Edukira joan

Garagar

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea

Garagar
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaPlantae
OrdenaPoales
FamiliaPoaceae
LeinuaTriticeae
GeneroaHordeum
Espeziea Hordeum vulgare
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuakHordei Fructus Germinatus (en) Itzuli, garagar, barley bran (en) Itzuli eta Q15789710 Itzuli
Genomaren kokapenaplants.ensembl.org…, plants.ensembl.org… eta plants.ensembl.org…
Hordeum vulgare

Garagarra (Hordeum vulgare) gramineoen familiako urteko landarea da. Gizaki zein animalientzako zereal balio ekonomiko handiko zereala da. Munduan landatutako lehen zerealetako bat izan zen, Eurasian, orain dela 10.000 urte[1]. Animaliak elikatzeko erabili da, eta, hartzidura bidez, garagardoa, whiskia eta gina egiteko zein bakarrik jateko erabiltzen da. Zopa eta erregosi askotan erabiltzen da, munduko ogia askoren oinarri da. Garagarra, normalki, malta gisa erabiltzen da.

Munduan laboratzen den laugarren zereala da, artoa, arroza eta gariaren ostean. Urtero, 144 milioi tona sortzen dira[2][3].

Garagarraren lepos makurtu da, makulua, bakulua egiten du; moztu eta jasotzeko prest dagoela dio. Euskal Herrian, isuri mediterranearreko paisaiakoa da.[4]

Deskribapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garagarra neguko zereal gisa ezagutzen denetako zereala da, udaberriaren amaieran biltzen da (Ipar hemisferioan, ekaina edo uztailean) eta, oro har, eremu-banaketa gariaren antzekoa da. Bi garagar mota daude: neguko garagarra edo tremesina, eta Gaztelako garagarra. Tremesina da garagardogintzarako propietate onenak dituena aleen tamainan homogeneotasun handiagoa duelako. Lurzoru emankor eta drainatuetan ondo hazten da.

Landarearen sustraia faszikulatua da eta lehen eta bigarren mailako sustraiak identifikatu daitezke. Lehen mailako sustraiak erradikuluaren hazkuntzan sortzen dira, eta, landare helduan, desagertu egiten dira; orduan, bigarren mailako sustraiak garatzen dira zurtoinaren oinarritik adarkadura desberdinekin. Garagar zurtoina kanabera hutsa da, zazpi edo zortzi adabetarte dituena, diafragma nodularrak bereizita. Adabarteak luzeagoak bihurtzen dira zurtoina oin-eskualdetik hazten den heinean. Landare bakoitzaren zurtoin kopurua aldatu egiten da, eta bakoitzak arantza bat du.

Agertzen den lehenengo zurtoinari zurtoin nagusia edo lehen mailakoa deitzen zaio; eta horrek, aldi berean, galburu handiena sortzen du. Hurrengo zurtoinei, bigarren mailako, hirugarren mailako, etab. deritze.

Hostoak zorro basalez eta laminaz osatuta daude; horiek ligulaz elkartuta daude, eta bi gingil luzapen mintzdun dituztenak. Hostoak zurtoinaren adabrteri lotuta daude lepoko edo pulvinus baten bidez, hostoaren oinarrian dagoen irtengune bat dena.

Landarearen infloreszentzia galburuaren formakoa da, lehen begiratuan garitik bereizten duten bizar luzeekin. Beste landare gramineoen antzekoa da, eta periantoaren murrizketa erakusten du. Babes-funtzioa glumek eta paleak egiten dute, zeinak alea estaltzen duten.

Alea ardazkara da, erdian lodiagoa eta muturretara mehetzen doana. Azalak (babestuta daudenetan) harraparietatik babesten du, eta erabilgarria da malta eta garagardogintza prozesuetan; Alearen pisuaren % 13 da, gutxi gorabehera, ale motaren, barietatearen eta landaketa-latitudearen arabera aldatuz. Babes-estaldura galtzen duten aleak ale kaltetutzat hartzen dira malta-industrian.

Garagarra bi espezie landatutakoek ordezkatzen dute batez ere: Hordeum distichum, garagardoa egiteko erabiltzen dena, eta Hordeum hexastichum, animalien pentsu gisa erabiltzen dena; Bi espezieak Hordeum vulgare sp. vulgare izenaren pean multzoka daitezke.

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garagarra izan zen Ilgora Emankorran etxekotuta lehen zerealetako bat, Mendebaldeko Asian ur kopuru erlatiboki handia duen eremua. Nilo ibaiaren arroan ere etxekotu zen, Egiptoko inguruetan[5]. Garagarra eta garia aldi berean etxekotu ziren[6]. Garagar basatia (H. vulgare sssp. spontaneum) Ipar Afrikatik Kretara aurki daiteke mendebaldean eta Tibeteraino ekialdean[1]. Ikerlari batzuen arabera, garagar basatiaren lehen aurkikuntza arkeologikoa Ohalo IIko Epipaleolitotik dator, Galileako itsasoan. Aztarna horiek K.a. 8500. urtekoak dira[1]. Beste batzuen ustez, ebidentziarik zaharrena gaur egungo Irakeko Jarmo gune kurdutik letorke. Hordeum vulgareren lehen aldeak erdialdeko Asiatik sartuko ziren India, Persia, Mesopotamia, Siria eta Egiptora[7]. Garagar etxekoturik zaharrena zeramika aurreko Neolitoko guneetan aurkitu dira, Tell Abu Hureyrako sedimentuetan, gaur egungo Sirian. K.a. 4200. urtean jada garagarra landatzen zen Finlandiako ekialdean[8], eta Grezia eta Italiara iritsi zen K.a. IV. mendean[7]. Koreako penintsulara Mumun Zeramika Aro goiztizarrean heldu zen, K.a. 1500 eta 850 artean, artatxikia, garia eta lekaleekin batera[9].

Garagarra hainbat aldiz aipatzen da Rigvedan (Yava izena zuen sanskrito klasikoan eta vedikoan) eta bestelako Indiako idazkietan, bertako labore nagusien artean[10]. Brontze Aroko Indo haraneko zibilizazioak ere erein zuela uste da, orain dela 5.700 eta 3.300 urte artean.

Jared Diamondek egindako teoriaren arabera, garagarra eta beste zereal eta animaliak Eurasian etxekotu izanak garrantzia berezia izan du hurrengo 13.000 urteetan; zibilizazio horiek abantaila izan zuten, eta beste batzuk konkistatzeko aukera gehiago izan zituzten[11].

Hieroglifoak
jt determinantea/ideograma
M34
jt ahoskera ohikoa
itU9
M33
šma determinantea/ideograma
U9

Garagarrarekin egindako garagardoa izan zen, ziurrenik, Neolitoan gizakiek sortutako lehenengo[12] edari alkoholduna. Gainera, denbora luzez, txanpon gisa erabili zen[12]. Garagar esateko sumerierazko antzinako hitza še-eštub zen (sumerreraz: 𒊺𒄞) eta akkadieraz arsuppu[13]. Mesopotamian, garagar erramu bat zen Shala jainkosaren sinboloa[14]. Gariarekin batera, antzinako Egiptoko zereal garrantzitsuena zen, eta ogia zein garagardoa egiteko erabiltzen zen. Garagarra deitzeko jt hitz erabiltzen zuten (hipotetikoi "it" ahoskatua); šma (hipotetiko "XI-ma" ahoskatua) Egipto garaiko garagarraren izena zen, eta herrialdeko sinboloa zen.

Deuteronomioaren arabera[15], garagarra da Kanaaneko agindutako lurraldearen emankortasuna ezartzen duen «Zazpi Espezie»etako bat, eta, Pentateukoan[16], paper garrantzitsua ematen zaio israeliten sakrifizioetan. Garrantzi erlijioso hori Erdi Aroan zehar hedatu zen Europan, eta garagarra justiziarekin lotu zen alfitomantziaren bidez.

Linear Bko oholtxoetan agertzen da langileei garagarrean ordaintzen zitzaiela Knosos eta Pilosen. Grezian, Eleusiniar Mesterioen hasierako basean, garagarrari garrantzia handia ematen zitzaion. Kykeon edo iniziatuentzako edariak, izan ere, garagarra eta hainbat belar zituen. Praktika horretan, garagarra prestatzen zen malta sortu eta alkohol pixka bat sortzeko edarian. Pliniok aipatu zuen gladiadoreei hordearii izeneko janaria ematen zitzaiela, «garagar-jaleak». Hala ere, Erroman, garia erabiltzen zela aipatu zuen[17].

Tibeten, garagarra oinarrizko elikagai bat da V. mendetik. Klima epelak gordetzea ahalbidetzen du, eta, horren ondorioz, armada handiak sortzeko aukera izan zuten[18]. Bertan, tsampa izeneko irina sortzen da, oinarrizkoa Tibeteko gastronomian. Irin hori gurinarekin nahasten da bola txikietan kontsumitzen den masa bat sortuz[19].

Europako Erdi Aroan, garagarra edo zekalearekin egindako ogia nekazarien janaria zen, eta garizko ogia klase dominanteak erabiltzen zuen. XIX. mendean, patatak garrantzia kendu zion garagarrari ekialdeko Europan[20].

Garagar motak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2 ilara (neguko garagarr) eta 6 ilarako (Gaztelako garagarra) garagar-galburuak

Landatzen diren moten artean daude:

  • Neguko garagarrak, -15 °C-erainoko hotzarekiko erresistentea, bi ale ilara dituzten galburu lauak izan ditzaketenak (galburu horiei ilara deritze), edo sei ale ilara izan ditzketen galburu zilindrikoak. Neguko garagar motak irailaren amaieran edo urriaren hasieran ereiten dira, negua hasi baino lehen ondo finkatuta egon behar baitira.
  • Udaberriko garagarrak, izozteekiko sentikorrak eta hazkuntza-ziklo laburragoa dutenak, otsailean-martxoan ereiten dira.

Ale biribildua eta luzerako marra batez markatua «azalik gabe» (osorik) edo «perlatan» (leundua eta findua) aurkezten da.

Europan hazten diren mota batzuk dira:

  • Negukoak eta 2 ilarakoak: Amillis, Augusta, Campanile, Fuga, KWS Cassia...
  • Negukoak eta 2 ilarakoak garagardotarako: Arcadia, Astrid, Malicorne, Vanessa...
  • Negukoak eta 6 ilarakoak garagardotarako: Amistar, Atencion, Etincelle, Isocel KWS Tonic, Passerel, Touareg...
  • Udaberrikoak eta 2 ilarakoak: Bérénice, Galaxis, KWS Dante, Marigold, Yvette...
  • Udaberrikoak eta 2 ilarakoak garagardotarako: Arcadia, Astoria, Béatrix, Brennus, Danielle, Explorer, KWS Fabienne, Névada...
  • Neguko hibridoak eta 6 ilarakoak: Bagoo, Hobbit, Smooth...

1.300 garagar mota baino gehiago daude erregistratuta Europako katalogoan[21].

Espainian, Espainiako Laborantza Estentsiboen Aldaera Berrien Ebaluazio Taldeak[22] zereal mota desberdinekin ikerketak egiten ditu, eta, horien artean, garagar mota berri ugari daude. Zentzu honetan, Aula Dei Estazio Esperimentalak egindako aitzindari lana azpimarratzea merezi du, non 1970eko hamarkadan asko landu zen Albacete garagarra mota garatu baitzen[23].

Era berean, Latinoamerikako zenbait herrialdetan, hala nola Mexikon (ainoarekiko erresistentea den «Esmeralda»[24] motarekin), Argentinan (non Q. Carisma[25]) izeneko mota aipatzen den) eta Bolivian[26], eskualde bakoitzeko lurzoru eta klima-baldintzetara egokitutako garagar mota lokalak garatzen ari dira.

Garagarra hazten den munduko beste herrialde batzuetan, egoera antzekoa da, estatuko erakunde publikoek zein hautatutako haziak merkaturatzera dedikatzen diren enpresek sustatutako mota ugarirekin, berezitasun batekin, batzuetan garagardotegiek ere esku hartzen dutela beren jarduerarako barietate egokienak garatzen. Horrela, mota hauek aipa ditzakegu: Bere (Eskozian whiskia ekoizteko garatua; Betzes (Poloniatik ekarritakoa, eta, 1958an, AEBra sartua)[27];​ Centennial (Albertako Unibertsitateak garatutako Kanadako mota); Cyclon (Errusian landutako mota, Errusiako eta Alemaniako neguko moten hibridoa)[28]; Diamant (X izpiak erabiliz sortutako errendimendu handiko Txekiako mota mutantea); Drummond (2000. urtean, AEBn garatutako mota oso gogorra); Golden Promise (gamma izpiak erabiliz, Britainia Handian garatutako mota mutantea, garagardoa eta whiskia ekoizteko egokia); Highland barley (Tibeteko goi-lautadan hazten dena); Lux (Danimarkan hautatua)[29]; Maris Otter (Britainia Handiakoa, artisau garagardo ekoizleek oso estimatua); Nordal (Carlsberg[30][31] garagardotegi suediarrak 1971n garatutako mota); Pinnacle (2006an, Ipar Dakotako Nekazaritza Esperimentu Estazioak garatutako Amerikako mota); Windich (jatorriz, Australiakoa), eta Yagan (australiarra baita ere).

Laborantza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garagarra oso ondo egokitzen den laborea da. Klima epeletan, oso ohikoa da udako labore gisa, eta, klima tropikaletan, neguko labore gisa. Bat eta hiru egunen artean behar ditu ernamuintzeko. Garagarra ondo hazten da klima hotzetan, baina ez da partikularki neguko laborea.

Lurzoruaren gazitasunari, tolerantzia handiagoa dio gariak baino, eta, horregatik, Mesopotamian, gehiago landatu zen K.a. 2. milurtekotik hona. Hala ere, ez du Triticum aestivum, Secale cereale eta Tritiosecale bezain ondo jasaten negua. Hazkuntza fase laburra du, eta, ur eskasiaren aurrean, ondo mantentzen da.

Munduko ekoizpena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sailkapena Herrialdea 2011 2012 2013
01  Errusia 16.9 14.0 15.4
02  Alemania 8.7 10.4 10.3
03  Frantzia 8.8 11.3 10.3
04  Kanada 7.8 8.0 10.2
05  Espainia 8.3 6.0 10.1
06  Turkia 7.6 7.1 7.9
07  Ukraina 9.1 6.9 7.6
08  Australia 8.0 8.2 7.5
09  Erresuma Batua 5.5 5.5 7.1
10  Argentina 4.1 5.2 4.7
— Guztira munduan 134.3 133.5 144.8

Erabilera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ilustrazioa
Landarearen ikuspegia
Galburuaren xehetasuna
Alea
Laborea

Ekialde Hurbileko, ipar Europako (Finlandia, adibidez) eta Hego Amerikako (Kolonbia, Peru eta Ekuador, adibidez) herrialde batzuetan, oraindik ere, gizakien kontsumorako elikagai gisa erabiltzen da txigortze eta ehotze prozesu baten bidez, eta matxika da azken produktua. Hala ere, askoz ohikoagoa da maltatzea eta muztioa ekoiztea garagardoa egiteko, baita eskoziar whiskia eta herbeheretar ginebra ekoizteko destilatzea ere. Badago, hlaber, zerealekin egiten den ogi mota bat: garagar ogia (batzuetan, ogi beltza ere deitzen zaio). Beste multzo txiki bat animalien pentsurako erabiltzen da, batez ere txerrientzat. Edari alkoholgabeak edo alkohol gutxikoak ere ekoizten dira, hala nola Kvas eta garagar ura.

Sendagaia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hazia sendagai gisa ere erabiltzen da[32][33]
. Elikagarria izateaz gain, bere propietate nagusiak hauek dira: antiespasmodikoa, apur bat astringentea, digestiboa, antipiretikoa.
Eztula narritagarria, digestio astuna, digestio-zukuen jariapenean dauden gabeziak, digestio-narritadurak eta sukar-gaixotasunak tratatzeko erabiltzen da. Zuntz edukiari esker, orokorrean, aurre egiten dio idorreriari, batez ere ale osoa erabiltzen bada.
Garagar hortxata, garagarra egostetik geratzen den ura baino ez dena, eta almidoia duena, erabilgarria da oka eta beherakoa duten pertsonen hidratazio-tratamenduan.
Bere erabilera egokia da fluidoen atxikipena duten pertsonentzat, bada, garagarrak, freskagarria izateaz gain, pixa egianarazten baitu.
Desegozketa gargarak egiteko erabiltzen da eztarriko hantura murrizteko; kataplasma gisa erabiltzen da lunbalgia, kondiloma, hantura eta tumoreak tratatzeko.[34].

Kanpoko erabilera: Garagar irina beste belar batzuekin nahasteko erabiltzen da kolpeek eragindako hantura arintzeko kataplasmak prestatzeko.

Kontraindikazioak: Saihestu garagar-irinarekiko edo garagardoarekiko alergia edo hipersentikortasun ezagunak daudenean. Zeliakoek ere saihestu beharko lukete, glutena baitu (zekalea edo garia baino kantitate txikiagoan bada ere).

Kimika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

H. vulgarek ditu: fenolikoak, azido kafeikoa eta p-kumarikoa, azido ferulikoa eta 8,5'-diferulikoa; flabonoideak, katekina-7-O-glukosidoa[35], saponarina[36], katekina, prozianidina B3, prozianidina C2 eta prodelfinidina B3 eta hordenina alkaloidea.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c Daniel., Zohary,. (2000). Domestication of plants in the old world : the origin and spread of cultivated plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley. (3rd ed. argitaraldia) Oxford University Press ISBN 0198503571. PMC 45166692..
  2. ↑ (Ingelesez) «Grain production worldwide by type, 2016/17 | Statistic» Statista (kontsulta data: 2018-04-09).
  3. ↑ «FAOSTAT» www.fao.org (kontsulta data: 2018-04-09).
  4. ↑ «Garagarra - Bizi Baratzea» Bizi Baratzea (kontsulta data: 2022-09-22).
  5. ↑ (Ingelesez) Badr, A.; M, K.; Sch, R.; Rabey, H. El; Effgen, S.; Ibrahim, H. H.; Pozzi, C.; Rohde, W. et al.. (2000-04-01). «On the Origin and Domestication History of Barley (Hordeum vulgare)» Molecular Biology and Evolution 17 (4): 499–510.  doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a026330. ISSN 0737-4038. (kontsulta data: 2018-04-10).
  6. ↑ Antonio., Saltini,. (2012). I semi della civiltà : frumento, riso e mais nella storia delle società umane. Nuova Terra Antica ISBN 9788896459010. PMC 922605234..
  7. ↑ a b (Ingelesez) Stachowski, Kamil. Names of Cereals in the Turkic Languages. (kontsulta data: 2018-04-11).
  8. ↑ (Ingelesez) «Maanviljely levisi Suomeen Itä-Aasiasta jo 7000 vuotta sitten - Ajankohtaista - Tammikuu 2013 - Humanistinen tiedekunta - Helsingin yliopisto» www.helsinki.fi (kontsulta data: 2018-04-12).
  9. ↑ (Ingelesez) Crawford, Gary W.; Lee, Gyoung-Ah. (2003/03). «Agricultural origins in the Korean Peninsula» Antiquity 77 (295): 87–95.  doi:10.1017/S0003598X00061378. ISSN 0003-598X. (kontsulta data: 2018-04-12).
  10. ↑ Witzel, Michael. (2009ko abendua). «The linguistic history of some Indian domestic plants» Journal of Biosciences 34 (6): 829–833. ISSN 0973-7138. PMID 20093735. (kontsulta data: 2018-04-12).
  11. ↑ M., Diamond, Jared. (1997). Guns, germs, and steel : the fates of human societies. (1st ed. argitaraldia) W.W. Norton & Co ISBN 0393038912. PMC 35792200..
  12. ↑ a b 1945-, Pellechia, Thomas,. (2006). Wine : the 8,000-year-old story of the wine trade. Thunder's Mouth Press ISBN 1560258713. PMC 70636046..
  13. ↑ «ePSD» psd.museum.upenn.edu (kontsulta data: 2018-04-13).
  14. ↑ A., Black, Jeremy. (1992). Gods, demons, and symbols of ancient Mesopotamia : an illustrated dictionary. Published by British Museum Press for the Trustees of the British Museum ISBN 0714117056. PMC 25982217..
  15. ↑ Dt 8:8
  16. ↑ Zen 5:15
  17. ↑ Harold., McGee,. (1987, ©1984). On food and cooking : the science and lore of the kitchen. Unwin Hyman ISBN 0044402775. PMC 221047082..
  18. ↑ Felipe., Fernandez-Armesto,. (2002). Civilizations : Culture, Ambition, and the Transformation of Nature.. Free Press ISBN 0743216504. PMC 1000451313..
  19. ↑ (Ingelesez) Sautman, Barry; Dreyer, June Teufel. (2006). Contemporary Tibet: Politics, Development, and Society in a Disputed Region. M.E. Sharpe ISBN 9780765613547. (kontsulta data: 2018-04-15).
  20. ↑ Claudia., Roden,. (1996). The book of Jewish food : an odyssey from Samarkand to New York. (1st ed. argitaraldia) Knopf ISBN 0394532589. PMC 34984360..
  21. ↑ Plant variety database European Commission.
  22. ↑ Características de las variedades ensayadas Variedad: Cebada Ciclo Largo. 2010 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2016-08-22) (kontsulta data: 2016-08-20).
  23. ↑ Lasa Dolhagaray, José Manuel; Romagosa, Ignacio. (1988). «Mejora de cebadas para secanos españoles en la Estación Experimental de Aula Dei» An. Estac. Exp. Aula Dei, v. 19 (1988), n. 1/2: 265-268. (kontsulta data: 2016-08-20).
  24. ↑ «Mejora INIFAP variedad de cebada malteada tolerante a la roya y con mayor rendimiento» SAGARPA 2014 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2016-09-22) (kontsulta data: 2016-08-20).
  25. ↑ Federico Moreyra; Fernando José Giménez. (2014-05-12). «Red Nacional de Cebada Cervecera / Campaña 2013» INTA (kontsulta data: 2016-08-20).
  26. ↑ «Hordeum vulgare L.» EMPRESA DE SEMILLAS FORRAJERAS SEFO-SAM, BOLIVIA jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2017-04-06) (kontsulta data: 2016-08-20).
  27. ↑ Wiebe, G. A.; Reid, D. A.. (1961). Classification of Barley Varieties Grown in the United States and Canada in 1958. U.S. Department of Agriculture, 210 or..
  28. ↑ (Ingelesez) Roland von Bothmer. Diversity in Barley (Hordeum vulgare). Elsevier, 2003, 43, 280 or. ISBN 9780080530475..
  29. ↑ Lababidi, S.; Mejlhede, N.; Rasmussen, S. K.; Backes, G.; Al-Said, W.; Baum, M.; Jahoor, A.. (2009). «Identification of barley mutants in the cultivar 'Lux' at the Dhn loci through TILLING» Plant Breeding 128 (4): 332-336.  doi:10.1111/j.1439-0523.2009.01640.x..
  30. ↑ Barley Pedigree Catalogue. (kontsulta data: 2014-10-06).
  31. ↑ Nyegaard Kristiansen, Klaus. (1984). «Biosynthesis of proanthocyanidins in barley: Genetic control of the conversion of dihydroquercetin to catechin and procyanidins» Carlsberg Research Communications 49 (5): 503-524.  doi:10.1007/BF02907552..
  32. ↑ (PASSE), 2008. Pag. 123 a 127
  33. ↑ (CÁCERES), 1996, pp. 127 y 128.
  34. ↑ (Hartwell Jl), 1982. Pág. 193.
  35. ↑ Wolfgang Friedrich and Rudolf Galensa. (2002). «Identification of a new flavanol glucoside from barley (Hordeum vulgare L.) and malt» European Food Research and Technology 214 (5): 388-393.  doi:10.1007/s00217-002-0498-x..
  36. ↑ Kamiyama, M., Shibamoto, T.. (2012). «Flavonoids with Potent Antioxidant Activity Found in Young Green Barley Leaves» J. Agric. Food Chem. 60 (25): 6260-6267.  doi:10.1021/jf301700j. PMID 22681491..

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Cendrero, Orestes [1938] Nociones de historia natural. Setena edició, París.
  • Forero, Daniel Gonzalo [2000] Almacenamiento de Granos. UNAD, Facultad de Ciencias Agrarias, Bogotá.
  • Kent, Norman Leslie [1983] Technology of cereals: An introduction for students of food science and agriculture. Pergamon Press Ltd, Oxford.
  • Ruiz Camacho, Rubén [1981] Cultivo del Trigo y la Cebada. Temas de Orientación Agropecuaria, Bogotá.
  • McGee, Harold (1986). On Food and Cooking: The Science and Lore of the Kitchen. Unwin. ISBN 978-0-04-440277-0.
  • Steven E. Ullrich, , t. 12, John Wiley & Sons, coll. « World Agriculture Series », 2010, 500 p. (ISBN 978-0-470-95862-9, lire en ligne [archive]).
  • R. von Bothmer, T. van Hintum, H. Knüpffer, K. Sato, , t. 7, Elsevier -année= 2003, coll. « Developments in Plant Genetics and Breeding », 2003, 300 p. (ISBN 978-0-08-053047-5, lire en ligne [archive]).
  • Liu F, Sun GL, Salomon B, von Bothmer R (2002) Characterization of genetic diversity in core collection accessions of wild barley, Hordeum vulgare ssp. spontaneum . Hereditas 136:67–73
  • Lund B, Ortiz R, Skovgaard IM, Waugh RW, Anderson SB (2003) Analysis of potential duplicates in barley gene bank collections using re-sampling of microsatellite data. Theor Appl Genet 106:1129–1138
  • Matus IA, Hayes PM (2002) Genetic diversity in three groups of barley germplasm assessed by simple sequence repeats. Genome 45:1095–1106
  • Russel JR, Ellis RP, Thomas WTB, Waugh R, Provan J, Booth A, Fuller J, Lawrence P, Young G, Powell W (2000) A retrospective analysis of spring barley germplasm development from ‘foundation genotypes’ to currently successful cultivars. Mol Breed 6:553–568
  • Simonsohn Barbara (2003), Le jus d'herbe d'orge, Éd. Chariot d'Or. (ISBN 2-911806-40-9)

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Zerealak eta sasizerealak

Amarantoa - Arroza - Artatxikia - Artoa - Artobeltza - Basa arroza - Basartoa - Espelta - Fonioa - Garagarra - Garia - Kañiwa - Kinoa - Oloa - Tefa - Tritikalea - Zekalea

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Garagar&oldid=10355280"(e)tik eskuratuta