Henry Kissinger

Wikipedia, Entziklopedia askea
H. Kissinger» orritik birbideratua)
Henry Kissinger

22. Chancellor of the College of William & Mary (en) Itzuli

2000ko uztailaren 1a - 2005eko urriaren 1a
Margaret Thatcher - Sandra Day O'Connor

56. Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Idazkaria

1973ko irailaren 22a - 1977ko urtarrilaren 20a
Kenneth Rush (en) Itzuli - Philip Habib (en) Itzuli
7. Segurantza Nazionaleko aholkularia

1969ko urtarrilaren 20a - 1975eko azaroaren 3a
Walt Whitman Rostow (en) Itzuli - Brent Scowcroft
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakHeinz Alfred Kissinger
JaiotzaFürth1923ko maiatzaren 27a
Herrialdea Weimarko Errepublika  (1923 -  1933)
 Hirugarren Reicha  (1933 -  1935)
 Ameriketako Estatu Batuak  (1943 -  2023ko azaroaren 29a)
HeriotzaKent (Connecticut)2023ko azaroaren 29a (100 urte)
Hobiratze lekuaArlingtongo Hilerri Nazionala
Familia
AitaLouis Kissinger
AmaPaula Stern
Ezkontidea(k)Ann Fleischer (en) Itzuli  (1949ko otsailaren 6a -  1964)
Nancy Kissinger  (1974ko martxoaren 30a -  2023ko azaroaren 29a)
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaGeorge Washington Educational Campus (en) Itzuli
(1938 - 1940)
City College of New York (en) Itzuli
(1941 - 1943) baliorik ez : Kontabilitate
Harvard Unibertsitatea
(1947 - 1950) Artean graduatu : politika zientzia
Harvard Unibertsitatea
(1950 - 1952) Arte-masterra : politika zientzia
Harvard Unibertsitatea
(1952 - 1954) Doktoretza : politika zientzia
Hizkuntzakingelesa
alemana
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria, politologoa, diplomazialaria, idazlea, ekintzailea, pedagogoa, autobiografialaria, enpresaburua eta Kanpo Harremanetarako ministroa
Enplegatzailea(k)Harvard Unibertsitatea
Georgetowngo Unibertsitatea
Kissinger Associates (en) Itzuli
Jasotako sariak
KidetzaBatzorde Trilaterala
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Phi Beta Kappa Elkartea
Harlem Globetrotters
Academy of the Kingdom of Morocco for Royaume (en) Itzuli
Zerbitzu militarra
Adar militarraAmeriketako Estatu Batuetako Armada
Graduasarjentu
Parte hartutako gatazkakBigarren Mundu Gerra
Vietnamgo Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioajudaismoa
Alderdi politikoa Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa

henryakissinger.com
IMDB: nm0457425 Allocine: 36402
Musicbrainz: 6b2dcf2a-3eba-463a-94bb-a8c4d6da2b20 Discogs: 2736609 Allmusic: mn0001011612 Olympic.org: mr-henry-kissinger Find a Grave: 261951668 Deezer: 4161081 Edit the value on Wikidata

Henry Alfred Kissinger (Fürth, Alemania, 1923ko maiatzaren 27a - Kent, Connecticut, 2023ko azaroaren 29a) jatorri alemaniarreko politikari estatubatuarra izan zen, baita XX. mendeko eragin handiko nazioarteko analista ere. Ameriketako Estatu Batuen kanpo politikaren arduradun nabarmena izan zen.

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia juduko kidea izanik, 1938an Ameriketako Estatu Batuetara emigratu zuen nazien jazarpena ekiditeko. Bost urte ostean estatubatuar nazionalitatea lortu zuen. Harvard-eko unibertsitatean ikasi zuen eta bertako irakasle izan zen, nazioarteko harremanetan espezializatuz.

1950eko hamarkadan abiarazi zuen karrera politikoa. John Fitzgerald Kennedyk izendatu zuen armen kontrola kudeatzeko erakundearen buru. Richard Nixon presidentearekin, berriz, Segurtasun Nazionalaren Kontseiluko buru izan zen eta 1973-77 urte bitartean estatu-idazkaria. Alderdi errepublikarreko kide egin zen, baina jatorri alemaniarra izateak zanpatu zuen Kissingerren presidente nahia.

Kissingerren figura Gerra Hotzaren garaiarekin lotzen da. SESBekin distentsioa lortzearen aldekoa zen. SESBen eta AEBen arteko SALT elkarrizketak bultzatu zituen gerra nuklearra ekiditeko. Maoren Txinarekin ere harreman diplomatiko zuzenak ireki zituen, Txinaren isolamendu diplomatikoaren amaiera bultzatuz.

Bere figura, ordea, Vietnamgo gerrarekin lotzen da. Hasieran gogortasun jarrera izan bazuen ere, AEBetako tropak erretiratzearen alde jokatu zuen geroago. Parisko elkarrizketen bidez bake prozesua prestatzeari ekin zion. Arrazoi horrengatik lortu zuen 1973. urtean Bakearen Nobel saria, Vietnam iparraldeko Le Duc Tho politikariarekin batera. Gerra amaitzen ez zela ikusita, azken horrek sariari uko egin zion, ez ordea Kissingerrek.

Kissingerren xede nagusia izan zen Amerika Latinar sozialismoaren zabalpena ekiditea. Onartzen da Kissingerren laguntza eta babesa 70. hamarkadan hainbat gobernu demokratikoen kontrako estatu kolpeetan. 1973an Txileko Salvador Allenderen aurkako estatu kolpean militarrak babestu zituen, baita Uruguayko gobernu progresista berriaren aurkako kolpean ere. Era berean, Kondor Operazioaren, hau da, oposizioaren aurkako jazarpen sistematikoaren arduradun nagusienetarikoa da. 1976. urteko Argentinako estatu kolpean, militarrek lagun izan zuten Kissinger.

Jimmy Carter presidentearen garaian karrera politikoa alde batera utzi zuen, baina nazioarteko aholkulari izaten jarraitu du Ronald Reaganen eta George W. Bushen gobernuetan.

Idazle ere aritu da, eta hainbat egunkarietako kronika politikoak idazteaz batera, The Necessity for Choice liburuaren egilea da.

Egun mugimendu asko daude Kissingerren aurkako prozesamendu judiziala zabaltzearen alde, baita Nobel saria kentzearen alde ere. Giza eskubideen urratzea egozten diote Vietnamgo gerran eta Latinoamerikako estatu kolpeetan.

2014ko urriaren 1ean zabaldu zenez, Henry Kissinger AEBetako Estatu idazkari izandakoak Kuba «zanpatzeko» plan bat egin zuen 1976an, Habanak Angolara tropak bidali zituelako. Bere helburua aire eraso masiboekin Kubako portuak suntsitzea zen, eta Guantanamoko basean marineak pilatuta lurretik eraso, bere hitzetan «blokeo gupidagabe, bizkor eta eraginkor bat» ezartzeko[1].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Mikel Rodriguez, «Konspiratzailearen mendeku zapuztua», Berria, 2014-10-02

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Holger Klitzing: The Nemesis of Stability. Henry A. Kissinger’s Ambivalent Relationship with Germany. WVT, Trier 2007, ISBN 978-3-88476-942-3.
  • Robert D. Schulzinger: Henry Kissinger. Doctor of diplomacy. Columbia Univ. Pr., New York 1989, ISBN 0-231-06952-9.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]