Franz Schreker

Franz Schreker
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Monako, 1878ko martxoaren 23a
Herrialdea	Austria
Heriotza	Berlin, 1934ko martxoaren 21a (55 urte)
Hobiratze lekua	Waldfriedhof Dahlem (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Aita	Ignaz Franz Schrecker
Ezkontidea(k)	Maria Schreker (en)
Seme-alabak	ikusi Haidy Schreker (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	University of Music and Performing Arts Vienna (en)
Hizkuntzak	alemana
Irakaslea(k)	Arnold Rosé (en) ; Robert Fuchs; Hermann Grädener (en)
Ikaslea(k)	ikusi Rudolf Kolisch; Zdenka Ticharich (en) ; Victor Babin (en) ; Ferdinand Leitner (en) ; Ilmari Hannikainen;
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, musika-irakaslea, unibertsitateko irakaslea eta idazlea
Enplegatzailea(k)	Berlin University of the Arts (en)
Lan nabarmenak	ikusi Der Schmied von Gent (en) ; Chamber Symphony (en) ; Die Gezeichneten (en) ; Der ferne Klang (en) ;
Genero artistikoa	opera; musika klasikoa

Franz Schreker (Monako, 1878ko martxoak 23a – Berlin, 1934ko martxoak 21a; benetan Schrecker) konposatzaile austriarra izan zen.

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bohemiako gorteko argazkilari judutar eta irlandar sendi nobleko amaren semea zena, bere garaiko aleman-hiztunen arteko joenetako bat izan zen. Schrekerrek Robert Fuchsekin ikasi zuen konposizioa Vienan. 1911n berak sortutako Abesbatza Filarmonikoaren zuzendaritzaren ardura hartu zuen, eta 1912an Vienako Musika Akademian konposizio-klasea zuzentzeari ekin zion. Ospeak Berlineko Goi-Mailako Musika Akademiaren zuzendari izatera eraman zuen, 1920tik 1931ra artean jardunean. Universal Editionek Anbruch musika-aldizkarian eskaini zion foro bat, non 1919tik 1937ko tartean hark idatzitako edo hari buruzko 103 artikulu dauden. Dagoeneko 1920ko hamarkadan Schreker nazionalsozialisten politika kulturalaren erasoen helburu bihurtu zen. 1932an Schreker beraren Christophorus operaren estreinaldia, Friburgon izateko asmoarekin, izu naziarengatik baztertua izan zen, eta Berlingo Goi-Mailako Musika Eskolaren zuzendari-postuari uko egitera behartuta ikusi zuen bere burua, 1920tik zuzentzen zuena. 1932tik 1933ra Prusiar Arteen Akademian izan zen meisterklass baten zuzendaria ere bai. Haren ikasleetako bat Wladyslaw Szpilman zen. Max von Schillingsek agindutako nahitaezko erretiroaren apur bat ostean, 1934ko martxoaren 21ean buruko isuri baten ondorengo bihotzeko batez hil zen, eta Waldfriedhof Dahlemen lurperatua izan zen. Hobiratze-tokia Abt. 10A-6 sailean dago eta ohorezko hilobi bezala eskainia dago.

1959an Vienako Favoritenen (10. eskualdea) Franz-Schreker-Gasse eta 1936an Ottakringen (16. eskualdea) Schrekergasser bere izenarekin izendatu zituzten.

Lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1920ko hamarkadan, Franz Schreker Wagnerren ondorengo Alemaniako opera-konpositore garrantzitsuenetariko batentzat jo zuten; zenbaitetan haren operak Richard Straussenak baino antzezte-zenbaki altuagoak erdiestera iritsi ziren. Hura bezala, Schreker erromantiko berantiarra da; aldi berean, bere lengoaia musikalak elementu espresionistak dauzka. Bereizgarrietako bat gorabehera harmoniko jarraitua da, akorde distiratsu eta irisatuz lagunduta.

Salbuespena izan ezik (Flammen), Schrekerrek berak idazten zituen haren operetarako letrak. Sigmund Freuden psikoanalisiak eraginda, libretista gisa Schrekerrek opera-pertsonai nagusien erretratu emozional zorrotzak idazten zituen, horietako batzuk aipamen autobiografikoekin ere.

Nazionalsozialistengatik "endekatutzat" joak, Schrekerren lanak ia ahantziak izan ziren 1933tik aurrera. 60ko hamarkadaren amaieran, Schreker-berpizkundea hasi zen, gaur egun arte dirauena, adibidez Der Schmied von Gent operaren emankizunekin Berlingo Estatu Operan (Berliner Staatsoper) 1981ean eta Chemnitz Antzokian 2010ean, baita izenburu ezohikoagoz osatutako zikloarekin ere; Flammen, Christophorus eta Das Spielwerk und die Prinzessin Kielgo Operan Kirsten Harmsen pean, baita Der ferne Klang 1991n Vienako Estatu Operan ere, 2015an Grazeko operan eta Mannheimeko Antzoki Nazionalean eta 2017an Lübeck Antzokian, Die Gezeichneten 2005an Salzburgoko Jaialdian, 2015an Lyoneko Operan, 2017an Bavierako Estatu Operan eta 2018an Berlingo Opera Komikoan.

Haren berraurkikuntza nagusiki Grazen egindako biltzar musikologiko baten emaitza izan zen, 1970eko hamarkadaren erdialdera. 1990eko hamarkadatik, industria diskografikoa bere lanen grabaketa gehiago argitaratzen ibili da ere bai. Haren ondarearen zati handia Vienako Idaztitegi Nazionalean aurki daiteke.

Lan-zerrenda (hautaketa)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lan dramatikoak / Operak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Libretoak, aurkakoa ez adieraziz gero, Franz Schrekerrenak)

1901–1902: Flammen – Ekitaldi batekoa. Libretoa: Dora Leen (?–1942[?]; benetan Dora Pollock). Vienan 1902an (kontzertantea) eta Kielen 2001ean (eszenikoa), besteak beste.
1903–1910 inguru: Der ferne Klang – 3 ekitaldiko opera, 1912ko abuztuaren 18an, Frankfurt am Mainen, besteak beste.
1908–1912: Das Spielwerk und die Prinzessin – 2 ekitaldi, atarikoa. Adibidez, 1913ko martxoaren 15ean, Frankfurt am Mainen / Vienan.
1911–1915: Die Gezeichneten – 3 ekitaldiko opera. 1918ko apirilaren 18an, Frankfurt am Mainen, besteak beste.
1915: Das Spielwerk (Das Spielwerk und die Prinzessin lanaren bariazioa) – Ekitaldi bakarra. 1920ko urriaren 30ean, Munichen, besteak beste.
1915–1918: Der Schatzgräber – Opera prologo, 4 ekitaldi eta epilogoarekin. 1920ko urtarrilaren 21ean, Frankfurt am Mainen, besteak beste.
1919–1922: Irrelohe – 3 ekitaldiko opera. Besteak beste, 1924ko martxoaren 27an, Kolonian (Otto Klemperer).
1924–1928: Der singende Teufel – 4 ekitaldiko opera. Besteen artean, 1928ko abenduaren 10ean, Berlinen (Erich Kleiber).
1924–1928: Christophorus oder Die Vision einer Oper – Prologo, 2 ekitaldi (3 irudi) eta epilogoa, 1978 urriaren 1ean, Friburgon, besteak beste.
1929–1932: Der Schmied von Gent – 3 ekitaldiko opera, Charles De Costeren testua. 1932ko urriaren 29an, Berlinen, adibidez.
1933–1934: Memnon (soilik zirriborroak).

Orkestrarako lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1896: Liebeslied harizko orkestra eta harparentzat (desagertua)
1899: Scherzo
1899: Symphonie a-Moll op. 1 (bukaera galdua)
1900: Scherzo harizko orkestrarako
1900: Intermezzo op. 8 – Harizko orkestrarako zatia (beranduago Romantischen Suitearen zati)
1902–1903: Ekkehard, Orkestra handi eta organorako obertura sinfonikoa op. 12
1903: Romantische Suite op. 14
1904: Phantastische Ouvertüre op. 15
1905: Der Geburtstag der Infantin, izen bereko Oscar Wilden maitagarri-ipuinean oinarritutako Suite, ganbera-orkestrarentzat (Orkestrarako 1923an, Spanisches Fest pantomima orkestrarako 1927an)
1908: Festwalzer und Walzerintermezzo
1908: Valse lente
1908–1909: Ein Tanzspiel orkestra handirako
1909: Nachtstück. Der ferne Klang operatik
1913: Vorspiel zu einem Drama (Die Gezeichneten operako zatietatik konposatua)
1916: Kammersymphonie (Sinfonietta bezala multzo handirako ere bai)
1918: Der Schatzgräber operako interludio sinfonikoa
1928: Kleine Suite ganbera-orkestrarako
1929–1930: Vier kleine Stücke orkestra handirako
1933: Vorspiel zu einer großen Oper (Oper Memnon amaigabetik aterata)

Bestelako lanak (hautaketa)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1898: Biolin eta pianorentzako sonata
1899: König Tejas Begräbnis (Felix Dahn) gizon-abesbatza eta orkestrarako
1900: Der 116. Psalm op. 6 emakume-abesbatza eta orkestrarako
1902: Schwanengesang op. 11 (Dora Leen) abesbatza eta orkestrarako
1909: Fünf Gesänge (instrumentiert 1922)
1909: Der Wind – Bibolin, biolontxelo, klarinete, adar eta pianorentzako pantomima
1916: Hugo Wolfen 2 Liederren orkestrazioa
1923: Zwei lyrische Gesänge (Walt Whitman, instrumentatua 1929an Vom ewigen Leben izenburupean)
1932–1933: Das Weib des Intaphernes – Melodrama (Eduard Stucken)
1933: Franz Liszten Ungarischer Rhapsodiearen orkestrazioa, 2. Zk
40 Lieder inguru

Konposizio-ikasleak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1912–1914: Paul Amadeus Pisk (1893–1990)
1912–1915: Walther Gmeindl (1890–1958)
1912–1916: Wilhelm Grosz (1894–1939)
1912–?: Dragan Plamenac (1895–1983)
1913–1914: Ilmari Hannikainen (1892–1955)
1914–1920?: Karol Rathaus (1895–1954)
1914–1920: Ernest (Ernst) Kanitz (1894–1978)
1916–1920: Ernst Krenek (1900–1991)
1917–1919: Jascha Horenstein (1898–1973)
1918–1923: Alois Hába (1893–1973)
1919–1924: Max Brand (1896–1980)
ca. 1919: Felix Petyrek (1892–1951)
ca. 1920–1923: Alois Melichar (1896–1976)
1921–1922: Herbert Windt (1894–1965)
1921–1923: Carl Ueter (1900–1985)
1922–1925: Berthold Goldschmidt (1903–1996)
1923–1927: Ignace Strasfogel (1909–1994)
1922–1926: Jerzy Fitelberg (1903–1951)
1922–?: Alfred von Beckerath (1901–1978)
1925–1927: Charlotte Schlesinger (1909–1976)
1926–1930: Walter Kaufmann (konposatzailea) (1907–1984)
1926–1931: Grete von Zieritz (1899–2001)
1926–1932: Kurt Fiebig (1908–1988)
1928–1932: Vladas Jakubėnas (1903–1976)
Julius Bürger (1897–1995)
Alexander Ecklebe (1904–1983)
Hugo Herrmann (1896–1967)
Marij Kogoj (1892–1956)
Mark Lothar (1902–1985)
Artur Rodziński (1892–1958)
Joseph Rosenstock (1895–1985)
Hans Schmidt-Isserstedt (1900–1973)
Fritz Schreiber (1895–1985)
Władysław Szpilman (1911–2000)
Zdenka Ticharich (1900–1979)
Arnold Maria Walter (1902–1973)
Eric Werner (konposatzailea) (1901–1988)
Werner Bochmann (1900–1993)

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q78528
Multimedia: Franz Schreker / Q78528