Galaxien sailkapen morfologiko

Wikipedia, Entziklopedia askea
Hubble sekuentziaren uning-fork estiloko diagrama.

Galaxien sailkapen morfologikoa astronomoek galaxiak taldetan banatzeko erabiltzen duten sistema da, haien ikusmen itxuraren arabera. Hainbat eskema erabiltzen dira galaxiak beren morfologien arabera sailkatzeko: ospetsuena, Edwin Hubblek asmatua, eta, gero, Gérard de Vaucouleurs eta Allan Sandage-k zabaldutako Hubble sekuentzia da.

Hubble sekuentzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

UGC 12591 galaxia espirala, S0/Sa galaxia gisa sailkatuta[1].

Hubbleren sekuentzia Edwin Hubblek 1926an asmatutako galaxien sailkapen morfologikoko eskema da[2]. Sarritan, «Hubbleren diapasoia» deitzen zaio tradizionalki irudikatzen den moduagatik. Hubbleren eskemak hiru klase zabaletan banatzen ditu galaxiak, haien ikusmen itxuraren arabera (jatorriz argazki-plaketan)[3]:

  • Galaxia eliptikoek argi banaketa leun eta ezaugarririk gabekoa dute, eta, irudietan, elipse gisa agertzen dira. "E" letraz adierazten dira ondoren "n" zenbaki oso bat duelarik, zeinak zeruan duten eliptikotasun-maila adierazten duen.
  • Galaxia espiralak disko berdindu batez osatuta daude egitura osatzen duten izarrekin (normalean bi besotakoak) eta erraboil galaktikoa izenez ezagutzen den izar-kontzentrazio zentral batekin, galaxia eliptiko baten antzekoa dena, itxuraz. "S" ikurra ematen zaie. Espiral guztien erdia, gutxi gorabehera, barra baten antzeko egiturarekin ere ikusten dira, erdiko protuberantziatik hedatzen dena. Espiral barra horiei "SB" ikurra ematen zaie[4].
  • Galaxia lentikularrak (S0 izendatua) erdiko erraboil distiratsu batez osatuta eta disko-itxurako egitura hedatu batez inguratuta daude, baina, galaxia espiralek ez bezala, galaxia lentikularren diskoek ez dute ikusten den espiral egiturarik, eta ez dira izar aktiboki eratzen ari inolako kantitate adierazgarritan[4][5].
Hubbleren sekuentzia unibertsoaren historian zehar[6].

Klase zabal horiek itxuraren bereizketa finagoak ahalbidetzeko eta beste galaxia mota batzuk barne hartzeko heda daitezke, hala nola galaxia irregularrak, egitura erregular nabaririk ez dutenak (ez disko-formakoetan, ez eta elipsoidaletan)[4][3].

Hubbleren sekuentzia, sarritan, bi adardun sardexka baten moduan irudikatzen da, eliptikoak ezkerrean (eliptikotasun-maila handituz ezkerretik eskuinera) eta espiral barradunak eta barra gabeak sardexkaren bi adar paraleloak osatzen. Galaxia lentikularrak galaxia eliptikoen eta espiralen artean kokatzen dira bi puntuek heldulekuarekin bat egiten duten puntuan[7].

Gaur egun arte, Hubbleren sekuentzia galaxiak sailkatzeko gehien erabiltzen den sistema da, bai astronomia-ikerketa profesionalean, bai astronomia amateurrean ere[8].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. «A remarkable galactic hybrid» www.spacetelescope.org.
  2. Hubble, E. P.. (1926). «Extra-galactic nebulae» Contribuciones del Mount Wilson Observatory / Carnegie Institution of Washington 324: 1-49. Bibcode1926CMWCI.324....1H..
  3. a b information@eso.org. «The Hubble tuning fork - classification of galaxies» www.spacetelescope.org.
  4. a b c «The Hubble sequence — Astronoo» www.astronoo.com.
  5. «Lenticular Galaxies» cas.sdss.org.
  6. «Hubble explores the origins of modern galaxies» ESA/Hubble Press Release.
  7. «Galaxies» www.jb.man.ac.uk.
  8. Iafrate, G.. «THE HUBBLE SEQUENCE» uni-heidelberg.de.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]