Gevherhan Sultan (Selim II.aren alaba)

Gevherhan Sultan (Selim II.aren alaba)
Bizitza
Jaiotza	Konya, 1544
Herrialdea	Otomandar Inperioa
Heriotza	Istanbul, 1624 (79/80 urte)
Hobiratze lekua	Q55700547
Familia
Aita	Selim II.a
Ama	Nurbanu Sultan
Ezkontidea(k)	Piyale Pasha (en) Cerrah Mehmed Pasha (en)
Haurrideak	ikusi Şehzade Abdullah (en) Murad III.a Fatma Sultan (en) Şah Sultan Esmahan Sultan
Leinua	Osmanliar Dinastia
Jarduerak
Jarduerak	aristokrata
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama

Gevherhan Sultan edo Gevhermüluk Sultan (otomandar turkieraz: سلطانکو ھرخان; Manisa, Otomandar Inperioa, 1544 — Istanbul, 1624) printzesa otomandarra izan zen, Selim II.a eta Nurbanu Sultanen alaba. Murad III.aren arreba eta Mehmed III.aren izeba zen. Otomandar Inperioko sultanarik indartsuenetakoa eta aberatsenetakoa izan zen.

Bizitza

Gevherhan 1544. urtearen bukaera aldera jaio zen, abenduan ziurrenik. Bere ahizpa nagusia, Şah Sultan, bere bikia zela uste zen, baina datu historikoen arabera, Şah 1544ko urtarril edo otsailean jaio zen.

Bere ama Nurbanu Sultan izan zen, 1542an haremera heldu zena. Bere aita, Şehzade Selim (Selim II.a), tronuaren oinordekoa ez izan arren, printzeen hiria zen Manisako gobernadore izendatu zuten.

Selimen anaia, Mehmed, Manisaren Sanjak Bey izendatu zuten, nahiz eta ez zen tronurako oinordekoa. Mehmed bat-batean hil zen 1543an, eta bere anaia Selim haren lekuan jarri zuten. Gevherhanek oinordeko izan zitezkeen hiru osaba izan zituen: Mustafa, Bayezid eta Cihangir, baina azken honrrek ez zuen sultan izateko aukerarik, konkor batekin jaio zen eta. Bere osaba Mustafa 1553an exekutatu egin zuten, Cihangir ere urte berean hil zen, bere aita eta beste osaba Bayezid bakarrik utziz oinordeko potentzial gisa.

Aitak eta osabak harreman zaila izan zuten, liskar askokoa. Mustafa eta Cihangir hil ostean, bien arteko borroka areagotu egin zen. Bere osaba Bayezid 1561ean exekutatu zuten, Iranera ihes egin osteanmatxinada bat martxan jartzeko, Selim tronuaren oinordeko utzita.

Gevherhan Konyan bizi izan zen 1558tik 1562ra.

Lehen ezkontza

1562an, gero Selim II.a izenez Suleimanen lekua hartu zuen printzearen alabentzat aliantza sendoak sortu ziren: Esmehan Sultan Sokollu Mehmed Paşarekin ezkondu zen, Gevherhan Sultan Piyale Paşa almirantearekin eta Şah Sultan Hasan Agha belatz-gidariarekin. Estatuaren altxorrak ezkontza inperialaren gastuak estali zituen eta 15.000 aspers eman zizkion suhi inperialari ezkontza-opari gisa.

Ezkontza hirukoitzaren ostean, Mihrimah Sultanek, Gevherhanen izebak, Maltaren aurkako itsas kanpaina baterako presioa egin zuen, bere suhiaren, Semiz Ali Paşa bisir handiaren laguntza eskatuz, eta 400 itsasontzi bere poltsikotik hornituko zituela aginduta. Hala ere, Suleimanek eta bere seme Selimek kanpaina aurrera egitea eragotzi zuten, Piyale Paşa almiranteak Istanbulen bere emazte berriarekin, Gevherhanekin, egoteko aukera izan zezan.

1575ean, bere neba Murad III.a tronura igo eta berehala, bere eguneroko diru saria 250 aspers ziren.

Piyalek eta berak bi seme izan zituzten, Mehmed, haurtzaroan hila, eta bi alaba, Ayşe Atike eta Fatma.

Bietako bat Sinanpaşaoğlu Mehmed Paşarekin ezkondu zen 1598ko azaroan. 1578an alargundu zen Gevherhan, Piyale hil zenean.

Bigarren ezkontza

1579an, Gevherhan Sultan Cerrah Mehmed Paşarekin ezkondu zen eta seme bat izan zuen, Salih.

1580ko martxoan jenizaroen (oinezko soldaduak) zuzendaritza nagusitik Rumeliako gobernaziora igo zenean, jendeak uste izan zuen printzesaren botere politikoari zor zitzaiola. 1583an, Handan izeneko neska bat aurkeztu zion orduan Şehzade Mehmed zenari (gero Mehmed III.a), Manisarako bidean.

1598an, Mehmed III.aren erregealdian Cerrah bisir handi izendatu zutenean, Gevherhan gorteko zirkuluetan eragin handiko figura politikoa bihurtu zen. Itxuraz, jarrera horrek Mehmed III.aren seme-alabekin eta bere amekin harremanetan egotea ahalbidetu zion.

Bere oinordekoa izan eta gutxira, Mehmed eta Handan Sultanen semeak, Ahmed I.ak bere esker ona adierazi nahi izan zien Mehmed Pasha eta Gevherhan Sultani, gurasoak elkartzen egindako lanarengatik. Ordurako, ordea, Cerrah Mehmed Paşa zaharra zen eta gaixorik zegoen, eta 1604ko urtarrilaren 9an hil zen. Ahmedek, hortaz, pasha zenaren emaztea ohoratu zuen. Veneziako Bailo Contarinik hau erregistratu zuen:

"Hau gogoraturik [hau da, amaren aurrekariak], sultanari (Gevherhan) urrezko mila txanpon eta zilarrezko tunika bat bidali zizkion, beste opari askorekin, ongi etorriaren seinale, bera izan baitzen bere fortuna onaren eta gaur egun aurkitu duen handitasunaren jatorria".

Ahmedek ere Gevherhan Sultan alaba zaharrenaren alde egin zuen, bere izeba amonak bere bizitzan izan zuen papera are gehiago azpimarratzeko. Ahmeden erregealdian, 350 asperseko diru-saria izan zuen egunero.

Ondorengotza

Semeak

• Sultanzade Mehmed (1574 — 1577), Piyalerekin izan zuen semea. Haurtzaroan hil zen, historialari batzuek baztangak jota hil zela diote;
• Sultanzade Salih (1580 —? ), Cerrah Mehmed Paularekin izan zuen semea. Batzuek uste dute 1593an hil zela, eta beste batzuek diote artxiboak suntsitzearen ondorioz ez dakitela ezer haren helduaroaz;

Alabak

• Ayşe Atike Hanim Sultan (1563 — 1620 ostean), bi aldiz ezkondu zen. 1622 eta 1623 artean hil zela uste da, honen senarra bere fundazioen superintendente izendatu baitzuten, eta horren truke eguneko 80 aspers-eko soldata bermatu zioten. Alabaren ardura ez izanak adieraz dezake Ayşe Atike hilda zegoela, eta 1620tik aurrera ez da gehiago aipatzen inongo ustetan. Seme-alabak izan zituen;
• Fatma Hanim Sultan (1570 - 1624 ostean), hiru aldiz ezkondu zen. Lehenengo eta behin, 1598ko azaroan, Sinanpaşaojetlu Mehmed Paşarekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituen. Artxiboen suntsiketa izan zela eta, ez da ezagutzen bere senar eta seme-alaben izenik. Gevherhan hil eta gero, ez dakigu ezer gehiago Fatmari buruz.

Karitatea

Bere jabetzetatik eskuratutako sarrerei esker, erlijio- eta karitate-fundazio bat antolatu zuen, eta bere diru-sarrerekin teologia-eskola bat eraiki eta mantendu zuen Istanbulgo Caestimalolu auzoan. Herriak oso maite izan zuen beti.

Heriotza

Altxor inperialaren liburuak dio 1604ko martxoaz geroztik bizirik jarraitzen zuela, aparte 1605az geroztik aieru ezberdinetan aipatua izan da. Karitatezko obra asko egin zituen bere bizitzan zehar, 1615ean Kaukason egindako madraza baten eraikuntza barne. Gevherhanek bizitza luzea izan zuen, egia esan bizirik zegoen 1623an, bere testamentua azken aldiz zuzendu zuenean. Osman II.aren aurkako matxinada bizi izan zuen eta jakina da Murad IV.aren tronora igotzean bizirik jarraitzen zuela. Bere azken aipamena 1624. urte inguruan izan zen, Veneziako enbaxadore batek bere osasun gaixoaz hitz egin zuenean.

Urte horretan bertan hil zen eta Santa Sofian lurperatu zuten, bere guraso eta haurrideekin batera. Gevherhan Selim eta Nurbanuren alaba bizi bakarra izan zen.

Bibliografia

• Uluçay, Mustafa Çapobratay (2011). Padixahan-klaran-klaran-ikusten du. Ankara, Ötüken.
• Sakaogaituen lu, Necdet (2008). Bu mülkün kadinen sultanlaritate: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadinen nefendiler, sultanefendiler. Yayinen Linen.

Kanpo estekak

• Datuak: Q6038358