Germaniar mitologia
Germaniar mitologia iparraldeko Europako hainbat eskualdetan, tartean antzinako Germanian, Eskandinavian, Islandian, Orkadak eta Shetlandak uharteetan, Eskoziako iparraldean edo Ingalaterrako ekialdean, antzinako germaniarrek kristau bilakatu baino lehen zuten sinesmen-multzoa izan zen.
Hiru adar bereizten dituzte ikerlariek: eskandinaviarra, anglosaxoia eta kontinenteko germaniar mitologia.[1][2][3]
Eskandinaviar bertsio berantiar baten bidez ezagutu ahal izan da gehienbat germaniar herrien mitologia. Jainko bi familia bereizten ziren: Aseak eta Vaneak; Jainko horiek elkarren artean borrokatu ziren baina, azkenik, bakezkoak egin zituzten. Hauek dira Germaniako jainko edo mitologiako izaki nagusiak: Balder, Fenris, Freyja, Freyr, Frija, Hagen, Loki, Nibelungoak, Nornak, Odin, Siegfried, Thor, Tyr, Walkiriak, Yggdrasil.
Jainkoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Maskulinoak[4][aldatu | aldatu iturburu kodea]
Wōðanaz, "poetika/mantikaren inspirazioaren jauna", "Mercurio germanikoa", Óðinn nordikoa (askotan Odin edo, bereziki testu zaharrenetan, Othin), antzinako ingelesez Woden, goi-aleman zaharrean Wuotan.
Þunraz, "tximista", "Jupiter germanikoa", Þórr nordikoa (Thor), Donar germaniko okzidentala, antzinako ingelesean Þunor.
Tîwaz, gerrako jainkoa eta posible da zeruaren jainko goiztiarra izatea, "Marte germanikoa", Týr nordikoa eta baliteke Tir ere izatea, antzinako ingelesean Tiw, goi-aleman zaharrean Ziu, Dyeus indoeuroparrea.
Ermunaz, jainko saxoia (espekulatiboa, Nenniusen Armenon-ean oinarrituta). Hitzak "indartsu" esan nahi du (antzinako goi-alemanean Ermen, nordiko zaharrean Jǫrmaun edo Jörmun, ingeles zaharrean Eormen).
Wulþuz, "gloriazko", baliteke Thorsbergeko txapan aipatzen den epiteto batetik sortzea, Ullr nordikoa.
Ingwaz edo Inguz, Fraujaz "jaun" jainkoarekin identifikatzen da (goi-aleman zaharrean Frô, Frauja gotikoan, Frēa ingelez zaharrean, Freyr nordiko zaharrean).
Femeninoak[4][aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nerþuz, Tazitok Ama Lurra bezala deskribatzen du, baliteke Njǫrðr (Njord, Njorth) nordikoaren jarraipena izatea.
Frijō, "emazte" (espezifikoki Woðanaz-en emaztea), antzinako ingelesean Frige, Frigg nordikoan, Priyā sanskritoan "maitale, emazte".
Fraujō, "Venus eta Afrodita germanikoa" Njǫrðr-en alaba, Freyja nordikoa, antzinako goi-alemanez Frouwa, ingeles zaharrean Freo "gazte" esan nahi duena, Fraujo gotikoz "andere" esan nahi duena, alemanez "Frau", suediera, daniera eta norvegieraz "Fru".
Fullō, aberastasunaren jainkosa. Fulla nordikoaren baliokidea da.
Wurdiz, "patua", Urðr (Urd, Urth) nordikoak, antzinako ingelesez Wyrd.
Sōwilō, Eguzkia, Sól nordikoa, ingeles zaharrean Sunne, goi-aleman zaharrean Sunna.
Semi-jainko edo heroi mitikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Auzawandilaz, ingeles zaharra: Eärendel; nordiko zaharra: Aurvandil; Lombardiera: Auriwandalo; goi aleman zaharra: Orentil, Erentil; erdi aroko latina: Horuuendillus, goizeko izarra.
Gautaz, ingeles zaharra: Geat; nordiko zaharra: Gautr, etxe errealen aitzindari mitikoa.
Wēlanduz, ingeles zaharra: Weland; nordiko zaharra: Völundr, Velentr; goi aleman zaharra: Wiolant; errementari mitiko edo elfoa.
Agilaz, ingeles zaharra: Ægil; alemanez: Aigil; nordiko zaharra: Egil, arkulari mitikoa.
Arraza mitikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Thurisaz (erraldoiak)
Dwergaz (ipotxak)
Albaz (elfoak)
Nikwuz (uraren espirituak)
Neguko tradizio magikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hamabi Gauen (die Raunächte[5]) tradizioak oso esanguratsuak dira eta Ehiza Basati (Wilde Jagd) ere bai, Weinachtsmann alemanaren jatorrian dagoena eta beranduago ipar amerikako Santa Claus bihurtu zena.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2013-4-28 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Leeming, David Adams.2005. "Germanic mythology". The Oxford Companion to World Mythology. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19991-648-1.
- ↑ 2006. "Teutonic mythology". World Encyclopedia. Philip's. ISBN 9780199546091.
- ↑ (Ingelesez) «Germanic religion and mythology | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-02-19).
- ↑ a b Coello, María Graciela. (2017). Mitología y épica germánicas. .
- ↑ (Alemanez) «Raunächte Rituale für 2021/22 » Anleitung für zu Hause» Wainando Travel 2020-12-12 (Noiz kontsultatua: 2022-04-26).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q5551960
Multimedia: Germanic mythology