Gerrako umeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Gerrako euskal haurrak Newcastle hirian hartu zituztenean, Ingalaterran, 1937an, bertako alkatearekin.
Bilboko haur baten erbesteratze dokumentua.
Santurtzin dagoen oroigarria, Habana ontzian erbesteratu ziren ehundaka haur, asko Errusiara.

Gerrako umeak esaten zaie Espainiako Gerra Zibilean bando errepublikarretik erbestera ebakuatu zituzten haurrei, eta euskal kontestuan bereziki, Euskal Herritik joandakoei.

Erbesteratzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gerrak Euskal Herrian iraun zuen bitartean, batez ere 1937ko maiatzean eta ekainean Bilboko itsasadarretik, milaka haur erbesteratu ziren. Gerrako haurren beraien elkarteak 30.000 ume ebakuatu zituztela kalkulatzen du. 4.000 Ingalaterrara, 3.000 Belgikara eta Frantziara 10.000 baino gehiago. Danimarkara ere joan ziren batzuk. Garai hartako Eusko Jaurlaritzaren artxibategi ofizialetako datuak askoz txikiagoak dira: 15.000 ume, honela banaturik: Frantzia (5.305), Erresuma Batua (3.282), Belgika (3.128) eta Sobietar Batasuna (1.489), besteak beste[1].

Haur gehienak Bilbo eta inguruko gune meatzarietakoak ziren, ideologia sozialista eta komunista zuten familietakoak. Gipuzkoarren kasuan, Donostia-Irun ingurukoak ziren gehienak, Eibarkoak ere ugari (200 bat[2][3]) eta Tolosako batzuk ere bai. Familia askotan bi eta hiru haur atera ziren atzerrira[4].

Ebakuazio gehienak Habana ontziaren bidez egin ziren, Santurtzitik. Sei bidaia izan ziren, guztietan haurrak lehentasuna izan zirelarik[5]:

  1. Maiatzaren 6ean, La Pallice-ra (Arroxela, Frantzia). 2273 haur atera ziren, 72 maistra, laguntzaile eta erizainek lagunduta.[6]
  2. Maiatzaren 16ean, Pauillac-era (Frantzia) abiatu zen, 3869 bidaiarirekin (hortik 2185 haur).[7]
  3. Maiatzaren 21ean, Southampton-era (Erresuma Batua). Bidai honetan 7 eta 17 urte arteko 3840 haur atera ziren,[8] 96 maistraz, 120 laguntzailez, 2 medikuz (Jesus Iraragorri eta Severino Atxukarro[9]), zenbait erizainez eta 16 apaizez lagunduta. Errefuxiatuen harrerak eztabaida bizia piztu zuten gizarte ingelesean, alde eta kontra zeudenen artean.[10][11]
  4. Ekainaren 1ean, La Pallicera. 3728 bidaiari, hortik 2318 haur.[7]
  5. Ekainaren 6ean, La Pallicera. 4251 bidaiari, hortik 2337 haur.[7]
  6. Ekainaren 13an, Pauillacera. Bidai honetan 4500 haur atera ziren, eta Pauillacen haietatik 1610 Sontay ontzi frantsesera pasatu ziren, Leningradora (Sobiet Batasuna) joateko, eta handik Odesa, Mosku eta Krimeara.[12]

Sobietar Batasunekoen itzulera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sobietar Batasunera joandakoen artean, ez zen itzulerako aukerarik izan 1956a arte, Stalin hil eta ondorena arte. Orduan aukera eman zitzaien umeei etorri edo geratzeko, eta bi aukeren aldekoak egon ziren. Sobietarrekin ezkondutako askok bertan geratzea erabaki zuten, familia han hazita asko. Beste batzuek itzulera erabaki zuten, bereziki, gerrako umeen beraien artean bikotea aurkitu zutenek.

Espainia frankistara itzulera ez zen erraza izan. Poliziak zaintzapean izan zituen, eta gainera CIAk ere galdekatu izan zituen Madrilen (ez zen atxiloketa bidez, baina bidaia ordaintzen zitzaien itzuliei Madrilera, gonbitearekin hori egin behar zutela). Juanita Unzueta dantzariari, Eibarko etxetik errusierazko liburu guztiak kendu zizkien poliziak, "Dostoievskiren eleberriak barne"[13].

Errekonozimendua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2012, Southampton, hara iritsi ziren euskal haurrei omenaldia; bakoitzak erreprodukzio bat darama paparrean nolako identifikatzaileak zeramatzaten.
Eibarko Gerrako Umeen izenak (200 inguru izan ziren) eta batzuen argazkia, 2012ko omenaldi batean.

Euskal Autonomia Erkidegoko 8/1994 Legean (Euskal Autonomia Erkidegoaz Kanpoko Euskal Gizatalde eta Etxeekiko Harremanetarakoa) zehazten denez, Euskadin jaio eta Espainiako Guda Zibilaren ondorioz atzerrira eraman diren euskal herritarrak (“gerrako umeak”) euskal gizataldeetako kideak dira, eta horietaz arduratzen da Kanpoan den Euskal Komunitatearentzako Zuzendaritza[14]. 

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian. Egunkaria D.L. 1997 ISBN 8492020067. PMC 431396819. (Noiz kontsultatua: 2019-07-11).
  2. ↑ Aranberri, Asier Sarasua. (2012-12-20). Eibarko Gerrako Umeak, talde-argakia. (Noiz kontsultatua: 2019-07-11).
  3. ↑ Irekia. «Irekia - Memoria Plaza ekimen ibiltaria Eibarrera helduko da» www.irekia.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2019-07-11).
  4. ↑ «Errusiako umeak, gerraren biktima inozenteak -» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2019-07-11).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) «LA HISTORIA DEL VAPOR HABANA (1916-1978)» Santurtzi Historian zehar 2017-05-06 (Noiz kontsultatua: 2019-07-12).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) «Se cumplen 80 años del primer barco que evacuó a niños vascos a Francia. Deia, Noticias de Bizkaia» Deia (Noiz kontsultatua: 2019-05-09).
  7. ↑ a b c 36kogerra. (2014-05-11). «Itsasontzi baten, Euskal Herritik kanpora…» Zarauzko postalak (Noiz kontsultatua: 2019-05-10).
  8. ↑ «Basque Children of '37 Association UK - History» www.basquechildren.org (Noiz kontsultatua: 2019-05-09).
  9. ↑ «LA LISTA DE LOS 3.681 MENORES DEL 'HABANA'» Iñaki Anasagasti (Noiz kontsultatua: 2019-05-09).
  10. ↑ (Ingelesez) Jahangir, Rumeana. (2016-07-17). The Spanish children Britain didn't want. (Noiz kontsultatua: 2019-05-09).
  11. ↑ (Ingelesez) McVeigh, Tracy. (2012-03-25). «Basque child refugees meet for final reunion, 75 years after arrival in Britain» The Observer ISSN 0029-7712. (Noiz kontsultatua: 2019-05-09).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) «La niña del ‘Habana’ y madre de Biriukov. Noticias de Gipuzkoa» Noticias de Gipuzkoa (Noiz kontsultatua: 2019-05-09).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) Izquierdo, Rafael Moreno. «Los «niños de Rusia», un filón de oro para la CIA» Jot Down Cultural Magazine (Noiz kontsultatua: 2020-12-09).
  14. ↑ Irekia. «Irekia - Kanpoan den Euskal Komunitatearentzako zuzendaria Gorka Álvarezek bisitatu du Paulita López, Errusiara erbesteratu izan zen “gudako umea”» www.irekia.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2019-07-11).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gerrako_umeak&oldid=9605106"(e)tik eskuratuta