Gabriel García Moreno

Gabriel García Moreno
Irudi gehiago
Ekuadorko presidente 1869ko abuztuaren 10a - 1875eko abuztuaren 6a ← Manuel de Ascásubi - Francisco León Franco (en) → behin behineko presidente 1869ko urtarrilaren 16a - 1869ko maiatzaren 16a ← Javier Espinosa y Espinosa (en) - Manuel de Ascásubi → Ekuadorko presidente 1861eko urtarrilaren 10a - 1865eko abuztuaren 30a ← Francisco Robles - Rafael Carvajal (en) → Quitoko alkate 1857ko urtarrilaren 1a - 1857ko abenduaren 31
Bizitza
Jaiotza	Guayaquil, 1821eko abenduaren 24a
Herrialdea	Ekuador
Heriotza	Quito, 1875eko abuztuaren 6a (53 urte)
Hobiratze lekua	Cathedral of Quito (en)
Heriotza modua	giza hilketa: bala zauria
Familia
Ezkontidea(k)	Rosa Ascázubi Matheu  (1846 -  1865) Mariana del Alcázar (en)  (1865 -  1875)
Seme-alabak	ikusi Gabriel García del Alcázar
Hezkuntza
Heziketa	Q5917770
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, abokatua, idazlea, poeta, kazetaria, estatu-politikaria eta legelaria
Jasotako sariak	ikusi Order of Pius IX
Influentziak	Vicente Rocafuerte eta Diego Portales
Ideologia eta sinesmenak
Erlijioa	katolizismoa
Alderdi politikoa	Conservative Party (en)

Gabriel Gregorio García Moreno (Guayaquil, 1821eko abenduaren 24a - Quito, 1875eko abuztuaren 6a) estatu-gizona, abokatua, politikaria, kazetaria, idazlea, militarra eta poeta izan zen.

1858tik 1875era Ekuadorren eragin politiko eta kulturala izan zuen. 1857an Pichincha probintzian senatari gisa nabarmendu zen indigenei zerga kentzeko eskatzeagatik. 1859ko krisiaren ondorioz hartu zuen boterea, Estatua lau buruzagitza gorenetan (Quito, Guayaquil, Cuenca eta Loja) banandu zelako, Peruk gerra deklaratu zuelako eta herrialde horretako armadak Guayaquil blokeatu zuelako.

Bere herrialdearen subiranotasuna defendatu zuen garaiko gobernu perutar eta kolonbiarrek Ekuadorren lurraldea banatzeko egindako inbasio eta saiakeren aurrean. Armen bidez boterera iristeko borrokan ari zen diktadura-militarismoaren aurka borrokatu zen. Bere gobernupean kultura, zientzia eta hezkuntza lanak egin zituen, hala nola, Hizkuntzaren Akademia Ekuadortarraren fundazioa, Eskola Politekniko Nazionala eta Quitoko Behatoki Astronomikoa. Lege-, ekonomia-, administrazio-, teknika- eta hezkuntza-oinarriak ezarri zituen, baita nazio-nortasuna eratu eta Ekuadorri nazioarteko nortasuna eman ere.

Ekuadorreko estatuaren modernizatzaile eta eraikitzailetzat jotzen da. Robalino Dávila historialariak dio bere gobernuei esker Ekuadorrek aurrera egin ahal izan zuela. Hezkuntzari eta herri-lanei emandako bultzada nabarmentzen da. Bere legatu nagusien artean, 1859-1860ko krisian zehar Ekuadorren izandako bateratzea, sufragio unibertsala, erreforma fiskala, hainbat errepidetan oinarritutako bide-sistema, trenbidea, instrukzio publikoa, ikerketa zientifikoa, Egoitza Santuarekin konkordatua, erreforma militarra eta Quitoko Panoptikoa nabarmentzen dira. Liberalen talde batek hil zuen, hirugarren presidentetzarako berriz ere demokratikoki hautatu ostean. Jorge Salvador Larak dio magnizidioa (Enrique Ayala Mora tiranizidiotzat hartzen dute) kolpe gogorra izan zela Ekuadorrentzat eta munduarentzat. Bere heriotzak bere programa modernizatzailea geldiarazi zuen, hurrengo gobernuek jarraitu eta gauzatu ezin izan zutena. Quiton, Guayaquilen, Santiagon, New Yorken, Parisen eta Erroman hil osteko omenaldiak egin dizkiote. Joera liberalaren arabera, bere agintaldian erregimen autokratiko bat ezarri zen, prentsa askatasuna kendu eta eliz auzitegiak ezarri zituelakoan. Bere presidentzia Konstituzio baten aldarrikapenak markatu zuen, zeinaren kontserbadurismoari esker oposizioak Gutun Beltza deitu zion.

Merkatuak zabaltzeko eta kostaldearen eta Ekuadorko mendilerroaren arteko komunikazioa lortzeko, bere gobernuan zehar Ekuador osoa lotu zuen errepide-sistema bat eraiki zuen.

Kanpo estekak

• Vida de García Moreno tomo quinto Biografía escrita por Severo Gomezjurado.
• Un gran americano Obra escrita por Le Gouhir y José Rodas.
• García Moreno Presidente del Ecuador, Vengador y Mártir del Derecho Cristiano tomo segundo Biografía escrita por Augusto Berthe.
• De la Historia a la ficción en el Ecuador el caso de Gabriel García Moreno y Rayo, Novela de Luis Zúñiga. C. Michael Waag. Murray State University
• Biografías y Vidas Biografía Gabriel García Moreno, 2004.
• Britannica Enclyclopedia Britannica, Gabriel García Moreno president of Ecuado.
• Archontology, A guide for study of historial offices, Ecuador: Heads of State: 1830-1875
• Ayala Mora, Enrique: Gabriel García Moreno y la gestación del Estado nacional en Ecuador
• Roberto Andrade: Montalvo y García Moreno artxibatua 2021 ko urriaren 20an Wayback Machinen.
• Avilés Pino, Efrén: García Moreno Dr. Gabriel. Enciclopedia del Ecuador
• Pérez Pimentel, Rodolfo: FERNANDO AYARZA. Diccionario Biográfico Ecuador artxibatua 2016 ko urriaren 12an Wayback Machinen.
• Orrantia Santos, Martha María: Gabriel García Moreno. El Universo. Guayaquil - Ekuador
• Díez, Ramiro: Las locuras secretas e inocultables de García Moreno. El Telégrafo. Guayaquil
• Pérez Pimentel, Rodolfo: “EL DICTADOR QUERIA MORIR”. Ecuador profundo, tomo 2. Guayaquil
• Araujo Sánchez, Diego: ¿Quién mató a García Moreno?. Mundo Diners. Dinediciones. Edición 421. Quito
• AUTOPSIA A GABRIEL GARCIA MORENO El Peregrino de Quito.
• Los Restos de Garcia Moreno (vídeo)

• Datuak: Q434730
• Multimedia: Gabriel García Moreno / Q434730