastuta dauden herrialde mugakideak, eta nazioarteko interes geopolitiko eta ekonomikoak. Haren ondorengoari ere, Christophe Latundula Apala, beste emakumezko batek jarraitu zion 2024an, Thérese Kayikwandak. Paper nabarmena izan zuena 2025ko ekainean, Washingtongo bake-akordioan Ruandarekin.
Kabilarekin hautsi
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2020ko uztailean berriro piztu ziren tentsioak Kabila eta Tshisekediren arteko koalizioan, armadan, hauteskunde batzordean eta auzitegi konstituzionalean hainbat izendapen zirela eta[7]. 2020ko abenduan, FCC eta CACH aliantzen arteko tentsioak oraindik handiak zirela eta, Félix Tshisekek adierazi zuen bera hautatua izan zen programaren ezarpena eragozten ari zirela.
Ondoren, "informatzaile" baten izendapena iragarri zuen, eta haren eginkizuna Asanbladan gehiengo berri bat osatzea zen, bere programan ezarritako erreformak babesteko. 2021eko urtarrilaren 1ean, Modeste Bahati Lukwebo aukeratu zuela iragarri zuen zeregin horretarako. Bestalde, Kabilaren FCCko hainbat diputatu beregana hurbiltzea lortu zuen, eta azken hori politikoki isolatzea.
Sylvestre Ilunga lehen ministroari zentsura mozio bat jarri zioten, jarraian. 2021ko urtarrilaren 27an, bertaratutako 382 diputatuetatik 367k lehen ministroaren eta bere gobernuaren erorketaren alde bozkatu zuten. 2021eko otsailaren 15ean, Félix Tshisekidek Jean-Michel Sama Lukonde Kyenge izendatu zuen lehen ministro berri[8].
2021eko otsailaren 6an, Tshisekedik Afrikako Batasuneko presidente kargua hartu zuen, Cyril Ramaphosaren lekua hartuz.
2021eko apirilaren 30ean, setio egoera ezarri zuen Ituri eta Ipar Kivu probintzietan, talde armatuek eragindako indarkeria okerrera egin ondoren[9].
2023ko maiatzean, Txinara joan zen eta Xi Jinping Txinako presidentearekin bildu zen Txinarekin lankidetza sendotzeko eta KEDeko mineral erreserben meatze-kontratuak berriz negoziatzeko[10]. Kobre, uranio eta kobalto ekoizle eta esportatzaile nagusia da Kongoko Errepublika Demokratikoa.
Bigarren agintaldia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2023ko abenduan, Félix Tshisekedi berriz aurkeztu zen hauteskunde presidentzialetara, eta botoen % 73,34 lortuta 2024ko urtarrilaren 20an, bigarren agintaldirako zin egin zuen. Oposizioko bederatzi hautagaiek hauteskunde haiek salatu eta berriz egiteko adierazpen bat sinatu zuten[11]. 2024ko apirilaren 1ean, Judith Suminwa Tuluka aukeratu zuen lehen ministro berri, kargu horretarako izendatutako lehen emakumea.
2024ko maiatzaren 19an, Tshisekedik bere aurkako estatu-kolpe saiakera bat salatu zuen, Christian Malanga oposizioko politikaria barne hartzen zuen talde batek gidatuta. Estatu-kolpe saiakerak sei hildako utzi zituen, Malanga bera barne[12].
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Kongoko Errepublika Demokratikoko presidente izendatu dute Tshisekedi. Berria egunkaria, 2019ko urtarrilak 25, CC BY-SA 4.0, berria.eus (kontsulta data: 2019-07-22).
- ↑ Rodriguez, Mikel. Kongon ehundik goiti herritar hil dituzte hauteskundeen atarian. Berria egunkaria, 2018ko abenduak 20, CC BY-SA 4.0, berria.eus (kontsulta data: 2019-07-22).
- ↑ (Frantsesez) «Qui est Félix Tshisekedi, le nouveau président de la RDC? - RTBF Actus» RTBF (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) Belga. (2025-06-30). «RDC: Les alliés d'Etienne Tshisekedi proposent son fils comme Premier ministre» La Libre.be (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) «RDC : Joseph Kabila nomme l’opposant Bruno Tshibala Premier ministre» JeuneAfrique.com (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) «Félix Tshisekedi, le président sous contrôle de la République démocratique du Congo» Le Figaro 2019-01-23 (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) «RDC: «grande suprise» du premier ministre devant les ordonnances du chef de l'Etat» Le Figaro 2020-07-21 (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) «En RDC, Jean-Michel Sama Lukonde Kyenge, DG de la Gécamines, nommé à la primature» RFI 2021-02-15 (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) «RD Congo : le président proclame "l'état de siège" dans deux provinces touchées par la violence» France 24 2021-05-01 (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Ingelesez) AfricaNews. (2023-05-26CEST17:15:43+02:00). «Felix Tshisekedi visits China to renegotiate mining contracts» Africanews (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Ingelesez) France-Presse, Agence. (2023-12-31). «DRC president declared election winner as opposition cries foul» The Guardian ISSN 0261-3077. (kontsulta data: 2025-07-05).
- ↑ (Frantsesez) Africain, l'Horizon. (2024-05-19). «RD Congo: le capitaine Christian Malanga tué dans une tentative de coup d’Etat à Kinshasa» lhorizonafricain (kontsulta data: 2025-07-05).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q29032770
Multimedia: Félix Tshisekedi / Q29032770