Garraio-gutun

Garraio gutuna edo ontziratze-agiria garraiolari batek (edo haren agenteak) karga jaso duela adierazteko igorritako dokumentua da.^[1] Historikoki terminoa itsas garraioarekin soilik erlazionatzen bazen ere, gaur egun ontziratze-agiri bat edozein merkantzia-garraiorako erabil daiteke. Ontziratzeko agiriak nazioarteko merkataritzan erabiltzen diren funtsezko hiru dokumentuetako bat dira, esportatzaileek ordainketa jasotzen dutela eta inportatzaileek merkantzia jasotzen dutela bermatzeko. Beste bi dokumentuak aseguru-poliza bat eta faktura bat dira. Ontziratze-agiria negoziagarria den bitartean, poliza eta faktura transferigarriak dira. Estatu Batuetatik kanpoko nazioarteko merkataritzan, ontziratze-agiriak eta garraio-gutunak ez dira transferigarriak eta ez dute titulurik ematen.^[2] Ontziratze-agiriaren erregimeneko salgaien garraioa 1924ko Bruselako Hitzarmenak arautzen du. Baina, hitzarmen hori aldatu egin dute 1968ko Hagako Arauek baina azkeneko aldaketak 1978ko Hanburgoko Arauek egin dituzte, UNCITRALek eginak.

Ontziratze-agiri batek transferigarria izan behar du, eta hiru funtzio nagusi betetzen ditu:

Ordainagiri eztabaidaezina da, hau da, merkantziak kargatu direla egiaztatzen duen aitorpena da
Garraio-kontratuaren baldintzak jasotzen edo frogatzen ditu
Ondasunen jabetza-tituluaren dokumentu gisa balio du

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ontziratze-agiria dokumentu normalizatua da, endosu bidez (edo edukitzaren legezko transferentziaren bidez) transferitu daitekeena. Itsasoz egindako bidalketa gehienak Hagako Arauek, Haya-Visbyko Arauek edo Hanburgoko Arauek arautzen dituzte, eta garraiolariak ontziratze-agiri bat eman behar dio bidaltzaileari, merkantzien izaera, kantitatea, kalitatea eta marka nagusiak identifikatzeko.

Blackburn epaileak honela definitu zuen ontziratze-agiria: "Merkantziak ontziratzen diren ontziaren jabearen izenean sinatutako idazki bat, merkantziak jaso izana adierazten duena eta bidaiaren amaieran entregatzeko konpromisoa hartzen duena, ontziratze-agirian aipatzen diren baldintzei lotuta". Beraz, esan daiteke ontziratze-agiria kargatzaileari ordainagiri bat emateko sortu zela, jabeak ez zeudenean.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erromatarren garaikoak diren merkataritza-ontzietan kargatutako salgaien ordainagiriak daudela egiaztatzen duten frogak badaude ere, eta ontziko karga ontziko egunkarian erregistratzeko praktika itsas garraioa bera bezain zaharra bada ere, ontziratze-agiri modernoa Erdi Aroko nazioarteko merkataritzaren hazkundearekin bakarrik erabili zen.

Merkantilismoaren hazkundeak (beste finantza-berrikuntza batzuk eragin zituen, hala nola partita-karta, kanbio-letra eta aseguru-poliza) titulu-dokumentu baten betekizuna eragin zuelarik. Merkataritza bide berri horrek eragin zuen ontziratzearen-agiria, gaur egun ezagutzen dugunaren oso antzerakoa dena.

Ontziratze-agiriaren funtzioak eta helburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kargaren ordainagiri gisa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ontziratze-agiriaren erabilera nagusia garraiolariak salgaiak ontzian kargatu ondoren emandako ordainagiri gisa da. Ordainagiri hori aduana- eta aseguru-helburuetarako ontziratze-froga gisa erabil daiteke, bai eta kontratu-betebehar bat bete izanaren froga komertzial gisa ere. Hauek dira termino erabilienak:

"Ontziratze-agiri garbia" bidaltzaileak aurkeztutako deskribapenaren eta ontziratutako merkantzien artean desadostasunik sortu gabe betetzen denean erabiltzen da. Ontziratze-agiri garbi batek merkantziak behar bezala kargatu direla garraiolariaren ontzian adierazten du, kontratuaren arabera.
"Ontziratze zikinaren agiria" bidaliko diren ondasunak kontratuaren deskribapenaren kalitatearekin edo kantitatearekin bat ez datozenean erabiltzen da, edo pleita oraindik ordaindu ez bada. Eroslearen bankuak ontziratze-agiri zikin bati uko egiteko eskubidea du, baina askotan onartu egingo du prezio murrizketa adostu ondoren.
Karga ezin bada benetan aztertu (merkantziak zigilatutako edukiontzi batean bezala), garraiolariak ontziratze-agiri bat igorriko du, eta merkantziak deskribatuko ditu kontratatutako kargaren "edukiontzi (zenbaki batez identifikatua)" gisa. Edukiontziaren barruko kargak ez badu deskribapena betetzen, hartzaileak saltzailearen aurkako neurriak hartuko ditu eta garraiolariak ez du parte hartuko.

Garraio-kontratuaren froga gisa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garraiolariak kargatzaileari ontziratzeko duen ezagutza garraio-kontratuaren froga gisa erabil daiteke,^[3] garraiolariak salgaiak jaso dituelako eta jasotzean eman egingo lituzkeelako. Kasu horretan, ontziratze-agiria garraio-kontratu gisa erabiliko litzateke. Kasu horretan, ontziratze-agiria erabil daiteke kargatzaileak salgaiak behar bezala bidaltzen ez baditu; orduan, kargatzaileak ezin du jaso garraiolariaren ontziratze-agiria. Karga-ontziratzaileak ontziratze-agiria eman beharko lioke saltzaileari. Kasu horretan, ontziratze-agiria saltzailearen eta garraiolariaren arteko garraio-kontratu gisa erabiltzen da. Hala ere, ontziratze-agiria fede oneko hirugarren batekin negoziatzen denean, ontziratze-agiria froga eztabaidaezina bihurtzen da, eta ezin da inolako froga kontraesankorrik sartu. Horren arrazoia hirugarrenak ezin duela benetako ontziratzea aztertu da, eta dokumentua bera bakarrik azter dezakeela, ez ontziratzea bera ikuskatzea edo aztertzea. Hala ere, ontziratze-agiria ez da kontratua bera izango, kargatzeko espazioa aldez aurretik erreserbatuta egongo baita, agian telefonoz, posta elektronikoz edo gutunez. Karga-ontziratzaileak eta garraiolariak aurretiazko kontratua onartuko dute, garraiolariaren merkataritza-baldintza estandarrak txertatzeko.

Titulu gisa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ontziratze-agiria titulartasun-agiri gisa erabiltzen denean, bereziki lotuta dago eroslearen kasuarekin. Erosleak garraiatzailearen salgaiak jasotzeko eskubidea duenean, kasu horretan ontziratze-agiriak salgaien titulartasun-agiri gisa jarduten du. Ontziratze-agiri gisa funtziona dezaketen bi ontziratze-ezagutza mota daude. Zuzeneko ontziratze-agiria eta eskari-ontziratze-agiria dira. Ontziratze-agiri zuzena izendatutako hartzaile bati jaulkitako ontziratze-agiria da, eta ezin da negoziatu. Kasu horretan, ontziratze-agiria ontziratze-agirian adierazitako hartzaile espezifiko bati baino ez zaio zuzendu behar. Eskariaren ontziratze-agiria ontziratze-agiri zuzenaren kontrakoa da, eta ez dago hartzaile espezifikorik edo izendaturik. Beraz, eskaera ontziratzeko agiri bat hirugarren bati negozia dakioke.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ (Ingelesez) Bill of lading. 2020-11-13 (Noiz kontsultatua: 2020-11-26).
↑ (Gaztelaniaz) Conocimiento de embarque. 2020-05-31 (Noiz kontsultatua: 2020-11-26).
↑ (Ingelesez) Carriage of Goods By Sea Act 1992. 2020-09-29 (Noiz kontsultatua: 2020-11-26).