Gastronomia mediterraneo

Gastronomia mediterraneoa Mediterraneoko arroan egiten diren osagaiak, prestakinak, teknikak eta gainerako sukaldaritza-tradizioek osatzen dute. Eskualde-dibertsitate ugari dauden arren, eskualde honek ezaugarri komun asko ditu, klima mediterraneoak, nekazaritzak eta lotura historiko eta komertzialek zehaztuak. Gainera, historian zehar, elikagai asko aklimatatu eta naturalizatu dira Mediterraneoan, eta, beraz, sukaldaritza honek mestizaje-gaitasun handia du.^[1]

Mediterraneoko elikaduraren oinarria zerealak, lekaleak, frutak eta barazkiak dira.^[2] Arraina aldian-aldian jaten da, eta haragia neurriz. Elizabeth David idazle britainiarraren A Book of Mediterranean Food (1950) liburuaren argitalpenetik aurrera eskualde honetako sukaldaritza osotasun gisa hartzen hasi zen. Davidekin bat etorriz, Mohamed Yassine Essid historialari tunisiarrak gastronomia mediterraneoaren hiru elementu nagusiak olibondoa, garia eta mahatsondoa direla dio;^[3] izan ere, oliba-olioa, ogia eta pasta eta ardoa prestatzeko erabiltzen dira, hurrenez hurren. Bi egileek adierazten dute sukaldaritza mediterraneoaren eremu geografikoa olibondoaren hedaduraren arabera muga daitekeela.

Eskualdeak gastronomia desberdinak dituzten kultura ugari hartzen ditu: bereziki, magrebtarra, jordaniarra, turkiarra, grekoa, italiarra, proventzala (frantsesa) eta espainiarra. Hala ere, lotura historikoek eta Mediterraneo Itsasoak kliman eta ekonomian duen garrantziak azaltzen dute zergatik partekatzen dituzten sukalde horiek olioa, ogia eta ardoa baino gehiago prestatzen dituzten platerak, hala nola haragi-gisatuak barazkiarekin eta tomatearekin (espainiar andrajos eta italiar ciambotta) eta bottargarekin, gatzarekin ondutako arraina dena, eta eskualde osoan ugaritzen baita.

Mediterraneoko «gastronomia» ez da Mediterraneoko «dieta»rekin nahastu behar, dieta hori oliba-olioz, gariz eta beste ale batzuez, frutaz eta barazkiz, lekalez, fruitu lehorrez, arrainez eta ardoz osatuta baitago. Hau da, dieta mediterraneoa munduko edozein tokitako pertsonek har dezakete, baina Mediterraneoko «gastronomia» Mediterraneoko herrialdeetan soilik egiten da.