Friedrich Hayek

Friedrich Hayek
	; Irudi gehiago
Mont Pelerin Society (en) presidentea	; 1947 - 1961 - Wilhelm Röpke (en) →
Mont Pelerin Society (en) presidentea
Bizitza
Jaiotza	Viena, 1899ko maiatzaren 8a
Herrialdea	Austria ; Erresuma Batua (1938 -
Bizilekua	Friburgo
Heriotza	Friburgo, 1992ko martxoaren 23a (92 urte)
Hobiratze lekua	Neustifter Friedhof (en)
Familia
Aita	August von Hayek
Ezkontidea(k)	Helen Berta Maria von Fritsch (en) ; Helene Bitterlich (en)
Seme-alabak	ikusi Laurence Hayek (en) ; Christine von Hayek (en) ;
Familia	ikusi Karl Wittgenstein (en) (amaldeko osaba); Leopoldine 'Poldy' Kalmus (en) (izeko politikoa);
Hezkuntza
Heziketa	Vienako Unibertsitatea Doktoretza : politika zientzia; Vienako Unibertsitatea Doktoretza : zuzenbide; Vienako Unibertsitatea ; (1918 - 1923) : filosofia, Psikologia, ekonomia
Hezkuntza-maila	zientzia juridikoetan doktorea; Russian and Ukrainian PhD in Political Science (en)
Tesi zuzendaria	Ludwig von Mises; Friedrich von Wieser
Doktorego ikaslea(k)	David D. Friedman (en) ; Marjorie Grice-Hutchinson (en) ; Abba P. Lerner (en) ; Sho-Chieh Tsiang (en)
Hizkuntzak	ingelesa; alemana
Ikaslea(k)	ikusi Marjorie Grice-Hutchinson (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	ekonomialaria, filosofoa, historialaria, politologoa eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)	Salzburgoko Unibertsitatea ; Chicagoko Unibertsitatea ; New Yorkeko Unibertsitatea ; Friburgoko Unibertsitatea ; London School of Economics
Lan nabarmenak	ikusi The Road to Serfdom (en) ; Law, Legislation and Liberty (en) ; The Fatal Conceit (en) ; The Constitution of Liberty (en) ;
Jasotako sariak	ikusi John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka (1954) ; Order of Merit of Baden-Württemberg (1981) ; Ring of Honour of the City of Vienna ; Askatasunaren Domina Presidentziala ; Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena ; Hanns Martin Schleyer Prize (1984) ; Ekonomiako Nobel Saria : Nobel Committee (en) (1974) ; honorary doctorate of Salzburg University ; Fellow of the Econometric Society (1947) ; Fellow of the British Academy ; Austrian Decoration for Science and Art (1974) ; Pour le Mérite ordena ;
Kidetza	Mont Pelerin Society (en) ; Econometric Society (en)
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra; Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Eliza katoliko maronita

Friedrich August von Hayek (Viena, Austria, 1899ko maiatzaren 8a - Friburgo, Alemania, 1992ko martxoaren 23a) britainiar ekonomista izan zen, austriarra sortzez. 1938an Britainia Handiko herritartasuna hartu zuen.

Merkatu-ekonomiaren defendatzaile sutsu eta estatuaren esku-hartzearen etsai izaki, bere ideiak izan ziren Estatu Batuetako lehendakari Ronald Reaganen eta Britainia Handiko Margaret Thatcherren politika ekonomikoen oinarri nagusia.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zuzenbide eta ekonomiako ikasketak egin zituen, Vienako Unibertsitatean. 1921etik 1931ra, Ikerkuntza Ekonomikorako Institutu Austriarreko zuzendari izan zen, eta 1929tik 1931ra, Vienako Unibertsitatean lan egin zuen. 1931tik 1950era bitartean, ekonomia eta estatistikako irakasle izan zen, Londresko Unibertsitatean.

Mont Pelerin Elkarteko sortzaileetako bat izan zen, eta ohorezko lehendakari. Elkarte horrek mendebaldeko ekonomistak, legelariak, enpresaburuak eta kazetariak biltzen ditu, pentsamendu liberala aztertu eta zabaltzeko asmoz.

1951tik aurrera, zientzia moral eta sozialetako irakasle izan zen, Chicagoko Unibertsitatean. 1962an Europara itzuli zen, Friburgoko Unibertsitateko ekonomiako irakasle izendatu zutelako.

1974an, Gunnar Myrdal suediarrarekin batera, Ekonomiako Nobel saria jaso zuen, diruaren teoriari buruzko lanengatik, eta fenomeno ekonomiko, sozial eta instituzionalen arteko loturen azterketengatik. 1977 arte, Salzburgoko Unibertsitateko irakasle izan zen.

Haren pentsamenduak sozialismotik merkatu libreko ekonomiaren defentsarainoko bidea egin zuen, eta Vienako Eskolako ekonomista nagusietako bat bihurtu zen. Haren teoriak Keynesen pentsamenduari kontrajartzen zaizkio. Ehunka saiakera eta 15 liburu baino gehiago idatzi zituen.

Idazlanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lan nagusiak: Prezioak eta produkzioak (1931), Kapitalaren teoria hutsa (1941) eta Morrontzarako bidea (1944).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q1325
Multimedia: Friedrich von Hayek / Q1325

i e a Ekonomiako Nobel Saridunak
1969–1975	Ragnar Frisch / Jan Tinbergen (1969) • Paul Samuelson (1970) • Simon Kuznets (1971) • John Hicks / Kenneth Arrow (1972) • Wassily Leontief (1973) • Gunnar Myrdal / Friedrich Hayek (1974) • Leonid Kantorovitx / Tjalling Koopmans (1975)
1976–2000	Milton Friedman (1976) • Bertil Ohlin / James Meade (1977) • Herbert A. Simon (1978) • Theodore Schultz / Arthur Lewis (1979) • Lawrence Klein (1980) • James Tobin (1981) • George Stigler (1982) • Gérard Debreu (1983) • Richard Stone (1984) • Franco Modigliani (1985) • James M. Buchanan (1986) • Robert Solow (1987) • Maurice Allais (1988) • Trygve Haavelmo (1989) • Harry Markowitz / Merton Miller / William Forsyth Sharpe (1990) • Ronald Coase (1991) • Gary Becker (1992) • Robert Fogel / Douglass North (1993) • John Harsanyi / John Forbes Nash, Jr. / Reinhard Selten (1994) • Robert Lucas, Jr. (1995) • James Mirrlees / William Vickrey (1996) • Robert C. Merton / Myron Scholes (1997) • Amartya Sen (1998) • Robert Mundell (1999) • James Heckman / Daniel McFadden (2000)
2001–egun	George Akerlof / Michael Spence / Joseph E. Stiglitz (2001) • Daniel Kahneman / Vernon L. Smith (2002) • Robert F. Engle / Clive Granger (2003) • Finn E. Kydland / Edward C. Prescott (2004) • Robert Aumann / Thomas Schelling (2005) • Edmund Phelps (2006) • Leonid Hurwicz / Eric Maskin / Roger Myerson (2007) • Paul Krugman (2008) • Elinor Ostrom / Oliver E. Williamson (2009) • Peter A. Diamond / Dale T. Mortensen / Christopher A. Pissarides (2010) • Thomas J. Sargent / Christopher A. Sims (2011) • Alvin E. Roth / Lloyd S. Shapley (2012) • Eugene Fama / Lars Peter Hansen / Robert J. Shiller (2013) • Jean Tirole (2014) • Angus Deaton (2015) • Oliver Hart / Bengt Holmström (2016) • Richard Thaler (2017) • William Nordhaus / Paul Romer (2018) • Abhijit Banerjee / Esther Duflo / Michael Kremer (2019) • Paul Milgrom / Robert B. Wilson (2020) • David Card / Joshua Angrist / Guido Imbens (2021) • Ben Bernanke / Douglas Diamond / Philip Dybvig (2022) • Claudia Goldin (2023)